Page images
PDF
EPUB

335

340

345

Enumerare vales, numquam, Regina, negabo
Promeritam; nec me meminisse pigebit Elissae,
Dum memor ipse mei, dum spiritus hos regit artus.
Pro re pauca loquar. Neque ego hanc abscondere furto
Speraví, ne finge, fugam, nec conjugis umquam
Praetendi taedas aut haec in foedera veni.
Me si fata meis paterentur ducere vitam
Auspiciis et sponte mea componere curas,
Urbem Trojanam primum dulcisque meorum
Reliquias colerem, Priami tecta alta manerent,
Et recidiva manu posuissem Pergama victis.
Sed nunc Italiam magnam Gryneus Apollo,
Italiam Lyciae jussere capessere sortes;
Hic amor, haec patria est. Si te Carthaginis arces,
Phoenissam, Libycaeque aspectus detinet urbis,
Quae tandem, Ausonia Teucros considere terra,
Invidia est? Et nos fas extera quaerere regna.
Me patris Anchisae, quoties humentibus umbris
Nox operit terras, quoties astra ignea surgunt,
Admonet in somnis et turbida terret imago;
Me puer Ascanius capitisque injuria cari,
Quem regno Hesperiae fraudo et fatalibus arvis.
Nunc etiam interpres divom, Jove missus ab ipso-
Testor utrumque caput-celeris mandata per auras
Detulit; ipse deum manifesto in lumine vidi
Intrantem muros, vocemque his auribus hausi.
Desine meque tuis incendere teque querelis;
Italiam non sponte sequor.'

Talia dicentem jamdudum aversa tuetur,
Huc illuc volvens oculos, totumque pererrat
Luminibus tacitis, et sic accensa profatur:

350

355

360

'Nec tibi diva parens, generis nec Dardanus auctor, 365

-

335. Elissa was the original name of Dido.-338. Speravi abscon dere. See at 306.- ·340. Si paterentur. See 327.-343. Colerem, would (at this moment) be cherishing, because I should (before) have founded (posuissem).—344. Victis, the dativus commodi. See Zumpt, § 405.345. Gryneus. See at Ecl. vi. 72.-346. Sortes, the responses of an oracle, as often. For the counsels of Apollo (here called Lyciae sortes, see 143), with special reference to Italy, see iii. 154, &c. -347. Hic, in Italia. 349. Ausonia. See p. 180, line 5. 355. Fatalibus, predestined by fate. See at ii. 165. Hesperiae. See at i. 530.-356. Interpres divom, Mercurius. -357. Utrumque caput are generally taken to refer either to Aeneas and Ascanius, or to Dido and Aeneas; but they may refer to Jupiter and Mercury. -363. Her face was turned away, but she surveyed him from head to foot with eyes askance, and for a while said nothing (tacitis), then her indignation burst forth.-365. She denies his descent from Ve

Perfide; sed duris genuit te cautibus horrens
Caucasus, Hyrcanaeque admorunt ubera tigres.
Nam quid dissimulo? aut quae me ad majora reservo?
Num fletu ingemuit nostro? num lumina flexit?

375

Num lacrimas victus dedit, aut miseratus amantem est? 370
Quae quibus anteferam? Jam jam nec maxima Juno,
Nec Saturnius haec oculis pater aspicit aequis.
Nusquam tuta fides. Ejectum litore, egentem
Excepi et regni demens in parte locavi;
Amissam classem, socios a morte reduxi.
Heu furiis incensa feror! Nunc augur Apollo,
Nunc Lyciae sortes, nunc et Jove missus ab ipso
Interpres divom fert horrida jussa per auras.
Scilicet is Superis labor est, ea cura quietos
Sollicitat. Neque te teneo, neque dicta refello;
I, sequere Italiam ventis, pete regna per undas.
Spero equidem mediis, si quid pia numina possunt,
Supplicia hausurum scopulis, et nomine Dido
Saepe vocaturum. Sequar atris ignibus absens,
Et, cum frigida mors anima seduxerit artus,

Omnibus umbra locis adero. Dabis, improbe, poenas.
Audiam, et haec Manis veniet mihi fama sub imos.'
His medium dictis sermonem abrumpit, et auras
Aegra fugit, seque ex oculis avertit et aufert,

380

385

Linquens multa metu cunctantem et multa parantem 390
Dicere. Suscipiunt famulae, collapsaque membra
Marmoreo referunt thalamo stratisque reponunt.

At pius Aeneas, quamquam lenire dolentem
Solando cupit et dictis avertere curas,

Multa gemens magnoque animum labefactus amore, 395
Jussa tamen divom exsequitur, classemque revisit.

nus and Dardanus. See at i. 25.366. Construe horrens with cautibus.-367. Caucasus, the mountain range between the Black and Caspian Seas. See Ecl. vi. 42. Hyrcanae. Hyrcania lay to the south-east of the Caspian Sea.-369. Num asks questions to which it is known that a negative answer will be returned.—372. Saturnius. Jupiter, the son of Saturn. See i. 23.374. Excepi implies freedom from hesitation. See 297. For Dido's reception of the Trojans, see i. 561, &c.-376. She breaks out into the incredulous language of bitter indignation, as if all his excuses were a mere fiction. -382. Spero te hausurum, is a bolder instance of the poetical usage referred to in the notes to 306, 338, and should not be imitated in prose.-383. Dido, the accusative. 384. As the Furies pursued the guilty with avenging torches, Dido, alive (absens) or dead (umbra), like a Fury, was to haunt Aeneas similarly armed.--387. Manis, here the region of departed souls.-395. See 281, 333.

Tum vero Teucri incumbunt et litore celsas
Deducunt toto navis. Natat uneta carina,
Frondentisque ferunt remos et robora silvis
Infabricata, fugae studio.

Migrantis cernas, totaque ex urbe ruentis.
Ac, velut ingentem formicae farris acervum
Cum populant, hiemis memores, tectoque reponunt;
It nigrum campis agmen, praedamque per herbas
Convectant calle angusto; pars grandia trudunt
Obnixae frumenta humeris; pars agmina cogunt
Castigantque moras; opere omnis semita fervet.

Quis tibi tum, Dido, cernenti talia sensus!
Quosve dabas gemitus, cum litora fervere late
Prospiceres arce ex summa, totumque videres
Misceri ante oculos tantis clamoribus aequcy!
Improbe amor, quid non mortalia pectora cogis!
Ire iterum in lacrimas, iterum tentare precando
Cogitur, et supplex animos submittere amori,
Ne quid inexpertum frustra moritura relinquat.
'Anna, vides toto properari litore? Circum
Undique convenere; vocat jam carbasus auras,
Puppibus et laeti nautae imposuere coronas.
Hunc ego si potui tantum sperare dolorem,

400

405

410

415

Et perferre, soror, potero. Miserae hoc tamen unum 420
Exsequere, Anna, mihi;-solam nam perfidus ille
Te colere, arcanos etiam tibi credere sensus;
Sola viri mollis aditus et tempora noras;-

I, soror, atque hostem supplex adfare superbum:
Non ego cum Danais Trojanam exscindere gentem

425

398. Deducunt. See at iii. 71. Uncta pice.-399. The preparations of the Trojans for their departure are so hasty, that they bring from the woods branches with the leaves still on them, and unshaped trunks to serve as oars, and planks.-402. Compare with this picture, Proverbs vi. 6-9.-403. Hiemis memores. It is certain that the ants of our country do not provide against the winter; but how far this applies to the ants of more southern climes, is not known; and certainly the belief implied in these words of Virgil, and probably in the passage of the Proverbs, was universal with the ancients. 404. It, &c. The comparison is implied, as in ii. 626; that is, in the language of the grammarians, the protasis infers the apodosis. 407. Fervet. Compare with fervère, 409.-412. Improbe. See at ii. 356. Cogis. See at iii. 56. - 415. Construe frustra with moritura.-418. A mode of expressing joy at their departure, and therefore agonising to Dido. The line occurs, Georg. i 304.421. The force of this passage seems to be 'since (si) I have been able to look forward to (sperare, see Ecl. viii. 26) this dreadful grief, I shall also be able to endure it to the end' (perferre). -424. Hostem. She now recognises in Aeneas a public enemy.

430

Aulide juravi, classemve ad Pergama misi,
Nec patris Anchisae cinerem Manisve revelli:
Cur mea dicta negat duras demittere in auris!
Quo ruit? extremum hoc miserae det munus amanti:
Exspectet facilemque fugam ventosque ferentis.
Non jam conjugium antiquum, quod prodidit, oro,
Nec pulchro ut Latio careat regnumque relinquat;
Tempus inane peto, requiem spatiumque furori,
Dum mea me victam doceat fortuna dolere.
Extremam hanc oro veniam-miserere sororis ;-
Quam mihi cum dederis, cumulatam morte remittam.'
Talibus orabat, talisque miserrima fletus

Fertque refertque soror.

Sed nullis ille movetur

Fletibus, aut voces ullas tractabilis audit;

Fata obstant, placidasque viri deus obstruit auris.

435

440

Ac, velut annoso validam cum robore quercum
Alpini Boreae nunc hinc nunc flatibus illinc
Eruere inter se certant; it stridor, et altae
Consternunt terram concusso stipite frondes;
Ipsa haeret scopulis, et, quantum vertice ad auras
Aetherias, tantum radice in Tartara tendit:
Haud secus assiduis hinc atque hinc vocibus heros
Tunditur, et magno persentit pectore curas;
Mens immota manet; lacrimae volvuntur inanes.
Tum vero infelix fatis exterrita Dido
Mortem orat; taedet coeli convexa tueri.

445

450

Quo magis inceptum peragat lucemque relinquat,

Vidit, turicremis cum dona imponeret aris-
Horrendum dictu-latices nigrescere sacros
Fusaque in obscenum se vertere vina cruorem.

455

426. Aulide. The allusion is to the agreement to extirpate Troy, formed by the Greeks assembled at Aulis in Boeotia, before they sailed against that city.-429. Hoc, referring to the request made in the next line.-433. Inane, of no value to Aeneas. 436. The meaning of this line is very uncertain. The following of the received interpretations seems the best: -When you shall have conferred on me this favour, I shall, in the hour of death, requite you with more than adequate return of gratitude.' Cumulatam. Compare Luke vi. 38 — μέτρον καλὸν, πεπιεσμένον καὶ σεσαλευμένον και REрEKXVVÓμεVOV. The following conjecture may be hazarded-Quam mihi cum dederis cumulatam morte, remittam-'When you have granted me this favour-a favour which I implore, even if death be its crowning work-I shall leave you in peace.'-438. As in resignat (244) re has the notion of 'again.'-440. Alioquin placidas.445. Quantum-tendit, occurs Georg. ii. 291.-449. Lacrimae, probably of Dido and her sister, though some could wish to understand it of Aeneas.-454. Latices. See i. 686.

Hoc visum nulli, non ipsi effata sorori.
Praeterea, fuit in tectis de marmore templum
Conjugis antiqui, miro quod honore colebat,
Velleribus niveis et festa fronde revinctum:
Hinc exaudiri voces et verba vocantis
Visa viri, nox tum terras obscura teneret;
Solaque culminibus ferali carmine bubo
Saepe queri et longas in fletum ducere voces;
Multaque praeterea vatum praedicta piorum
Terribili monitu horrificant. Agit ipse furentem
In somnis ferus Aeneas; semperque relinqui
Sola sibi, semper longam incomitata videtur
Ire viam et Tyrios deserta quaerere terra.

Eumenidum veluti demens videt agmina Pentheus,

460

465

Et solem geminum et duplicis se ostendere Thebas; 470
Aut Agamemnonius scenis agitatus Orestes
Armatam facibus matrem et serpentibus atris
Cum fugit, ultricesque sedent in limine Dirae.
Ergo ubi concepit furias evicta dolore

Decrevitque mori, tempus secum ipsa modumque
Exigit, et, moestam dictis aggressa sororem,
Consilium voltu tegit, ac spem fronte serenat:

475

'Inveni, germana, viam-gratare sorori

Quae mihi reddat eum, vel eo me solvat amantem.
Oceani finem juxta solemque cadentem

Ultimus Aethiopum locus est, ubi maximus Atlas
Axem humero torquet stellis ardentibus aptum:
Hinc mihi Massylae gentis monstrata sacerdos,
Hesperidum templi custos, epulasque draconi

480

456. A sure sign of despair. -457. Templum, a small chapel dedicated to the manes of Sychaeus. - 460. Exaudiri, and the other infinitives that follow, may be under the influence of visa, but it seems preferable to regard them as historical infinitives (see Zumpt, 599), voces and verba being the nominatives to exaudiri (visa voces et verba) vocantis viri. —462. Virgil alone uses a feminine adjective 'sola) with bubo, well known as a bird of ill omen. - 468. Ire viam. For the government of accusatives, generally accompanied with an adjective (longam), by intransitive verbs of a cognate meaning, see Zumpt, 384. 469, &c. Virgil compares the fury of Dido to that of Pentheus, king of Thebes, whom the Furies (Eumenides, Dirae) persecuted for his opposition to the worship of Bacchus. For Orestes (whose fate was a favourite dramatic subject), see at iii. 331. 477. Spem serenat, spem serenam ostendit. 481. Aethiopum, properly the southern Africans, but here put for Africans generally. Atlas. See at 247.483. Massylae. See at 132. It would seem that this priestess was originally a Massylian, then a keeper of the dragon that guarded the golden fruit of the Hesperides, thus placed by Virgil in the far west, and now in Carthage.

« PreviousContinue »