agricolas! quibus ipsa procul discordibus armis
fundit humo facilem victum iustissima tellus.
si non ingentem foribus domus alta superbis
mane salutantum totis vomit aedibus undam,
nec varios inhiant pulchra testudine postes,
inclusasque auro vestes Ephyreiaque aera,
alba neque Assyrio fucatur lana veneno,
nec casia liquidi corrumpitur usus olivi:
at secura quies et nescia fallere vita,
dives opum variarum, at latis otia fundis
speluncae vivique lacus et frigida tempe
mugitusque boum mollesque sub arbore somni)
non absunt; illic saltus ac lustra ferarum,

460

465

470

TESTIMONIA.

II 7

461 463 Macrobius Sat. VI 2, 4 461 sq. schol. Hor. epod. 462 Macrobius Sat. VI 4, 3 schol. Stat. Theb. I 146 463 Arusianus p. 234 L. 464 schol. Stat. Theb. IV 59 'Ephyrea aera' Probus 52, 22 K. 465 Servius Aen. IV 137 schol. Hor. sat. I 2, 83 466 schol. Persii II 64 467-472 Macrobius Sat. VI 2, 4 467

Arusianus p. 248 L. Acron ad Hor. carm. III 1, 20 468 'dives opum' appendix ad Probi art. m. 30 E. 'dives o. v.' Priscianus 1124 P. Servius Aen. IV 263 469 Asper 114, 26 Acron ad Hor. carm. I 21, 9 tempe' Probus 52, 24 K. 470 'mollesque

somni' Nonius 347, 8 471 Nonius 333, 7 'silvas et lustra f.' Acron ad Hor. carm. III 3 42

VARIA LECTIO.

459.... ipfa c

2,4 Paris., schol. Hor.

tius

h

461 superuif 71
EDIEBVS R

462 uomat %, Macrobii VI 463 ni Arusiani Ambros. hi r

potef 7

eiusdem Gu. pulera e uaria Arusiani codd. 464 INCLVSAS PR IN::LVSAS M in.1. ufas (m. 1 inclaufas) y Inlufaf c Illufaf Apr. in ras.) b illusas... male autem quidam inclusas legunt.' Serephyria 71 ephyrea (a in ras.) b ephirea e ephyrea Probus aera (e ex corr., fort ex u) y 465 NEC R, schol. Hor. affirio c 466 nec] et schol. Persii CASIAE P CASSIA M ca. fia. b CONRVMPITVR P 467 AD Ryl AÐ M VITAM PRC, Cantabr. Macrobii uită. b VITA My, Servius, Macrobii o, Acron, Arusianus 468 at (t in ras.) b AC R ad y1, at y2 lectif 1 laetis χ letif Macrobii Med. 469 ET Mc, Asper, Acron &, corr. in at, y AT P at

fufcatur cl

(in ras.) b AD R 470 bouum cl

T

et patiens operum exiguoque adsueta iuventus
sacra deum sanctique patres; extrema per illos
Iustitia excedens terris vestigia fecit.

Me vero primum dulces ante omnia musae,
quarum sacra fero ingenti percussus amore,
accipiant, caelique vias et sidera monstrent,
defectus solis varios lunaeque labores;

unde tremor terris, qua vi maria alta tumescant
obicibus ruptis rursusque in se ipsa residant,
quid tantum Oceano properent se tinguere soles.
hiberni, vel quae tardis mora noctibus opstet.
sin has ne possim naturae accedere partis
frigidus opstiterit circum praecordia sanguis:
rura mihi et rigui placeant in vallibus amnes,
flumina amem silvasque inglorius. o ubi campi

TESTIMONIA.

P.

475

480

485

472 Nonius 433, 17 Donatus in Ter. Andr. I 1, 48 Priscianus 1173 475-477 'me... accipiant' Acron ad Hor. carm. III 4, 20 475 Claudius Sacerdos I 73 E. 'dulces musae' dial. de orat. 13 478 Macrobius comm. somn. Scip. I 15, 12 Probus 52, 25 K. 'defectus s. v.' Servius Aen. IV 390 479 sq. ‘qua vi... ruptis' Gellius IV 17 'maria... residant' Beda de temp. ratione 29 479 'unde t. t.' Terentianus Maurus 1194 481 sq. Probus 53, 7 K. Augustinus de ord. II 34 483 sq. Probus 53, 12 K. 483 Priscianus 1171 P. Claudius Sacerdos I 74 E. Probi inst. I 103 486 flumina ... inglorius' Probi inst. I 7,5 486-488 'o ubi ... Taygeta' Nonius 78, 25

VARIA LECTIO.

472 at Donatus

operis Nonius

EXIGVOQVE MPRb, Macrobii o paruoque yo, Servii Vat. Par., Nonius, Donatus, Priscianus, Cantabr. Macrobii 473 SANCRA M 474 Iuftitia. b excidenf bl

L

476 PERCVSSVS M percuffuf (f pr. eras.) y percusus Acronis cod. perculfuf be 477 monftrant cl 478 folif (fo in ras.) b

ras.) c 480 RVRSVS (Q- m.2 sup.) R rurfuq: b Aen. I 745 sq. 482 opft& y OBSTET MPRbc

E

lune (lu in

refidunt b 481 sq.

h

483 af y

ne]

non Claudius Sacerdos NATVRAS M has naturae non possim Priscianus acquirere Claudius Sacerdos

partif 71bc PARTES MR PA

TRIS P 484 opftiterity OBSTITERIT MPRb obtiterit c

M

PRAECOR

DAA P 485 RIGIDI R 486 AMEN M o ubi 4. Nonius ĐÓUBI Möbi campi] Tempe conl. Claudiano de bell. Get. 181 Marklandus

yc UBI PR

Spercheosque et virginibus bacchata Lacaenis
Taugeta, o qui me gelidis convallibus Haemi
sistat, et ingenti ramorum protegat umbra!
felix, qui potuit rerum cognoscere caussas,
atque metus omnis et inexorabile fatum
subiecit pedibus strepitumque Acherontis avari.
fortunatus et ille, deos qui novit agrestis,

490

Panaque Silvanumque senem nymphasque sorores.
illum non populi fasces, non purpura regum
flexit et infidos agitans discordia fratres
aut coniurato descendens Dacus ab Histro,

495

non res Romanae perituraque regna, neque ille
aut doluit miserans inopem aut invidit habenti.
quos rami fructus, quos ipsa volentia rura
sponte tulere sua, carpsit, nec ferrea iura

500

TESTIMONIA.

487 ef. Probus 53, 16 Priscianus 587 P. 490. 493 (om. 491 sq.) Diomedes p. 411 P. 490 Augustinus de civ. dei VII 9 Maximus Viet. de carm. her. 6 schol. Persii III 66 491 sq. metus. . . avari' Servius ge. I 416 495-498 'illum . . . regna,' om. 497, Iulius Rufinianus de schem. dian. 267 R. 495 sq. illum . . . flexit' Nonius 312, 15 497 Priscianus 926 P. Acron ad Hor. carm. I 35, 9 III 6, 14 500 sq. 'quos rami . . . carpit' Macrobius Sat. VI 1, 65

ad Stat. silv. V 3, 209 487 SPERCHEOS M SPERCHEVS Pb1 SPERCHIVS R, Nonii exempl.: testatur Priscianus Sperchios Probus Supercheuf 71 S.perchiuf 72 Spchyuf (y in ras.) e bachata b lacenif y 488 TAVGETA P TAYGETA Mybe TAHYGETA R qui 7 gaelidify gelidi susp. Heinsius CONVALLIB M CONVALLIMVS P INVALLIBVS Ryb: cf. +5.. nuallibuf c1 inuallibuf c2 490 CAVSAS PRyc 491 ADQVE R omnef bl & superscr. b INELVCTABILE R: cf. Aen. VIII 334

FACTVM R

QVIDQVIT M

b

135

7

492 acerontif c

TVNA

493 FORTVS (sup. m. rec.) R

r

AGRESTES M 494 nimphaf c 495 facef y

...non

purpura 72 496 FLEXIT (IT in ras.) R

S

DICORDIA (S m. 2 sup.) R 497 et Acron

difcedens b hyftro b habendi (d corr. in t) y

CARPSIT (P m. rec. add.) R carpit Macrobii libri

E

FERRA M

insanumque forum aut populi tabularia vidit.
sollicitant alii remis freta caeca, ruuntque
in ferrum, penetrant aulas et limina regum;
hic petit excidiis urbem miserosque penatis,
ut gemma bibat et Sarrano dormiat ostro;
condit opes alius defossoque incubat auro;

505

hic stupet attonitus rostris; hunc plaussus hiantem

per cuneos geminatus enim plebisque patrumque

corripuit; gaudent perfusi sanguine fratrum,
exilioque domos et dulcia limina mutant

510

atque alio patriam quaerunt sub sole iacentem.
agricola incurvo terram dimovit aratro:

hic anni labor, hinc patriam parvosque penates
sustinet, hinc armenta boum meritosque iuvencos.
nec requies, quin aut pomis exuberet annus
aut fetu pecorum aut Cerealis mergite culmi,

515

TESTIMONIA.

506 Probus 53, 21 K. schol. Iuven. X 38 Macrobius Sat. VI 1,40 'gemma b.' Arusianus p. 217 L. 'et... ostro' Arusianus. p. 222 L. 508 sq. hunc plausus . . . patrumque' Nonius 318, 30 510 sq. 'gaudent mutant' Macrobius Sat. VI 2, 15 512 Porphyrio ad Hor. carm.

Probus, Macrobii exempl. SAERRANO P SERRANO Mb serrano 2', schol.

509 geminatuf (ge in ras.) b 510 corripit, hi Marklandus ad Stat. silv. III 2, 61 511 limina (li in ras.) b

Porphyrio: cf. 532 sole] LOSE P

512 QVAERVNT PATRIAM P, 513 AGRICVLA M dimovit]

MOLITVS M: cf. I 494 514 hic anni Marklandus ad Statii silv. I 2,

n

γ

n

145 hinc anni, at hi.. anni y Hinc ani c HINC ANNI MPRb, Servius PENATES M, probat Marklandus l. 1. cf. Aen. VIII 543 NEPOTES PRybc 515 hinc (i in ras.) b

hic patriam c

ER

.rmta c

516

CERIA

EXVBET (corr. ead. m. ut vid.) P exhuberet c 517 fo&u c
LIS MIPу1b1 CAEREALIS R

proventuque oneret sulcos atque horrea vincat.
venit hiemps: teritur Sicuonia baca trapetis,
glande sues laeti redeunt, dant arbuta silvae;
et varios ponit fetus autumnus, et alte
mitis in apricis coquitur vindemia saxis.
interea dulces pendent circum oscula nati,
casta pudicitiam servat domus, ubera vaccae
lactea demittunt, pinguesque in gramine laeto
inter se adversis luctantur cornibus haedi.
ipse dies agitat festos fususque per herbam,
ignis ubi in medio et socii cratera coronant,
te libans, Lenaee, vocat, pecorisque magistris

520

525

velocis iaculi certamina ponit in ulmo,

530

corporaque agresti nudant praedura palaestrae.
hauc olim veteres vitam coluere Sabini,

TESTIMONIA.

tra

519-522 Rufinianus de schem. lex. 229 R 519 'teritur petis' Probus 54, 1 520 'glande ... redeunt' Nonius 340, 31 'dant a. s.' Priscianus 640 522 apricis ... saxis' Cassiodorus de orthogr. 2295 P. 524 casta... domus' Nonius 267, 5. 440, 5 Acron ad Hor. carm. IV 5, 21 530 Donatus in Ter. adelph. II 2, 4 531 schol. Stat. Theb. VI 827 532 sq. hanc . . . frater' schol. Persii I 73

VARIA LECTIO.

518 fulcos] cellas Schraderus

TO.

ADQVE R AVT (punct. rubr.) M

horrea uincat (rea uincat in ras.) b 519 SIQVONIA R SICVNIA P

i

SYCIONIA M ficyonia be feyonia y

P

BACCA M bacca y TRPETIS

(Pm. recentiss. sup.) R 520 fuef (ef in ras.) b redeunt lacti Rufinianus ARSVTA P ARBVSTA P arbuta, in mg.: at ardua filue, y au.tenuf b 521 ALTAE Ry alt.e b 522 MILIS P mittif y APRICIS suprascr. col. rubro) M 523 pendunt ut vid. el 524 fervet Acro

nis edd.

E

h

525 DMITTVNT M in gramine (in gr in ras.) b 526 aedi

M D

527 FVSVS (V alt. in ras.) R fufòf y 528 IMMEDIO P INGENIO

529 LIBAS M liba (in mg: at libanf) y libant cl

LENEAE PC

LENEAE (A sup. rubr.) M lenee (e postr. in ras.) b VOCANT P MA

GESTRIS P 531 nudaN (N in ras.) b nudat superscr.c
M PALAESTRA P, Servius PALESTRA Ryb
oles schol. Persii VITAMVETERES P: cf. 512

Persii