et vox adsensu nemorum ingeminata remugit.
mox tamen ardentis accingar dicere pugnas
Caesaris et nomen fama tot ferre per annos,
Tithoni prima quot abest ab origine Caesar.

Seu quis Olympiacae miratus praemia palmae
pascet equos seu quis fortis ad aratra iuvencos,
corpora praecipue matrum legat. optuma torvae
forma bovis, cui turpe caput, cui plurima cervix,
et crurum tenus a mento palearia pendent;
tum longo nullus lateri modus; omnia magna,
pes etiam; et camuris hirtae sub cornibus aures.

TESTIMONIA.

45

50

55

46-48 Probus 58, 27 K. 47 sq. Rufinianus de schem. lex. 233 R. 49 sq. 'seu... equos' Nonius 347,22 51 sq. 'optuma... caput' Nonius 411, 11 optima... bovis' Acron ad Hor. carm. III 5, 44 52 'cui turpe c.' Servius ge. IV 395 schol. Hor. epod. V 19 'cui p. c.' Servius in Aen. I 419 plurima c.' Servius ge. I 187 53 Servius Aen. III 427 Priscianus p. 982. 999. 1101. 1173. 1197. 1203 Nonius 377, 30 Pompeius p. 405 L. 'crurum... pendent' Cledonius 1935 Alcuinus 2140 P. Pompeius p. 394 L. 'crurum tenus' Claudius Sacerdos I 8 E. Probi inst. I 12. 2 Arusianus p. 263 L. Diomedes 404 P. Servius Aen. X 210 modus. Nonius 339, 2 Atilius Fortunatianus p. 337 G. aures.' Nonius 30, 9 'camuris ... aures' Macrobius

...

54 tune
55 ‘et ...

VARIA LECTIO.

46 ARDENTES My2c ardentis pug

45 affenfu ( pr. in ras.) b nas legendum est: nam male quidam ardentis Caesaris accipiunt' Serrius adeingar y 47 'Caesaris: hic distingue, ut Aeneadas significasse videatur, quia una Actiaca pugna Octaviani Caesaris fuil' Philargyrus. Nulla distinctio per totum versum in M Caefaris et nomen et famam Rufinianus Ruhnkenii C. et famam et nomen Stephanus et Capperonnerius 48 THETONI P Tythoni (y in ras.) b

r

QVOD M QVOD PRу1b1 49 quif. (f in ras.) y

Р

pugnae Nonius

219. 227. 424. 428. 438.
QVIS ET FORTIS P

OPTIMA MRybe, Acron
M

OLYMPHIACAE

50 PASCIT MRybc Nonii exempl.: cf. I 155. 188.

446. 454. 459 II 233. 274. 346. III 73

51 PRAECIPVAE My

V

SE M OPTVMA P, Nonius

53 pale. aria (eras. a) 7

in ras.) b ET-IAM R

CAMURIS M camirif y cam. rif c1 camerif

2: testatur Nonius camyrif (a et y in ras.) b camuris Macrobius, Ser

rius, Philargyrus: cf. Pauli Festus p. 43 M. hyrte y hyrte c

Ᏼ

GVM M

nec mihi displiceat maculis insignis et albo,
aut inga detractans interdumque aspera cornu
et faciem tauro propior, quaeque ardua tota
et gradiens ima verrit vestigia cauda.
aetas Lucinam iustosque pati hymenaeos
desinit ante decem, post quattuor incipit annos;
cetera nec feturae habilis nec fortis aratris.
interea, superat gregibus dum laeta iuventas,
solve mares; mitte in Venerem pecuaria primus,
atque aliam ex alia generando suffice prolem.
optima quaeque dies miseris mortalibus aevi
prima fugit: subeunt morbi tristisque senectus
et labor, et durae rapit inclementia mortis.
semper erunt, quarum mutari corpora mallis:

60

65

TESTIMONIA.

22

Arusianus p. 254 L.

Sat. VI 4, 23 58 'et faciem t. p.' 59 Nonius 420, 17 60 sq. Probus 59, 11 K. 60 Servius in Aen. I 283 eel. IV 37 62 Nonius 206, 7 63 sq. interea mares' Nonius 433, 63 Priscianus 1206 Nonius 389, 2 64 Nonius 390, 28 'solve m.' Probi inst. II 1, 46 'mitte... primus' Nonius 348, 13 66-68 Seneca epist. 108, 24 66 sq. optima... fugit' Seneca de brev. vitae 9 epist. 108, 26 Acron ad Hor. carm. II 11, 5 67 'subeunt senectus' Seneca epist. 108, 29 'tristisque s.' Donatus in Ter. Phorm. I 2, 42 69 sq. semper. . . refice' Charisius 240

...

VARIA LECTIO.

M H

56 TIBI M

DISPLICEAT (I alt. fort. corr. ex E) M 57 DETREC

TANS Mybe cornu. 7 58 faciam cl

op

(r alt. eras.) y PRIOR (m. rec. sup.) R

M

AVRO P

PROPRIOR M proprio

m

59 ia b

LVCINA R LVCINA R

R

VERIT M GANDAP

60 AESTAS M yminaeof in ras. b 61 Difinit cl DECIM R d&im cl .... p'e fœturaey abilis Noni exempl. ARATRI M 63 praeterea Nonius 389, 2 interea testatur Priscianus superest Prisciani w exc. Vind. N

A

cum

Nonius utroque loco IVVENTAS Ry, Nonii o IVVENTVS M iuventus Priscianus, Nonii 389 w, 433 Wolf. iuuentuf (u corr. in a) ↳ IVVENTIS P

VERGILI GEORGICON III

semper enim refice ac, ne post amissa requiras,
ante veni et subolem armento sortire quodannis.

Nec non et pecori est idem dilectus equino.
tu modo, quos in spem statues summittere gentis,
praecipuum iam inde a teneris impende laborem.
continuo pecoris generosi pullus in arvis
altius ingreditur, et mollia crura reponit;
primus et ire viam et fluvios temptare minantis
audet et ignoto sese committere ponti,
nec vanos horret strepitus. illi ardua cervix
argutumque caput, brevis alvos obessaque terga,
luxuriatque toris animosum pectus. honesti
spadices glaucique, color deterrimus albis

TESTIMONIA.

21

70 sq. 'semper

anteveni' Acron ad Hor. carm. III 6, 2 73 sq. Macrobius Sat. VI 6, 11 73 Nonius 390, 7 Probi inst. I 9, 12 75 81 continuo... pectus' Seneca epist. 95, 68 75 sq. 'in arvis a. ingreditur' Angustinus de gramm. 2015 P. 75 Nonius 368, 77 'primus ... viam' Servius Aen. IV 468 79 'nec ... strepitus. Quintilianus VIII 2, 15 'illi a. c.' Servius Aen. II 328 80 sq. Appuleius de deo Socr. p. 700 80 Nonius 239, 18. 361, 14 obesa t.' schol. Hor. epod. 12, 3 81 luxuriat pectus.' Nonius 481, 10 'luxuriat' Claudius Sacerdos I 97 luxuriatque t.' Diomedes p. 373 P. 82 'spadices glaucique' Probus 59, 16 K. glauci' cf. Gellius II 26, 18 'color gilvo' Nonius 247, 22

...

VARIA LECTIO.

70 ADMISSA M a. miffa (erasa c vel t) c 71 ANTE VENIR ANTE VENI M fobolem ye SORTERE P QVOTANNIS Mbc quodannof td corr. in 1, o in i) y 72 NECNON continuat M delectuf cl 73 ftatuif c, Nonius SVBMITTERE Rc

a dea in ras.) y

GENTES Ry1b1 7+ inde INPENDE MPybe 77 MINANTIS P, Seneca MINA

CIS R MINACES Mybc 78 PONTO M ponto ye, Seneca ponto (o in ras.) b ponti Servius: cf. II 318 80 ALVVS MPRe aluuf (uf in ras.) balbuf (b corr. in v) y OBESA MRybe 81 Luxoriat cl honefti om. Appulei Cuiac. tertius honeftif reliqui eius codd. excepto Voss., ubi honefti exlat. 81 sq. pectus honesti Spadicis. tum, fi qua fonum e. q. s. eiectis mediis Ferdinandus Hitzig: et iungit pectus honesti Appuleius, si quidem exemplaribus fides est 82 SPANDICES P clauci c

et gilvo. tum, siqua sonum procul arma dedere,
stare loco nescit, micat auribus et tremit artus,
collectumque premens volvit sub naribus ignem.
densa iuba, et dextro iactata recumbit in armo;
at duplex agitur per lumbos spina, cavatque
tellurem et solido graviter sonat ungula cornu.
talis Amyclaei domitus Pollucis habenis.
Cyllarus et, quorum Grai meminere poetae,
Martis equi biiuges et magni currus Achillei.
talis et ipse iubam cervice effundit equina
coniugis adventu pernix Saturnus, et altum
Pelion hinnitu fugiens implevit acuto.

85

90

Hunc quoque, ubi aut morbo gravis aut iam segnior annis 95

TESTIMONIA.

83-85 'tum ignem' cit' Quintilianus VIII 2, 15 Aen. IV 135 'micat

Seneca ep. 95, 68 83 sq. 'tum ... nes-
84 'stare 1. n.' Nonius 391, 18 Servius
artus' Nonius 191,9. 347,33 Arusianus p.
86 Vegetius veterin. I 56, 36 'et
87 sq.
tellurem Servius

armo' Nonius 327, 27

'at...

264 L. schol. Lucani IV 752 dextro Aen. I 655 87 at ... spina' Servius ge. I 172 schol. Statii Theb. VI 328 'duplex spina" Appuleins de deo Socr. p. 700 89-91 Pro89 sq. 'talis Cyllarus' Claudius Sacerdos I 166 DioServius ge. III 345 'domitus

bus 59, 21 K.

medes 459 P.

...

...

Cyllarus' Servius

94 Acron 95 sq.

ecl. VI 74 Aen. I 235 90 schol. Statii Theb. IV 214 92-94 Probus 60, 3 K. 92 sq. 'talis ... Saturnus' Nonius 368, 14 ad Hor. carm. I 16, 7 'Pelion h. f.' Probi inst. I 4, 21 ubi... domo' Donatus ad. Ter. hecyr. V 1, 32 'ubi... deficit'

VARIA LECTIO.

85

83 'multi ita legunt: albis et gilvo, ut non album vel gilvum, sed albogilvum vituperet, quod falsum est Servius. cf. Philargyrus premenfy Seneca PRIMENS P PRAEMENS Rel FREMENS Mc2, item, sed in ras.b 87 Et b Ade 88 graviter folido Menag. pr. QVATIT Rut Aen. VIII 596 XI 875 89 AMYCLAEI Myc, Probus AMYCLA-ET R AMYCLEI P, Claudii cod. amiclaeib amohaeclei et amo et lei (i. e. amoeclaei) Diomedis codd. POLLYCIS R pullucif y1 pollicif c 90 Cyllaros Probi exempl. grai. c graii y 91 MARTE SEQVI M BIVGES M 91 ACHIL

V

I

LEI P achilli y1b1c1 achille Probi Vat. ACHILLES (I sup. col. rubro) M
ACHILLIS Ry2b2c2, Probi Par. 92 IPSAE M
tic. Probi, Nonius effundit (n eras.) y effudit
Probi Par. fundit c1 fu. dit c2 94 Pellion c

EFFVNDIT MPR, Va(dit in ras.) b effudit 7, hynnitu y tinnitu Acron,

quod praeter Franciscum Pauly nemo probabit ant.) P

INPLEVIT Py 95 HINC M MORMO P

defecit, abde domo, nec turpi ignosce senectae,
quamvis saepe fuga versos ille egerit hostis,
et patriam Epirum referat fortisque Mycenas,
Neptunique ipsa deducat origine gentem.
frigidus in Venerem senior, frustraque laborem
ingratum trahit, et siquando ad proelia ventumst,
ut quondam in stipulis magnus sine viribus ignis
incassum furit. ergo animos aevomque notabis
praecipue; hinc alias artis prolemque parentum,
et quis cuique dolor victo, quae gloria palmae.
nonne vides, cum praecipiti certamine campum
corripuere, ruuntque effusi carcere currus,
cum spes arrectae iuvenum, exultantiaque haurit

96

120,

122

97

100

105

TESTIMONIA.

96 'nec

senectae' schol. Hor.

trahit'

99 schol.

Donatus in Ter. hecyr. III 2, 2 epist. II 2, 210 122 Probus 60, 11 K. 97 frigidus in V. senior' schol. Iuven. X 204 Servius Aen. VIII 389 'frustraque schol. Hor. epod. XI 16 98-100 et siquando . . . furit' schol. Iuven. VI 366 cf. Hofman-Peerlkampus ad Hor. carm. p. 40 sq. Iuven. X 205 Servius Aen. II 678 102 Terentianus Maurus 1046 104 ruuntque e. c. currus' Nonius 313, 7 Charisii exc. p. 548 K. incert. gramm. 141 p. 98 Endl. Servius Aen. III 676 XI 142 *exultantiaque . . . pulsans' Nonius 319, 23 Servius ge. IV 69

VARIA LECTIO.

105 sq.

domu

96 DEFECIT (I sup. rubr.) M DEFICIT PRybc AB DE R 61 turpe 1 fenecta fenectae (ae in ras.) b Hic 120-122 inseruit Tittlerus in commentatione Brigensi scholastica anni 1857 p. 8 sq. et legitur in Probi commentario v. 122 ante 113 sq. Vulgatum ordinem secutus est Servius. 120 ILLI P HOSTES MY 121 refe122 originem 71 NOMEN R ex SECNIOR M fruftraq; (aq; in ras.)

fortef b

rat yl micenaf c Aen. X 618 97 VENERE M

E

b

98 & supraser. b

VENTVMST (E m. MPybc 99 ut] quod Servius Aen. II 678

CASVM P

recentiss.) R VENTVMEST IN sup. M., om y, schol. Juven. VI 366 STIPVLAM AGNVS R ftipulis magnis Servius 1. l. sine] nam schol. Iuven. VI 366 ignem schol. Iuv. X 205 100 INAEVVM MRybc 101 PRAECIPVAE M ARTES Mybe 'prolem parentum nove posuit' Philargyrus. prolisque parentem Schraderus moremque parentum Marklandus ad Statii silv. V 3, 138 102 dolor in ras. b 103 sq. cf. Aen. V 144 sq. arectae y

PARTIS P

103 cũ in ras. b

quae. b
105 sq. Cf. Aen. V 137 sq.