P. VIRGILII MARONIS

AENEIDOS

LIBER SECUNDUS.

Conticuere omnes, intentique ora tenebant.
Inde toro pater Aeneas sic orsus ab alto:
"Infandum, regina, jubes renovare dolorem,
Trojanas ut opes et lamentabile regnum
Eruerint Danai; quaeque ipse miserrima vidi,
Et quorum pars magna fui. Quis talia fando
Myrmidonum Dolopumve aut duri miles Ulixi
Temperet a lacrimis ? et jam nox humida coelo
Praecipitat, suadentque cadentia sidera somnos.
Sed si tantus amor casus cognoscere nostros
Et breviter Trojae supremum audire laborem

Quamquam animus meminisse horret luctuque refugit,

Incipiam. Fracti bello fatisque repulsi

Ductores Danaûm, tot jam labentibus annis,

Instar montis equum divina Palladis arte

Aedificant, sectaque intexunt abiete costas;
Votum pro reditu simulant: ea fama vagatur.
Huc delecta virûm sortiti corpora furtim
Includunt caeco lateri, penitusque cavernas
Ingentes uterumque armato milite complent.
Est in conspectu Tenedos, notissima fama

5

10

15

20

Insula, dives opum, Priami dum regna manebant,
Nunc tantum sinus et statio male fida carinis:
Huc se provecti deserto in litore condunt.
Nos abiisse rati et vento petiisse Mycenas.
Ergo omnis longo solvit se Teucria luctu;
Panduntur portae juvat ire et Dorica castra
Desertosque videre locos litusque relictum.

25

Hic Dolopum manus, hic saevus tendebat Achilles ;
Classibus hic locus, hic acie certare solebant.
Pars stupet innuptae donum exitiale Minervae,

30

女

Et molem mirantur equi. Primusque Thymoetes
Duci intra muros hortatur et arce locari,
Sive dolo, seu jam Trojae sic fata ferebant.
At Capys, et quorum melior sententia menti,
Aut pelago Danaûm insidias suspectaque dona
Praecipitare jubent subjectisque urere flammis,
Aut terebrare cavas uteri et tentare latebras.
Scinditur incertum studia in contraria vulgus.
Primus ibi ante omnes, magna comitante caterva,
Laocoon ardens summa decurrit ab arce,

66

35

40

Et procul: "O miseri, quae tanta insania, cives ?
"Creditis avectos hostes, aut ulla putatis
"Dona carere dolis Danaûm ? sic notus Ulixes?
"Aut hoc inclusi ligno occultantur Achivi,

45

66

"Aut haec in nostros fabricata est machina muros,
"Inspectura domos venturaque desuper urbi,
"Aut aliquis latet error. Equo ne credite, Teucri,
Quidquid id est, timeo Danaos et dona ferentes."
Sic fatus, validis ingentem viribus hastam
In latus inque feri curvam compagibus alvum
Contorsit. Stetit illa tremens, uteroque recusso
Insonuere cavae gemitumque dedere cavernae;
Et, si fata deûm, si mens non laeva fuisset,
Impulerat ferro Argolicas foedare latebras,

50

55

リ

Trojaque nunc stares Priamique arx alta maneres !
Ecce, manus juvenem interea post terga revinctum
Pastores magno ad regem clamore trahebant
Dardanidae, qui se ignotum venientibus ultro,
Hoc ipsum ut strueret Trojamque aperiret Achivis,
Obtulerat, fidens animi atque in utrumque paratus,
Seu versare dolos seu certae occumbere morti.
Undique visendi studio Trojana juventus
Circumfusa ruit, certantque illudere capto.
Accipe nunc Danaum insidias, et crimine ab uno
Disce omnes.

60

65

Namque ut conspectu in medio turbatus, inermis,
Constitit atque oculis Phrygia agmina circumspexit
“Heu, quae nunc tellus" inquit, "quae me aequora possunt
"Accipere, aut quid jam misero mihi denique restat, 70
"Cui neque apud Danaos usquam locus, et super ipsi
"Dardanidae infensi poenas cum sanguine poscunt ? "
Quo gemitu conversi animi, compressus et omnis
Impetus. Hortamur fari, quo sanguine cretus,
Quidve ferat; memoret, quae sit fiducia capto.
Ille haec, deposita tandem formidine, fatur:
"Cuncta equidem tibi, rex, fuerit quodcumque, fatebor
Vera" inquit, "neque me Argolica de gente negabo:
"Hoc primum; nec, si miserum Fortuna Sinonem
"Finxit, vanum etiam mendacemque improba finget. 80
"Fando aliquod si forte tuas pervenit ad aures
"Belidae nomen Palamedis et inclyta fama

66

Gloria, quem falsa sub proditione Pelasgi
“Insontem infando indicio, quia bella vetabat,
"Demisere neci, nunc cassum lumine lugent:
"Illi me comitem et consanguinitate propinquum
"Pauper in arma pater primis huc misit ab annis.
"Dum stabat regno incolumis regumque vigebat
"Conciliis et nos aliquod nomenque decusque

1

75

85

90

95

"Gessimus. Invidia postquam pellacis Ulixi"Haud ignota loquor-superis concessit ab oris "Afflictus vitam in tenebris luctuque trahebam, "Et casum insontis mecum indignabar amici. "Nec tacui demens, et me, fors si qua tulisset, "Si patrios umquam remeassem victor ad Argos, "Promisi ultorem, et verbis odia aspera movi. "Hinc mihi prima mali labes; hinc semper Ulixes "Criminibus terrere novis, hinc spargere voces "In vulgum ambiguas, et quaerere conscius arma. "Nec requievit enim, donec Calchante ministro... "Sed quid ego haec autem nequidquam ingrata revolvo? "Quidve moror, si omnes uno ordine habetis Achivos, "Idque audire sat est ? Jamdudum sumite poenas : "Hoc Ithacus velit, et magno mercentur Atridae." Tum vero ardemus scitari et quaerere causas, Ignari scelerum tantorum artisque Pelasgae. Prosequitur pavitans, et ficto pectore fatur: Saepe fugam Danai Troja cupiere relicta "Moliri et longo fessi discedere bello ;

100

105

"Fecissentque utinam! Saepe illos aspera ponti

110

"Interclusit hiems, et terruit Auster euntes;

"Praecipue, quum jam hic trabibus contextus acernis "Staret equus, toto sonuerunt aethere nimbi.

"Suspensi Eurypylum scitantem oracula Phoebi

66

66 6

Mittimus; isque adytis haec tristia dicta reportat: 115 Sanguine placastis ventos et virgine caesa,

"Quum primum Iliacas Danai venistis ad oras: Sanguine quaerendi reditus, animaque litandum

666

66 6

66

Argolica.' Vulgi quae vox ut venit ad aures; Obstupuere animi, gelidusque per ima cucurrit "Ossa tremor, cui fata parent, quem poscat Apollo. "Hic Ithacus vatem magno Calchanta tumultu "Protrahit in medios; quae sint ea numina divûm,

120

"Flagitat: et mihi jam multi crudele canebant
"Artificis scelus, et taciti ventura videbant.
"Bis quinos silet ille dies, tectusque recusat
"Prodere voce sua quemquam aut opponere morti;
"Vix tandem magnis Ithaci clamoribus actus,

Composito rumpit vocem et me destinat arae. "Assensere omnes, et, quae sibi quisque timebat, 66 Unius in miseri exitium conversa tulere.

Jamque dies infanda aderat: mihi sacra parari, "Et salsae fruges, et circum tempora vittae.

66

66

Eripui-fateor-leto me et vincula rupi,

125

130

Limosoque lacu per noctem obscurus in ulva "Delitui, dum vela, darent si forte, dedissent.

135

"Nec mihi jam patriam antiquam spes ulla videndi, "Nec dulces natos exoptatumque parentem

66 Quos illi fors et poenas ob nostra reposcent

66

66

Effugia, et culpam hanc miserorum morte piabunt. 140 Quod te per superos et conscia numina veri,

"Per, si qua est, quae restet adhuc mortalibus usquam, "Intemerata fides, oro, miserere laborum

"Tantorum; miserere animi non digna ferentis."

His lacrimis vitam damus, et miserescimus ultro.
Ipse viro primus manicas atque arta levari

Vincla jubet Priamus, dictisque ita fatur amicis:
"Quisquis es, amissos hinc jam obliviscere Graios:
"Noster eris, mihique haec edissere vera roganti.

66

145

149

Quo molem hanc immanis equi statuere? quis auctor? "Quidve petunt ? quae religio, aut quae machina belli ?" Dixerat. Ille, dolis instructus et arte Pelasga,

Sustulit exutas vinclis ad sidera palmas

66

Vos, aeterni ignes, et non violabile vestrum

"Testor numen" ait, "vos, arae ensesque nefandi, "Quos fugi, vittaeque deûm, quas hostia gessi:

"Fas mihi Graiorum sacrata resolvere jura,

155