,,Funera, nec, quum se sub leges pacis iniquae ,,Tradiderit, regno aut optata luce fruatur,

"

‚Sed cadat ante diem mediaque inhumatus arena.

620

625

630

,Haec precor, hanc vocem extremam cum sanguine fundo. ‚Tum vos, o Tyrii, stirpem et genus omne futurum ,,Exercete odiis, cinerique haec mittite nostro „Munera. Nullus amor populis, nec foedera sunto. ,,Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor, ,,Qui face Dardanios ferroque sequare colonos, ,,Nunc, olim, quocumque dabunt se tempore vires. ,,Litora litoribus contraria, fluctibus undas ,,Imprecor, arma armis; pugnent ipsique nepotesque! Haec ait, et partes animum versabat in omnes, Invisam quaerens quam primum abrumpere lucem. Tum breviter Barcen nutricem affata Sychaei: Namque suam patria antiqua cinis ater habebat: ,Annam cara mihi nutrix huc siste sororem; „Dic, corpus properet fluviali spargere lympha, ,,Et pecudes secum et monstrata piacula ducat. ,,Sic veniat; tuque ipsa pia tege tempora vitta. ,,Sacra Iovi Stygio, quae rite incepta paravi, Perficere est animus, finemque imponere curis, ,,Dardaniique rogum capitis permittere flammae." Sic ait; illa gradum studio celerabat anilem. At trepida et coeptis immanibus effera Dido, Sanguineam volvens aciem maculisque trementes Interfusa genas et pallida morte futura, Interiora domus irrumpit limina, et altos

635

640

645

Conscendit furibunda rogos, ensemque recludit
Dardanium, non hos quaesitum munus in usus.
Hic postquam Iliacas vestes notumque cubile
Conspexit, paullum lacrimis et mente morata,
Incubuitque toro, dixitque novissima verba:
,,Dulces exuviae, dum fata deusque sinebat,
,,Accipite hanc animam, meque his exsolvite curis.

650

‚Vixi et, quem dederat cursum fortuna, peregi,

„Et nunc magna mei sub terras ibit imago.

,,Felix, heu nimium felix, si litora tantum

,,Numquam Dardaniae tetigissent nostra carinae!"
Dixit et, os impressa toro,,,Moriemur inultae;

,,Sed moriamur!" ait: „sic, sic iuvat ire sub umbras. 660
‚Hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto
,,Dardanus, et nostrae secum ferat omina mortis."
Dixerat; atque illam media inter talia ferro
Collapsam adspiciunt comites, ensemque cruore
Spumantem sparsasque manus. It clamor ad alta
Atria; concussam bacchatur fama per urbem;
Lamentis gemituque et femineo ululatu

Tecta fremunt; resonat magnis plangoribus aether,
Non aliter, quam si immissis ruat hostibus omnis
Carthago aut antiqua Tyros, flammaeque furentes
Culmina perque hominum volvantur perque deorum.
Audiit exanimis, trepidoque exterrita cursu,
Unguibus ora soror foedans et pectora pugnis,
Per medios ruit, ac morientem nomine clamat :
,,Hoc illud, germana, fuit? me fraude petebas?
,,Hoc rogus iste mihi, hoc ignes araeque parabant?
,,Quid primum deserta querar? comitemne sororem
,,Sprevisti moriens? Eadem me ad fata vocasses;
,,ldem ambas ferro dolor atque eadem hora tulisset!
,,His etiam struxi manibus, patriosque vocavi

دو

Voce deos, sic te ut posita, crudelis, abessem?
,,Exstinxti te meque, soror, populumque patresque
,,Sidonios urbemque tuam. Date, vulnera lymphis
„Abluam, et, extremus si quis super halitus errat,
Ore legam." Sic fata gradus evaserat altos,
Semianimemque sinu germanam amplexa fovebat
Cum gemitu, atque atros siccabat veste cruores.
Illa, graves oculos conata attollere, rursus
Deficit; infixum stridit sub pectore vulnus.
Ter sese attollens cubitoque annixa levavit;
Ter revoluta toro est, oculisque errantibus alto
Quaesivit coelo lucem, ingemuitque reperta.
Tum Juno omnipotens, longum miserata dolprem

665

670

675

680

685

690

Difficilesque obitus, Irim demisit Olympo,

700

Quae luctantem animam nexosque resolveret artus. 695
Nam quia nec fato merita nec morte peribat,
Sed misera ante diem subitoque accensa furore,
Nondum illi flavum Proserpina vertice crinem
Abstulerat, Stygioque caput damnaverat Orco.
Ergo Iris croceis per coelum roscida pennis,
Mille trahens varios adverso sole colores,
Devolat, et supra caput adstitit:,,Hunc ego Diti
,,Sacrum iussa fero, teque isto corpore solvo.“
Sic ait, et dextra crinem secat: omnis et una
Dilapsus calor, atque in ventos vita recessit.

P. VIRGILII MARONIS
AENEIDOS

LIBER QUINTUS.

Interea medium Aeneas iam classe tenebat
Certus iter, fluctusque atros Aquilone secabat,
Moenia respiciens, quae iam infelicis Elissae
Collucent flammis. Quae tantum accenderit ignem,
Caussa latet! duri magno sed amore dolores
Polluto, notumque, furens quid femina possit,
Triste per augurium Teucrorum pectora ducunt.
Ut pelagus tenuere rates, nec iam amplius ulla
Occurrit tellus, maria undique et undique coelum;
Olli caeruleus supra caput adstitit imber,

705

10

Noctem hiememque ferens, et inhorruit unda tenebris. Ipse gubernator puppi Palinurus ab alta:

,,Heu, quianam tanti cinxerunt aethera nimbi?

,,Quidve, pater Neptune, paras?" Sic deinde locutus Colligere arma iubet validisque incumbere remis, Obliquatque sinus in ventum, ac talia fatur· ,,Magnanime Aenea, non, si mihi Iupiter auctor ,,Spondeat, hoc sperem Italiam contingere coelo. „Mutati transversa fremunt et vespere ab atro

15

,,Consurgunt venti, atque in nubem cogitur aër;
,,Nec nos obniti contra nec tendere tantum
,,Sufficimus. Superat quoniam Fortuna, sequamur,
,,Quoque vocat, vertamus iter. Nec litora longe
,,Fida reor fraterna Erycis portusque Sicanos,

وو

Si modo rite memor servata remetior astra." Tum pius Aeneas; ,,Equidem sic poscere ventos ,,Iamdudum et frustra cerno te tendere contra: ,,Flecte viam velis. An sit mihi gratior ulla, ,,Quove magis fessas optem demittere naves,

20

25

,,Quam quae Dardanium tellus mihi servat Acesten, 30
,,Et patris Anchisae gremio complectitur ossa?"
Haec ubi dicta; petunt portus, et vela secundi
Intendunt Zephyri: fertur cita gurgite classis,
Et tandem laeti notae advertuntur arenae.

At procul excelso miratus vertice montis Adventum sociasque rates, occurrit Acestes, Horridus in iaculis et pelle Libystidis ursae, Troïa Crimiso conceptum flumine mater

35

Quem genuit. Veterum non immemor ille parentum,
Gratatur reduces et gaza laetus agresti
Excipit, ac fessos opibus solatur amicis.

40

Postera quum primo stellas Oriente fugarat
Clara dies; socios in coetum litore ab omni
Advocat Aeneas tumulique ex aggere fatur:
,,Dardanidae magni, genus alto a sanguine divům,
,,Annuus exactis completur mensibus orbis,
„Ex quo reliquias divinique ossa parentis

Condidimus terra maestasque sacravimus aras,

45

50

,,Iamque dies, nisi fallor, adest, quem semper acerbum,
,,Semper honoratum - sic dî voluistis - habebo.
,,Hunc ego Gaetulis agerem si Syrtibus exsul,
„Argolicove mari deprensus et urbe Mycenae;
,,Annua vota tamen solemnesque ordine pompas
,,Exsequerer, strueremque suis altaria donis.
Nunc ultro ad cineres ipsius et ossa parentis,
,,Haud equidem sine mente reor, sine numine divům,
„Adsumus, et portus delati intramus amicos:

55

„Ergo agite et laetum cuncti celebremus honorem ; ,,Poscamus ventos, atque haec me sacra quotannis ,,Urbe velit posita templis sibi ferrc dicatis.

,,Bina boum vobis Troia generatus Acestes
,,Dat numero capita in naves: adhibete Penates
,,Et patrios epulis et quos colit hospes Acestes.
,,Praeterea, si nona diem mortalibus almum
,,Aurora extulerit radiisque retexerit orbem,
,,Prima citae Teucris ponam certamina classis;
,,Quique pedum cursu valet, et qui viribus audax
,,Aut iaculo incedit melior levibusque sagittis,
„Seu crudo fidit pugnam committere cestu :

60

65

,,Cuncti adsint, meritaeque exspectent praemia palmae. 70 Ore favete omnes et cingite tempora ramis."

Sic fatus, velat materna tempora myrto.

Hoc Helymus facit, hoc aevi maturus Acestes,

Hoc puer Ascanius, sequitur quos cetera pubes.
Ille e concilio multis cum millibus ibat

75

Ad tumulum, magna medius comitante caterva.
Hic duo rite mero libans carchesia Baccho

Fundit humi, duo lacte novo, duo sanguine sacro,
Purpureosque iacit flores, ac talia fatur:

.,Salve, sancte parens; iterum salvete, recepti

80

,,Nequidquam cineres animaeque umbraeque paternae! ,,Non licuit fines Italos fataliaque arva,

85

„Nec tecumAusonium, quicumque est, quaerere Thybrim."
Dixerat haec, adytis quum lubricus anguis ab imis
Septem ingens gyros, septena volumina traxit,
Amplexus placide tumulum, lapsusque per aras,
Caeruleae cui terga notae, maculosus et auro
Squamam incendebat fulgor, ceu nubibus arcus
Mille iacit varios adverso sole colores.
Obstupuit visu Aeneas. Ille agmine longo
Tandem inter pateras et levia pocula serpens
Libavitque dapes, rursusque innoxius imo
Successit tumulo et depasta altaria liquit.
Hoc magis inceptos genitori instaurat honores,
Incertus, Geniumne loci famulumne parentis

90

95