intereunt pecudes, stant circumfusa pruinis
corpora magna boum, confertoque agmine cervi
torpent mole nova et summis vix cornibus extant.
hos non immissis canibus, non cassibus ullis
puniceaeve agitant pavidos formidine piunae,
set frustra oppositum trudentis pectore montem
comminus obtruncant ferro, graviterque rudentis
caedunt, et magno laeti clamore reportant.
ipsi in defossis specubus secura sub alta
otia agunt terra, congestaque robora tolasque
advolvere focis ulmos ignique dedere.

hic noctem ludo ducunt, et pocula laeti
fermento atque acidis imitantur vitea sorbis.

TESTIMONIA.

370

375

380

374 'commiuns

374 sq. comminus ... caedunt' Eutychius II 4 o. f.' Servius ge. I 104 376 ipsi... specubus' Servius Aen. VII 568 Pompeius p. 224 L. 'secura otia' schol. Veron. 80, 4 377 sq. 'totasque dedere' Nonius 446, 14 379 'hic ... ducunt' Servius in ge. 16

cornibuf. y

(punct. rubr.) M mole (e ex corr.) y SUMMIS M

371 Hos non inmissis caNIBVS V

INMISSIS MRbc CASIBVS P Cas

sibus V
My2c 373 SED Pybe ET R sed V
POsitum trudentis pectore V

372: cf. Aen. XII 750 Punice agitat PENNAE

Frustra V

appofitum c

t

OP

TRVDENTES MP72 pecora (a corr.

376

in c) Y MONTem V 374 comminof * OBTRVNcant V GRAViterque rudENTis V RUDENTES M ruentif (i corr. in e) y SPECUBUS M, Servius hic et Aen. VII 568 fpeci buf y SPECIBYS PT SPECIEBVS R artis fuerat fpecibus dicere, quia quarta decli natio...u in i vertit sed quia pinguius sonat et melius, fpecubus di cimus.' Servius fpecubus ... falsum est: specibus debuit dicere' Pompeius cf. Rhemn. Palaem. 1371 Sergius 1846 Terent. Scaur. 2259 377 Olia agunt terra congestaque robora totasque V TOTASO (punct. rubr.) M totaf, om. que, ble 378 ADVOLvere focis ulmos ignique dedere V Atuoluere bl 379 NOClem V et pocula lach

Τ

380 FErmento atque acidis imitantur vitea sorbis V

FERMENTO

ADOVE ACIDIS R FERMENTATO ACIDIS M fermentoque acidi.fy

uitaca y

SORVIS Pylb

talis hyperboreo septem subiecta trioni
gens effrena virum Riphaeo tunditur euro,
et pecudum fulvis velatur corpora saetis.

Si tibi lanitium curae, primum aspera silva
lappaeque tribolique absint; fuge pabula laeta.
continuoque greges villis lege mollibus albos.
illum autem, quamvis aries sit candidus ipse,
nigra subest udo tantum cui lingua palato,
reice, ne maculis infuscet vellera pullis

nascentum, plenoque alium circumspice campo.

TESTIMONIA.

385

390

381 sq. quin et hyperborco... virum' Acron ad Hor. carm. II 20, 16 in Fabr. et Med. 381 Beda de tropis 383 C. ‘hyperboreo .. trioni' Quintilianus VIII 6, 66 'septem s. trioni' Marius Victorinus 299 Diomedes 456 Charisius 246 Priscianus 1039 P. Donati ars III 6, 2 Pompeins 474 L. Claudius Sacerdos I 87. 172 Servius Aen. I 412 382 Rhipaeo t. e.' Probus 63, 21 Servins Aen. IV 448 'Rhiphaco euro' schol. Veron. 80, 5 K. 383 Iulius Rufinianus p. 256 R 384 sq. Beda de metris 2375 P 'si .. absint' Columella de r. r. VII 3, 10 384 'si ... curae' Nonius 212, 19 Servius Aen. I 140 386 Probi inst. I 7, 4 Servius ecl. II 20 387-389 illum autem . . . . reice' Ponatus in Ter. Phorm. I 2, 56 387-390 illum... nascentum' Columella de r. r. VH 3, 1 389 sq. 'reice .. nascentum' Servius Honoratus de fin. 10 p. 499 Endl. Servii centimetrum 1816 P. 'ne nascentum' Nonius 368, 23 schol. Hor. epod. 16, 46 389 Beda de metris p. 2363 P. Servius Aen. X 473

VARIA LECTIO.

...

...

cerdos, si quidem Vergilii locum intellegit TIRONI M troni * triones 382 GENS effrena virum ripaco tunditur Riphaeo testatur Servius ripheo 7b RIPAEO

Claudius Sacerdos 172
EFFERNA P

euro T

H

M RHIPEO R RIPAEO P rifeo c 383 et pecudum fulvis velatur

U

FLÜCHS M UELANTUR

Mbe velatur Rufinianus pectora Rufinianus legere potui in V aspera tribolique

...

=

- ge.

pacque tribolique absint fuge pabula laeta V

3

taetra Schraderus laeta Philargyrus: cf. Columela de re r. VII 2, 386 CONtinuoque greges villis lege mollibus albos V TEGE P 387 autem quamvis arIES V 388 NigrASVbest udo tantum cui

lingua palato V

V ne] na y

caMPO T

udo (o e corr.) y 389 reice ne maculis infusCET Pullis V 390 NASCentum plenoque alium circumspice

NASCUNTUR M nafc&tum (t e corr.) y CIRCVMSPLICE P

munere sic niveo lanae, si credere dignum est,
Pan deus Arcadiae captam te, Luna, fefellit

in nemora alta vocans; nec tu aspernata vocantem.

At cui lactis amor, cytisum lotosque frequentis
ipse manu salsasque ferat praesepibus herbas.
hinc et amant fluvios magis, et magis ubera tendunt,
et salis occultum referunt in lacte saporem.
multi etiam excretos prohibent a matribus haedos,
primaque ferratis praefigunt ora capistris.
quod surgente die mulsere horisque diurnis,
nocte premunt; quod iam tenebris et sole cadente,
sub lucem exportans calathis adit oppida pastor;
aut parco sale contingunt hiemique reponunt.

TESTIMONIA.

391393 Probus 63, 1 391 sq. Servius ge. I 16

395

400

391 Macrobius Sat. V 22, 9 Servius ecl. II 20 'munere lanae' schol. Veron. 80, 9 393 'in nemora a. v.' Macrobius Sat. V 22, 9 397 Philargyrus ge. III 128 400-402quod ... calathis' Servius ecl. III 5 400 sq. quod premunt' Priscianus 870 402 Acron ad Hor. carm. I 25, 11

6

...

'sub... calathis' Priscianus 1000. 1105 Alcuini

gramm. 2141 P. Servius ge. I 67 'exportant... pastor' de gen. nom. 89 H. 'adit o. p.' Priscianus 1202 403 Nonius 368, 8

VARIA LECTIO.

391 NIveo lanae V lanae (a pr. e corr.) y diae om. Probus 392 DAEVS P DÅEUS M lunam ፖ L 393 alta uocanf (tauo e corr.) y corr. in a y 394 AD Rbl

OR

TIS V AM (m. 2 sup.) R yb 35 ILLE PRb

V

n

si credere ... Arcaarcadie y archadie c

lactis amor cytisum lotosque freQVEN

cythisum y, (cy in ras.) c frequentef

matu c ipse manu salsasque feRAT prae

ocultam y tos PROHIBENT a matribus V P excretos Servius, Philargyrus

sepIBVS V 396 hinc el amant fluvios magis et magis ubera V magifac magif c 397 et salis occultum referunt in lacte saporeM V refert Philargyrus ge. III 128 398 multi etiam excreETIAM Pb IAM MRyc EXTREMOS aedof y hedof c 399 PRIMaque V fimaque Heinsius PRAEfigVNT V praeftringunt Schraderus ora (o e corr.) y CAPISTRIS (I prior in ras., fort. corr. ex ER 400 die mulsere hORIS V HORRIS R 401 PRAEMVNT Ryb PRAEMUNT M OVO V CADENTES R CADENE M cadentem y exportans Scaliger EXPORTANT MPRVyc, grammatici, nisi quod exornant Alcuinus habet 403 PARCOS M roponunt y

402

Nec tibi cura canum fuerit postrema, set una
velocis Spartae catulos acremque Molossum
pasce sero pingui. numquam custodibus illis
nocturnum stabulis furem incursusque luporum
aut inpacatos a tergo horrebis Hiberos.
saepe etiam cursu timidos agitabis onagros,
et canibus leporem, canibus venabere dammas;

saepe volutabris pulsos silvestribus apros
latratu turbabis agens, montisque per altos
ingentem clamore premes ad retia cervom.

405

410

Disce et odoratam stabulis accendere caedrum,
galbaneoque agitare gravis nidore chelydros.
saepe sub immotis praesepibus aut mala tactu
vipera delituit caelumque exterrita fugit,
aut tecto adsuetus coluber succedere et umbrae,
pestis acerba boum) pecorique aspergere virus,

TESTIMONIA.

404 nec... postrema' Servius ge. III 44

415

405-408 Nonius

413

241, 13 schol. Hor. epod. 6, 6 406 pasce s. p.' Probi inst. I 9, 11 408 Acron ad Hor. carm IV 14, 50 'Iberi' Probus 63, 26 schol. Stat. Theb. IV 323 Nonius 364, 33 Servius in Aen. I 324 414-418 'disce ... coluber' Columella de r. r. VII 4, 6 neoque a. gravi' Nonius 315, 6 galbanum' Probus 63, 27 K. 416 praesepibus' Servius Aen. II 227 418 'tecto

'sacpe

...

VARIA LECTIO.

FUERIT

404 POSTREMA M SET UNA FUERIT M fed be

415 'galba

succe

405 Sparte y

408 IN

&

fparthe c molofum yb molofum c 407 ue Acronis Gud.

PACA

408 orrebif y 409 faepeiam 7

411 Sepe 7 VOLVTABIS P pul

fuf 1 412 Latratut y Latat.u c TERREBIS R AGROS M MONTES R MONITIS P 413 PRAEMES Rybc CERVVM MRybc CEDRVM PRyb 415 GALBANEOS M GRAVES Rb graui 7, Servius, Nonius helidrof y

414 DISLCE ODORATAM P adoratam 71

416

inmotif b IGNOTIS R in.otif c 417 dili.tuit (i pr. corr. in e) y 418 tacto 71 adfuetofy affuetuf e fuccedere et (t add. m. 2) y SVCCEDERET P SVCCEDER ET M 419 BOUUM M pecorify ASPERGERE PRbc, item, sed l e corr. y ADSPERGERE M adfpargere Mentel. pr.

RIBBECK, VERGIL.

E

12

fovit humum. cape saxa manu, cape robora, pastor,
tollentemque minas et sibila colla tumentem
deice. iamque fuga timidum caput abdidit alte,
cum medii nexus extremaeque agmina caudae
solvontur, tardosque trahit sinus ultimus orbis.
est etiam ille malus Calabris in saltibus anguis,
squamea convolvens sublato pectore terga
atque notis longam maculosus grandibus alvom,
qui, dum amnes ulli rumpuntur fontibus et dum
vere madent udo terrae ac pluvialibus austris,
stagna colit, ripisque habitans hic piscibus atram
improbus ingluviem ranisque loquacibus explet;
postquam exusta palus, terraeque ardore dehiscunt,
exsulit in siccum, et flammantia lumina torquens

TESTIMONIA.

420

425

430

dere' Servius Aen. I 627 420-422 'cape deice' Columella de re r. VII 4, 6 420 'fovit h.' Servius Aen. IV 193 'cape saxa... pastor' Nonius 252, 33 421 sq. 'tollentem ... deice' Nonius 406, 29 423 'extremaeque a. c.' Servius Aen. II 212 425 cf. Probus 63, 28 K. 428 sq. et dum . . . austris' schol. Lucani I 219 sq. 'tum piscibus explet.' Nonius 327, 9 'hic . . . illuviem' Nonius 242, 22 430 'ecce stagua madent' Terentianus Maurus 1101 431 Nonius 298, 10

VARIA LECTIO.

V

la

430

420 Fodit b

manum yl 421 cf. Aen. II 381 421 fibi 7

TVMENTEM (corr. ead. m. ut vid.) P

com

с ALTAE Ryc 423 com y
Aen. II 212, sed agmina idem ad h.l.

n

uutur b

CV

422 NAMQVE P IAMQ Miam

extreme y

AGMINE R, Servius 424 SOLVVNTVR MRyc S.ol

TRAHUNT (punct. rubr.) M drahit 71 trait e

425 ES

SET IAM R CATLABRIS P 426: cf. Aen. II 474 SVB. LATO R LATÅ CORPORE P: cf. ad 383 427 ADQVE R

aluo. 7 ALVVM MRbc AEVOM P 428 amnif y R, schol. Lucani 430 col& y que] q: supraser. b habitat susp Heynius hic] tum Nonius 327 atris Nonius 327, sed atram testatur idem 242 431 INPROBVS PRbc INCLVVIEM P inluviem Nonii w 298, Genev. 242 illuviem cetera 242 exempl.

ha

exufta (exu in ras.) b exausta c

terre 7

432 exhaufta 7

deifcunt ye Menag. pr. EXTULIT M EXSILIT R EXILIT P exiit ybe (sed N fort. corr. ex N) M TORQVENT P