Victus amore tui, cognato sanguine victus,
Conjugis et maestae lacrimis, vincla omnia rupi:
Promissam eripui genero: arma inpia sumsi.
Ex illo qui me casus, quae, Turne, sequantur
Bella, vides; quantos primus patiare labores.
Bis magna victi
vix urbe tuemur
Spes Italas recalent nostro Tiberina fluenta
Sanguine adhuc, campique ingentes ossibus albent.
Quo referor totiens ? quae mentem insania mutat?
Si Turno exstincto socios sum adscire paratus ;
Cur non incolumi potius certamina tollo?
Quid consanguinei Rutuli, quid cetera dicet
Italia; ad mortem si te (Fors dicta refutet)
Prodiderim, natam et connubia nostra petentem?
Respice res bello varias: miserere parentis
Longaevi, quem nunc maestum patria Ardea longe
Dividit. haudquaquam dictis violentia Turni
Flectitur exsuperat magis, aegrescitque niedendo.
Ut primum fari potuit, sic institit ore:
Quam pro me curam geris, hanc precor, optume, pro me
Deponas, letumque sinas pro laude pacisci.
Et nos tela, pater, ferrumque haud debile dextra
Spargimus, et nostro sequitur de volnere sanguis.
Longe illi dea mater erit, quae nube fugacem
Feminea tegat; et vanis sese occulat umbris.
At regina, nova pugnae conterrita sorte,
Flebat; et ardentem generum moritura tenebat:
Turne, per has ego te lacrimas, per si quis Amatae
Tangit honos animum, (spes tu nunc una, senectae
Tu requies miserae decus imperiumque Latini
Te penes in te omnis domus inclinata recumbit)
Unum oro desiste manum conmittere Teucris.
Qui te cumque manent isto certamine casus,
Et me, Turne, manent. simul haec invisa relinquam
Lumina, nec generum Aenean captiva videbo.
Adcepit vocem lacrimis Lavinia matris
Flagrantis perfusa genas cui plurimus ignem
Subjecit rubor, et calefacta per ora cucurrit.
Indum sanguineo veluti violaverit ostro
Si quis ebur, aut mixta rubent ubi lilia multa
Alba rosa: talis virgo dabat ore colores.
İllum turbat amor, figitque in virgine voltus :
Ardet in arma magis, paucisque adfatur Amatam:
Ne, quaeso, ne me lacrimis, neve omine tanto
Prosequere in duri certamina Martis euntem,
O mater: neque enim Turno mora libera mortis.
Nuntius haec Idmon Phrygio mea dicta tyranno
Haud placitura refer: Quom primum crastina coelo
Puniceis invecta rotis Aurora rubebit,
Non Teucros agat in Rutulos: Teucrûm arma quiescant,
Et Rutuli nostro dirimamus sanguine bellum.
Illo quaeratur conjunx Lavinia campo.
Haec ubi dicta dedit, rapidus in tecta recessit:
Poscit equos, gaudetque tuens ante ora frementis ;
Pilumno quos ipsa decus dedit Orithyia;
Qui candore nives anteirent, cursibus auras.
Circumstant properi aurigae, manibusque lacessunt
Pectora plausa cavis, et colla comantia pectunt.
Ipse dehinc auro squalentem alboque orichalco
Circumdat loricam humeris: simul aptat habendo
Ensemque clipeumque, et rubrae cornua cristae :
Ensem, quem Dauno ignipotens deus ipse parenti
Fecerat, et Stygia candentem tinxerat unda.
Exin, quae mediis ingenti adnixa columnae
Aedibus adstabat, validam vi conripit hastam,
Actoris Aurunci spolium; quassatque trementem,
Vociferans: Nunc, o numquam frustrata vocatus
Hasta meos, nunc tempus adest: te maxumus Actor,
Te Turni nunc dextra gerit. da sternere corpus,
Loricamque manu valida lacerare revolsam
Semiviri Phrygis, et foedare in pulvere crinis
Vibratos calido ferro, myrrhaque madentis.
His agitur furiis; totoque ardentis ab ore
Scintillae absistunt: oculis micat acribus ignis.
Mugitus veluti quom prima in proelia taurus
Terrificos ciet, atque irasci in cornua tentat,
Arboris obnixus trunco; ventosque lacessit
Ictibus, et sparsa ad pugnam proludit arena.
Nec minus interea maternis saevus in armis
Aeneas acuit Martem, et se suscitat ira,
Oblato gaudens corponi foedere bellum.
Tum socios, maestique metum solatur Iüli,
Fata docens regique jubet responsa Latino
Certa referre viros, et pacis dicere leges.
Postera vix summos spargebat lumine montes Orta dies; quom primum alto se gurgite tollunt Solis equi, lucemque elatis naribus efflant; Campum ad certamen magnae sub moenibus urbis Dimensi Rutulique viri Teucrique parabant; In medioque focos, et diis communibus aras Gramineas. alii fontemque ignemque ferebant, Velati limo, et verbena tempora vincti. Procedit legio Ausonidûm, pilataque plenis Agmina se fundunt portis. hinc Troïus omnis, Tyrrhenusque, ruit variis exercitus armis; Haud secus instructi ferro, quam si aspera Martis Pugna vocet. nec non mediis in millibus ipsi Ductores auro volitant ostroque decori,
Et genus Assaraci Mnestheus, et fortis Asylas,
Et Messapus equôm domitor, Neptunia proles.
Utque dato signo spatia in sua quisque recessit,
Defigunt tellure hastas, et scuta reclinant.
Tum studio effusae matres, et volgus inermum
Invalidique senes, turris et tecta domorum
Obsedere: alii portis sublimibus adstant.
At Juno e summo, qui nunc Albanus habetur,
(Tum neque nomen erat, nec honos, aut gloria monti)
Prospiciens tumulo campum adspectabat, et ambas
Laurentum Troumque acies, urbemque Latini.
Extemplo, Turni sic est adfata sororem,
Diva deam, stagnis quae fluminibusque sonoris
Praesidet hunc illi rex aetheris altus honorem
Juppiter erepta pro virginitate sacravit :
Nympha, decus fluviorum, animo gratissima nostro,
Scis, ut te cunctis unam, quaecumque Latinae
Magnanimi Jovis ingratum adscendere cubile,
Praetulerim, coelique lubens in parte locarim:
Disce tuum, ne me incuses, Juturna, dolorem.
Qua visa est fortuna pati, Parcaeque sinebant
Cedere res Latio, Turnum et tua moenia texi :
Nunc juvenem inparibus video concurrere fatis ;
Parcarumque dies, et vis inimica propinquat.
Non pugnam adspicere hanc oculis, non foedera possum.
Tu, pro germano si quid praesentius audes,
Perge decet forsan miseros meliora sequentur.
Vix ea quom lacrimas oculis Juturna profudit,
Terque quaterque manu pectus percussit honestum.
Non lacrimis hoc tempus, ait Saturnia Juno:
Adcelera, et fratrem, si quis modus, eripe morti :
Aut tu bella cie, conceptumque excute foedus.
Auctor ego audendi. sic exhortata reliquit
Incertam, et tristi turbatam volnere mentis.
Interea reges, ingenti mole Latinus
Quadrijugo vehitur curru, cui tempora circum
Aurati bis sex radii fulgentia cingunt,
Solis avi specimen bigis it Turnus in albis,
Bina manu lato crispans hastilia ferro:
Hinc pater Aeneas, Romanae stirpis origo,
Sidereo flagrans clipeo et coelestibus armis,
Et juxta Ascanius, magnae spes altera Romae :
Procedunt castris, puraque in veste sacerdos
Saetigeri fetum suis, intonŝamque bidentem
Adtulit, admovitque pecus flagrantibus aris.
Illi ad surgentem conversi lumina solem
Dant fruges manibus salsas, et tempora ferro
Summa notant pecudum, paterisque altaria libant:
Tum pius Aeneas stricto sic ense precatur:
Esto nunc sol testis, et haec mihi terra vocanti,
Quam propter tantos potui perferre labores,
Et pater omnipotens, et tu Saturnia Juno;
Jam melior, jam, diva, precor: tuque inclute Mavors,
Cuncta tuo qui bella, pater, sub numine torques :
Fontesque, fluviosque voco, quaeque aetheris alti
Religio, et quae caeruleo sunt numina ponto :
Cesserit Ausonio si fors victoria Turno,
Convenit Euandri victos discedere ad urbem:
Cedet Iülus agris: nec post arma ulla rebelles
Aeneadae referent, ferrove haec regna lacessent.
Sin nostrum adnuerit nobis victoria Martem,
(Ut potius reor, et potius dii numine firment)
Non ego nec Teucris Italos parere jubebo,
Nec mihi regna peto. paribus se legibus ambae
Invictae gentes aeterna in foedera mittant.
Sacra deosque dabo: socer arma Latinus habeto;
Imperium sollemne socer: mihi moenia Teucri
|
