'Speluncam Dido dux et Trojanus eandem
"Devenient. Adero et, tua si mihi certa voluntas,
"Connubio jungam stabili propriamque dicabo :
"Hic Hymenaeus erit." Non adversata petenti
Annuit, atque dolis risit Cytherea repertis.
Oceanum interea surgens Aurora relinquit.
It portis, jubare exorto, delecta juventus ;
Retia rara, plagae, lato venabula ferro,
Massylique ruunt equites et odora canum vis.
Reginam thalamo cunctantem ad limina primi
Poenorum exspectant; ostroque insignis et auro
Stat sonipes ac frena ferox spumantia mandit.
Tandem progreditur, magna stipante caterva,
Sidoniam picto chlamydem circumdata limbo:
Cui pharetra ex auro, crines nodantur in aurum,
Aurea purpuream subnectit fibula vestem.
Nec non et Phrygii comites et laetus Iulus
Incedunt; ipse ante alios pulcherrimus omnes
Infert se socium Aeneas atque agmina jungit.
Qualis ubi hibernam Lyciam Xanthique fluenta
Deserit ac Delum maternam invisit Apollo,
Instauratque choros, mixtique altaria circum
Cretesque Dryopesque fremunt pictique Agathyrsi;
Ipse jugis Cynthi graditur, mollique fluentem
Fronde premit crinem fingens atque implicat auro
Tela sonant humeris: haud illo segnior ibat
Aeneas; tantum egregio decus enitet ore.
Postquam altos ventum in montes atque invia lustra,
Ecce ferae, saxi dejectae vertice, caprae
Decurrere jugis; alia de parte patentes
Transmittunt cursu campos atque agmina cervi
Pulverulenta fuga glomerant, montesque relinquunt. 155 At puer Ascanius mediis in vallibus acri
Gaudet equo, jamque hos cursu, jam praeterit illos,
Spumantemque dari pecora inter inertia votis
Optat aprum, aut fulvum descendere monte leonem.
Interea magno misceri murmure coelum
Incipit; insequitur commixta grandine nimbus:
Et Tyrii comites passim et Trojana juventus
Dardaniusque nepos Veneris diversa per agros
Tecta metu petiere; ruunt de montibus amnes.
Speluncam Dido dux et Trojanus eadem
Deveniunt. Prima et Tellus et pronuba Juno
Dant signum; fulsere ignes et conscius aether
Connubiis, summoque ulularunt vertice Nymphae.
Ille dies primus leti primusque malorum
Causa fuit: neque enim specie famave movetur,
Nec jam furtivum Dido meditatur amorem ;
Conjugium vocat: hoc praetexit nomine culpam.
Extemplo Libyae magnas it Fama per urbes,
Fama malum, qua non aliud velocius ullum
Mobilitate viget, viresque acquirit eundo:
Parva metu primo, mox sese attollit in auras,
Ingrediturque solo et caput inter nubila condit.
Illam Terra parens, ira irritata deorum,
Extremam, ut perhibent, Coeo Enceladoque sororem
Progenuit pedibus celerem et pernicibus alis,
Monstrum horrendum, ingens, cui, quot sunt corpore plu
Tot vigiles oculi subter-mirabile dictu-,
Tot linguae, totidem ora sonant, tot subrigit aures.
Nocte volat coeli medio terraeque per umbram
Stridens, nec dulci declinat lumina somno;
Luce sedet custos aut summi culmine tecti,
Turribus aut altis, et magnas territat urbes,
Tam ficti pravique tenax quam nuntia veri.
Haec tum multiplici populos sermone replebat
Gaudens, et pariter facta atque infecta canebat:
Venisse Aenean, Trojano sanguine cretum,
Cui se pulchra viro dignetur jungere Dido;
Nunc hiemem inter se luxu, quam longa, fovere,
Regnorum immemores turpique cupidine captos.
Haec passim dea foeda virûm diffundit in ora.
Protenus ad regem cursus detorquet Iarban,
Incenditque animum dictis atque aggerat iras.
Hic Ammone satus, rapta Garamantide Nympha,
Templa Jovi centum latis immania regnis
Centum aras posuit/vigilemque sacraverat ignem, 200 Excubias divum aeternas pecudumque cruore
Pingue solum et variis florentia lumina sertis. Isque amens animi et rumore accensus amaro Dicitur ante aras media inter numina divûm Multa Jovem manibus supplex orasse supinis : "Jupiter omnipotens, cui nunc Maurusia pictis "Gens epulata toris Lenaeum libat honorem,
Adspicis haee? an te, genitor, quum fulmina torques, Nequidquam horremus, caecique in nubibus ignes "Terrificant animos et inania murmura miscent ?
"Femina, quae nostris errans in finibus urbem "Exiguam pretio posuit, cui litus arandum,
Cuique loci leges dedimus, connubia nostra
66 Repulit, ac dominum Aenean in regna recepit.
"Et nunc ille Paris cum semiviro comitatu,
"Maeonia mentum mitra crinemque madentem
"Subnixus, rapto potitur; nos munera templis
"Quippe tuis ferimus, famamque fovemus inanem ! " Talibus orantem dictis arasque tenentem
Audiit omnipotens, oculosque ad moenia torsit
Regia et oblitos famae melioris amantes.
Tum sic Mercurium alloquitur ac talia mandat :
"Vade age, nate, voca Zephyros et labere pennis,
"Dardaniumque ducem, Tyria Carthagine qui nunc
"Exspectat fatisque datas non respicit urbes,
"Alloquere, et celeres defer mea dicta per auras
"Non illum nobis genetrix pulcherrima talem
"Promisit, Graiùmque ideo bis vindicat armis ;
"Sed fore, qui gravidam imperiis belloque frementem
"Italiam regeret, genus alto a sanguine Teucri
Proderet, ac totum sub leges mitteret orbem. "Si nulla accendit tantarum gloria rerum,
“Nec super ipse sua molitur laude laborem
Ascanione pater Romanas invidet arces?
Quid struit, aut qua spe inimica in gente moratur, 235 "Nec prolem Ausoniam et Lavinia respicit arva?
"Naviget! Haec summa est; hic nostri nuntius esto."
Dixerat; ille patris magni parere parabat
Imperio, et primum pedibus talaria nectit
Aurea, quae sublimem alis, sive aequora supra,
Seu terram, rapido pariter cum flamine portant,
Tum virgam capit-hac animas ille evocat Orco
Pallentes, alias sub Tartara tristia mittit,
Dat somnos adimitque, et lumina morte resignat-.
Illa fretus agit ventos, et turbida tranat
Nubila. Jamque volans apicem et latera ardua cernit
Atlantis duri, coelum qui vertice fulcit,
Atlantis, cinctum assidue cui nubibus atris
Piniferum caput et vento pulsatur et imbri,
Nix humeros infusa tegit: tum flumina mento
Praecipitant senis, et glacie riget horrida barba.
Hic primum paribus nitens Cyllenius alis
Constitit; hinc toto praeceps se corpore ad undas
Misit, avi similis, quae circum litora, circum
Piscosos scopulos humilis volat aequora juxta.
Haud aliter terras inter coelumque volabat
Litus arenosum ad Libyae, ventosque secabat
Materno veniens ab avo Cyllenia proles.
Ut primum alatis tetigit magalia planțis ;
Aenean fundantem arces ac tecta novantem
Conspicit-: atque illi stellatus jaspide fulva.
Ensis erat, Tyrioque ardebat murice laena
Demissa ex humeris, dives quae munera Dido
Fecerat et tenui telas discreverat auro-.
Continuo invadit: "Tu nunc Carthaginis altae
"Fundamenta locas, pulchramque uxorius urbem
Exstruis, heu regni rerumque oblite tuarum? "Ipse deûm tibi me claro demittit Olympo
Regnator, coelum et terras qui numine torquet; Ipse haec ferre jubet celeres mandata per auras: Quid struis, aut qua spe Libycis teris otia terris? "Si te nulla movet tantarum gloria rerum,
"Nec super ipse tua moliris laude laborem; "Ascanium surgentem et spes heredis Iuli
Respice, cui regnum Italiae Romanaque tellus "Debentur." Tali Cyllenius ore locutus Mortales visus medio sermone reliquit,
Et procul in tenuem ex oculis evanuit auram.
At vero Aeneas adspectu obmutuit amens,
Arrectaeque horrore comae, et vox faucibus haesit.
Ardet abire fuga dulcesque relinquere terras,
Attonitus tanto monitu imperioque deorum.
Heu quid agat? quo nunc reginam ambire furentem
Audeat affatu? quae prima exordia sumat?
Atque animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc, 285 In partesque rapit varias, perque omnia versat.
Haec alternanti potior sententia visa est:
Mnesthea Sergestumque vocat fortemque Serestum :
Classem aptent taciti sociosque ad litora cogant,
Arma parent et, quae rebus sit causa novandis,
Dissimulent; sese interea, quando optima Dido
Nesciat et tantos rumpi non speret amores,
Tentaturum aditus et, quae mollissima fandi
|