"Magnanimum Aenean, neque me sententia vertit. 260 "Hic-tibi fabor enim, quando haec te cura remordet, "Longius et volvens fatorum arcana movebo"Bellum ingens geret Italia, populosque feroces "Contundet, moresque viris et moenia ponet, “Tertia dum Latio regnantem viderit aestas,

66

Ternaque transierint Rutulis hiberna subactis. "At puer Ascanius, cui nunc cognomen Iulo "Additur-Ilus erat, dum res stetit Ilia regno-, "Triginta magnos volvendis mensibus orbes “Imperio explebit, regnumque ab sede Lavinî "Transferet, et Longam multa vi muniet Albam. "Hic jam ter centum totos regnabitur annos "Gente sub Hectorea, donec regina sacerdos "Marte gravis geminam partu dabit Ilia prolem. "Inde lupae fulvo nutricis tegmine laetus "Romulus excipiet gentem, et Mavortia condet "Moenia, Romanosque suo de nomine dicet.

66 His ego nec metas rerum nec tempora pono: "Imperium sine fine dedi. Quin aspera Juno,

66

265

270

275

Quae mare nunc terrasque metu coelumque fatigat, 280 "Consilia in melius referet, mecumque fovebit "Romanos, rerum dominos gentemque togatam. "Sic placitum. Veniet lustris labentibus aetas, "Quum domus Assaraci Phthiam clarasque Mycenas "Servitio premet ac victis dominabitur Argis.

66

66

Nascetur pulchra Trojanus origine Caesar,

Imperium Oceano, famam qui terminet astris, "Julius, a magno demissum nomen Iulo:

"Hunc tu olim coelo, spoliis Orientis onustum,

66

Accipies secura; vocabitur hic quoque votis. "Aspera tum positis mitescent secula bellis; "Cana Fides, et Vesta, Remo cum fratre Quirinus, "Jura dabunt; dirae ferro et compagibus artis

285

290

"Claudentur Belli portae; Furor impius intus,

"Saeva sedens super arma, et centum vinctus aënis
Post tergum nodis, fremet horridus ore cruento."
Haec ait, et Maia genitum demittit ab alto,
Ut terrae, utque novae pateant Carthaginis arces
Hospitio Teucris, ne fati nescia Dido
Finibus arceret. Volat ille per aëra magnum
Remigio alarum, ac Libyae citus adstitit oris
Et jam jussa facit, ponuntque ferocia Poeni
Corda volente deo; in primis regina quietum
Accipit in Teucros animum mentemque benignam.

295

300

At pius Aeneas, per noctem plurima volvens,
Ut primum lux alma data est, exire locosque
Explorare novos, quas vento accesserit oras,

305

Qui teneant-nam inculta videt-, hominesne feraene,
Quaerere constituit, sociisque exacta referre.

Classem in convexo nemorum sub rupe cavata

310

Arboribus clausam circum atque horrentibus umbris
Occulit ipse uno graditur comitatus Achate,

Bina manu lato crispans hastilia ferro.
Cui mater media sese tulit obvia silva,

Virginis os habitumque gerens et virginis arma
Spartanae, vel qualis equos Threïssa fatigat

315

Harpalyce volucremque fuga praevertitur Hebrum :

Namque humeris de more habilem suspenderat arcum
Venatrix, dederatque comam diffundere ventis,

Nuda genu, nodoque sinus collecta fluentes.

320

Ac prior" Heus inquit" juvenes, monstrate, mearum "Vidistis si quam hic errantem forte sororum,

"Succinctam pharetra et maculosae tegmine lyncis,

66

Aut spumantis apri cursum clamore prementem."

Sic Venus, et Veneris contra sic filius orsus :

66

Nulla tuarum audita mihi neque visa sororum,

325

"O-quam te memorem, virgo? namque haud tibi vultus

на

Mortalis, nec vox hominem sonat.

O dea certe;

"An Phoebi soror? an Nympharum sanguinis una?

"Sis felix, nostrumque leves, quaecumque, laborem, 330 Et, quo sub coelo tandem, quibus orbis in oris

66

"Jactemur, doceas/ignari hominumque locorumque
"Erramus, vento huc vastis et fluctibus acti.

"Multa tibi ante aras nostra cadet hostia dextra."
Tum Venus: "Haud equidem tali me dignor honore; 335
"Virginibus Tyriis mos est gestare pharetram,
"Purpureoque alte suras vincire cothurno.

"Punica regna vides, Tyrios et Agenoris urbem ;
"Sed fines Libyci, genus intractabile bello.

66

Imperium Dido Tyria regit urbe profecta, "Germanum fugiens. Longa est injuria, longae "Ambages; sed summa sequar fastigia rerum. "Huic conjux Sychaeus erat, ditissimus agri "Phoenicum et magno miserae dilectus amore, "Cui pater intactam dederat primisque jugarat "Ominibus. Sed regna Tyri germanus habebat "Pygmalion, scelere ante alios immanior omnes. "Quos inter medius venit furor: ille Sychaeum Impius ante aras atque auri caecus amore "Clam ferro incautum superat, securus amorum

66

340

345

350

66

"Germanae, factumque diu celavit et aegram,
"Multa malus simulans, vana spe lusit amantem.
Ipsa sed in somnis inhumati venit imago

'Conjugis, ora modis attollens pallida miris,

66

"Crudeles aras trajectaque pectora ferro

66

Nudavit, caecumque domus scelus omne retexit; "Tum celerare fugam patriaque excedere suadet, "Auxiliumque viae veteres tellure recludit "Thesauros, ignotum argenti pondus et auri. "His commota fugam Dido sociosque parabat. "Conveniunt, quibus aut odium crudele tyranni

355

360

+

66

Aut metus acer erat; naves, quae forte paratae,
"Corripiunt onerantque auro portantur avari
"Pygmalionis opes pelago; dux foemina facti.
"Devenere locos, ubi nunc ingentia cernis.
"Moenia surgentemque novae Carthaginis arcem,
"Mercatique solum, facti de nomine Byrsam,
"Taurino quantum possent circumdare tergo...

66

66 Sed vos qui tandem, quibus aut venistis ab oris,
Quove tenetis iter ?" Quaerenti talibus ille
Suspirans imoque trahens a pectore vocem :
"O dea, si prima repetens ab origine pergam,
"Et vacet annales nostrorum audire laborum,
"Ante diem clauso componet Vesper Olympo.
"Nos Troja antiqua, si vestras forte per aures
66 'Trojae nomen iit, diversa per aequora vectos
"Forte sua Libycis tempestas appulit oris.
"Sum pius Aeneas, raptos qui ex hoste Penates
"Classe veho mecum, fama super aethera notus;
"Italiam quaero patriam et genus ab Jove summo.
"Bis denis Phrygium conscendi navibus aequor,
"Matre dea monstrante viam, data fata secutus;
"Vix septem convulsae undis Euroque supersunt.
"Ipse ignotus, egens, Libyae deserta peragro,

365

370

375

380

"Europa atque Asia pulsus." Nec plura querentem 385 Passa Venus medio sic interfata dolore est :

"Quisquis es, haud, credo, invisus coelestibus auras
"Vitales carpis, Tyriam qui adveneris urbem.

"Perge modo, atque hinc te reginae ad limina perfer.
"Namque tibi reduces socios classemque relatam
"Nuntio et in tutum versis Aquilonibus actam,
"Ni frustra augurium vani docuere parentes.
"Adspice bis senos laetantes agmine cycnos,
"Aetheria quos lapsa plaga Jovis ales aperto
"Turbabat coelo; nunc terras ordine longo

390

395

"Aut capere aut captas jam despectare videntur.
"Ut reduces illi ludunt stridentibus alis,
"Et coetu cinxere polum, cantusque dedere;
"Haud aliter puppesque tuae pubesque tuorum
"Aut portum tenet, aut pleno subit ostia velo.

66

Perge modo et, qua te ducit via, dirige gressum.'
Dixit, et avertens rosea cervice refulsit,
Ambrosiaeque comae divinum vertice odorem
Spiravere; pedes vestis defluxit ad imos;
Et vera incessu patuit dea. Ille ubi matrem
Agnovit, tali fugientem est voce secutus :

66

Quid natum toties, crudelis tu quoque, falsis
"Ludis imaginibus? Cur dextrae jungere dextram
"Non datur, ac veras audire et reddere voces ? "

Talibus incusat, gressumque ad moenia tendit;
At Venus obscuro gradientes aëre sepsit,
Et multo nebulae circum dea fudit amictu,
Cernere ne quis eos, neu quis contingere posset,
Molirive moram, aut veniendi poscere causas.
Ipsa Paphum sublimis abit, sedesque revisit
Laeta suas, ubi templum illi, centumque Sabaeo
Ture calent arae sertisque recentibus halant.

Corripuere viam interea, qua semita monstrat;
Jamque adscendebant collem, qui plurimus urbi
Imminet, adversasque adspectat desuper arces.
Miratur molem Aeneas, magalia quondam,
Miratur portas strepitumque et strata viarum.
Instant ardentes Tyrii, pars ducere muros
Molirique arcem et manibus subvolvere saxa,
Pars optare locum tecto et concludere sulco;
Jura magistratusque legunt sanctumque senatum ;
Hic portus alii effodiunt; hic alta theatri
Fundamenta locant alii, immanesque columnas
Rupibus excidunt, scenis decora alta futuris:

400

405

410

415

420

425