,,Non datur, ac veras audire et reddere voces ?“
Talibus incusat, gressumque ad moenia tendit;
At Venus obscuro gradientes aëre sepsit,
Et multo nebulae circum dea fudit amictu,
Cernere ne quis eos, neu quis contingere posset,
Molirive moram, aut veniendi poscere causas.
Ipsa Paphum sublimis abit, sedesque revisit
Laeta suas, ubi templum illi, centumque Sabaeo
Ture calent arae sertisque recentibus halant.

Corripuere viam interea, qua semita monstrat;
Iamque adscendebant collem, qui plurimus urbi
Imminet, adversasque adspectat desuper arces.
Miratur molem Aeneas, magalia quondam,
Miratur portas strepitumque et strata viarum.
Instant ardentes Tyrii, pars ducere muros
Molirique arcem et manibus subvolvere saxa,
Pars optare locum tecto et concludere sulco;
Iura magistratusque legunt sanctumque senatum;
Hic portus alii effodiunt; hic alta theatri
Fundamenta locant alii, immanesque columnas
Rupibus excidunt, scents decora alta futuris:
Qualis apes aestate nova per florea rura
Exercet sub sole labor, quum gentis adultos
Educunt fetus, aut quum liquentia mella
Stipant et dulci distendunt nectare cellas,

410

415

420

425

430

Aut onera accipiunt venientum, aut agmine facto
Ignavum fucos pecus a praesepibus arcent;
Fervet opus, redolentque thymo fragrantia mella.
,,O fortunati, quorum iam moenia surgunt!"
Aeneas ait, et fastigia suspicit urbis.

435

Infert se septus nebula-mirabile dictu

Per medios, miscetque viris, neque cernitur ulli.
Lucus in urbe fuit media, laetissimus umbra,
Quo primum, iactati undis et turbine, Poeni
Effodere loco signum, quod regia luno'..
Monstrarat, caput acris equi: sic nam fore bello
Egregiam et facilem victu per saecula gentem.
Hic templum Iunoni ingens Sidonia Dido

440

445

450

455

Condebat, donis opulentum et numine divae,
Aerea cui gradibus surgebant limina, nexaeque
Aere trabes, foribus cardo stridebat ahenis.
Hoc primum in luco nova res oblata timorem
Leniit, hic primum Aeneas sperare salutem
Ausus, et afflictis melius confidere rebus:
Namque sub ingenti lustrat dum singula templo,
Reginam opperiens, dum, quae fortuna sit urbi,
Artificumque manus inter se operumque laborem
Miratur, videt Iliacas ex ordine pugnas
Bellaque iam fama totum vulgata per orbem,
Atridas Priamumque et saevum ambobus Achillen.
Constitit et lacrimans,,Quis iam locus" inquit,,Achate,
Quae regio in terris nostri non plena laboris?
En Priamus! Sunt hic etiam sua praemia laudi;
„Sunt lacrimae rerum, et mentem mortalia tangunt.
,,Solve metus: feret haec aliquam tibi fama salutem."
Sic ait, atque animum pictura pascit inani,

460

Multa gemens, largoque humectat flumine vultum. 465
Namque videbat, uti bellantes Pergama circum
Hac fugerent Graii, premeret Troiana iuventus;
Hac Phryges, instaret curru cristatus Achilles.
Nec procul hinc Rhesi niveis tentoria velis
Agnoscit lacrimans, primo.quae prodita somno
Tydides multa vastabat caede cruentus,
Ardentesque avertit equos in castra, priusquam
Pabula gustassent Troiae Xanthumque bibissent.
Parte alia fugiens amissis Troilus armis,

470

Infelix puer atque impar congressus Achilli,
Fertur equis, curruque haeret resupinus inani,

475

480

Lora tenens tamen: huic cervixque comaeque trahuntur
Per terram, et versa pulvis inscribitur hasta.
Interea ad templum non aequae Palladis ibant
Crinibus Iliades passis, peplumque ferebant,
Suppliciter tristes et tunsae pectora palmis;
Diva solo fixos oculos aversa tenebat.
Ter circum Iliacos raptaverat Hectora muros
Exanimumque auro corpus vendebat Achilles,

VIRGILIUS.

7

Tum vero ingentem gemitum dat pectore ab imo,
Ut spolia, ut currus, utque ipsum corpus amici,
Tendentemque manus Priamum conspexit inermes.
Se quoque principibus permixtum agnovit Achivis,
Eoasque acies et nigri Memnonis arma.
Ducit Amazonidum lunatis agmina peltis
Penthesilea furens, mediisque in millibus ardet,
Aurea subnectens exsertae cingula mammae,
Bellatrix, audetque viris concurrere virgo.

Haec dum Dardanio Aeneae miranda videntur,
Dum stupet obtutuque haeret defixus in uno;
Regina ad templum, forma pulcherrima Dido,
Incessit, magna iuvenum stipante caterva.
Qualis in Eurotae ripis aut per iuga Cynthi
Exercet Diana choros, quam mille secutae

485

490

495

Hinc atque hinc glomerantur Oreades-illa pharetram 500
Fert humero, gradiensque deas supereminet omnes;
Latonae tacitum pertentant gaudia pectus-;

Talis erat Dido, talem se laeta ferebat
Per medios, instans operi regnisque futuris.
Tum foribus divae, media testudine templi,
Septa armis, solioque alte subnixa, resedit.
Iura dabat legesque viris, operumque laborem
Partibus aequabat iustis aut sorte trahebat:
Quum subito Aeneas concursu accedere magno
Anthea Sergestumque videt fortemque Cloanthum
Feucrorumque alios, ater quos aequore turbo
Dispulerat penitusque alias avexerat oras.
Obstupuit simul ipse, simul percussus Achates
Laetitiaque metuque: avidi coniungere dextras
Ardebant; sed res animos incognita turbat.
Dissimulant, et nube cava speculantur amicti,
Quae fortuna viris, classem quo litore linquant,
Quid veniant cuncti: nam lecti navibus ibant,
Orantes veniam, et templum clamore petebant.
Postquam introgressi et coram data copia fandi;
Maximus Ilioneus placido sic pectore coepit:
,,0 regina, novam cui condere lupiter urbem

505

510

515

520

,,Iustitiaque dedit gentes frenare superbas,
,,Troes te miseri, ventis maria omnia vecti,
,,Oramus: prohibe infandos a navibus ignes,
,,Parce pio generi et propius res adspice nostras.
,,Non nos aut ferro Libycos populare Penates
Venimus, aut raptas ad litora vertere praedas:
,,Non ea vis animo, nec tanta superbia victis.
,,Est locus, Hesperiam Graii cognomine dicunt,
„Terra antiqua, potens armis atque ubere glebae-
,,Oenotri coluere viri; nunc fama, minores
,,Italiam dixisse ducis de nomine gentem-:
,,Hic cursus fuit,

525

530

,,Quum subito assurgens fluctu nimbosus Orion „In vada caeca tulit, penitusque procacibus Austris ,,Perque undas, superante salo, perque invia saxa ,,Dispulit: huc pauci vestris annavimus oris. ,,Quod genus hoc hominum? quaeve hunc tam barbara ,,Permittit patria? Hospitio prohibemur arenae; ,,Bella cient, primaque vetant consistere terra! ,,Si genus humanum et mortalia temnitis arma; ,,At sperate deos memores fandi atque nefandi. ,,Rex erat Aeneas nobis, quo iustior alter, ,,Nec pietate fuit nec bello maior et armis: ,,Quem si fata virum servant, si vescitur aura ,,Aetheria neque adhuc crudelibus occubat umbris: ,,Non metus, officio nec te certasse priorem ,,Poeniteat. Sunt et Siculis regionibus urbes

535

[morem

540

545

„Arvaque, Troianoque a sanguine clarus Acestes.
,,Quassatam ventis liceat subducere classem,
,,Et silvis aptare trabes et stringere remos:
,,Si datur Italiam sociis et rege recepto
,,Tendere, ut Italiam laeti Latiumque petamus;
,,Sin absumta salus, et te, pater optime Teucrûm,
,,Pontus habet Libyae, nec spes iam restat Iuli,
At freta Sicaniae saltem sedesque paratas,
„Unde huc advecti, regemque petamus Acesten.“
Talibus Ilioneus; cuncti simul ore fremebant
Dardanidae.

550

555

360

Tum breviter Dido, vultum demissa, profatur:
,,Solvite corde metum, Teucri, secludite curas.
,,Res dura et regni novitas me talia cogunt
,,Moliri et late fines custode tueri.

,,Quis genus Aeneadum, quis Troiae nesciat urbem
,,Virtutesque virosque aut tanti incendia belli?
,,Non obtusa adeo gestamus pectora Poeni,
,,Nec tam aversus equos Tyria Sol iungit ab urbe.
,,Seu vos Hesperiam magnam Saturniaque arva,
,,Sive Erycis fines regemque optatis Acesten;
,,Auxilio tutos dimittam opibusque iuvabo.
,,Vultis et his mecum pariter considere regnis:
‚Urbem quam statuo, vestra est: subducite naves;
,,Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur.
,,Atque utinam rex ipse Noto compulsus eodem
,,Afforet Aeneas! Equidem per litora certos
,,Dimittam et Libyae lustrare extrema iubebo,
,,Si quibus eiectus silvis aut urbibus errat."
His animum arrecti dictis, et fortis Achates
Et pater Aeneas iamdudum erumpere nubem
Ardebant. Prior Aenean compellat Achates:
,,Nate dea, quae nunc animo sententia surgit?
Omnia tuta vides, classem sociosque receptos;
Unus abest, medio in fluctu quem vidimus ipsi
,,Submersum; dictis respondent cetera matris."
Vix ea fatus erat, quum circumfusa repente
Scindit se nubes et in aethera purgat apertum.
Restitit Aeneas, claraque in luce refulsit,

565

570

575

580

585

Os humerosque deo similis: namque ipsa decoram

Caesariem nato genetrix lumenque iuventae

590

Purpureum et laetos oculis afflarat honores,
Quale manus addunt ebori decus, aut ubi flavo
Argentum Pariusve lapis circumdatur auro.
Tum sic reginam alloquitur, cunctisque repente
Improvisus ait: ,,Coram, quem quaeritis, adsum,
,,Troïus Aeneas, Libycis ereptus ab undis.
,0 sola infandos Troiae miserata labores,

Quae nos, reliquias Danaûm, terraeque marisque

595