ratiōne prōvideri poterat, ab nostris occurrēbātur, ut incertīs temporibus diversisque itineribus īrētur. De B. G. VII, 16.

(Book IV, 21.) Rē impetrātā contendunt ut ipsīs summa imperī trādātur, et re in controversiam deductā tōtius Galliae concilium Bibracte indicitur. Conveniunt undique frequentēs. Multitudinis suffragiis rēs permittitur; ad unum omnes Vercingetorīgem probant imperatōrem. De B. G. VII, 63.

THIRD YEAR LATIN

TO BE USED IN CONNECTION WITH THE ORATIO DE IMPERIO

Cn. Pompeium adulescentem Sulla atque annōs ūnum et viginti nātum cognitā ēius industria exercitibus praefecit, ut secundus à sẽ habērētur. In Hispaniis contra Sertōrium, ultimum Mariānārum ducem, dimicavit et ei bellō finem imposuit.

Sertorius recedere coactus dixisse fertur: "Nisi lanus illa supervēnisset, ego hunc puerum castīgātum Rōmam dimisissem." Metellum anum appellabat, quia is, iam senex, ad effeminātam vītam dēflexerat. Sertōriō interfecto Pompēius Hispaniam recepit.

Mox ei dēlātum etiam bellum contra Mithridaten, qui iterum bellum Rōmānīs intulerat. Quo susceptō Mithridāten in Armeniā minōre nocturno proelio vicit, castra diripuit, quadrāgintā mīlia ēius occidit, viginti tantum dē exercitu suō perdidit.

Tigrāni deinde Pompeius bellum intulit. Ille se ef dēdidit et in castra Pompei sextō decimō 1miliariō ab Artax

atā vēnit ac diadema suum, cum procubuisset ad genua Pompei, in manibus ipsius conlocavit. 'Mile-stone. 2Cf. the English derivative.

Postea cum pirātae omnia maria infestarent, ita ut Rōmānīs tōtō orbe victoribus sōla navigātiō tūta non esset, id bellum Pompeiō decrētum est. Quod intrā paucōs mēnsēs ingenti et fēlicitāte et celeritate confecit.

Inde in Iudaeam profectus Iudaeōs 'domuit, Hierosolyma cepit, templumque iure victoriae ingressus est. Rebus Asiae compositis in Italiam versus ad urbem vēnit, nōn, ut plērīque timuerant, armātus, sed dimissō exercitu, et tertium triumphum duxit.

Disputavit: nihil esse bonum nisi quod honestum esset, nihil malum dici posse quod turpe non esset. Cum dolōrēs acriter eum 'pungerent saepe, "Nihil agis," "dolor! quamvis sīs molestus, numquam tē esse malum cōnfitēbor." 1Annoyed.

Nimiae viri potentiae obsistebant quidam ex optimatibus et imprimis Quintus Catulus. Qui cum in cōntiōne dixisset, esse quidem praeclārum virum Cn. Pompēium, sed nōn esse uni omnia tribuenda, adiecissetque,

Chapter XX.

"Si quid huic acciderit, quem in eius locum substituētis?" summō cōnsēnsū succlāmāvit universa cōntiō: "Te, Quinte Catule." Tam honōrificō civium tēstimōniō victus Catulus ē cōntiōne discessit.

Dē mē senātus ita decrevit Cn. Pompeio auctōre et eius sententiae principe ut, si quis impedisset reditum meum, in numerō hostium putārētur.

Cn. Pompeius post tres consulātus, trēs triumphōs in solitudine Aegyptiōrum trucīdātus est.

SUPPLEMENTARY

1.

Cnaeus Pompeius stirpis senatoriae bellō civili sẽ et patrem consiliis servavit. Magnus apud militem amor, magna apud omnēs admīrātiō fuit; nullus ei labor taediō, nulla dēfatīgātiō molestiae erat. Cibi vinique temperāns, somni parcus; inter milites corpus exercēns, cum alacribus saltū, cum vēlōcibus cursū, cum validis luctando certabat.

2.

Tum ad Sullam iter intendit et in eō itinere três hostium exercitus aut fūdit aut sibi adiunxit. Quem ubi Sulla ad sē accedere audivit egregiamque sub signis iuventūtem aspēxit, dēsiliit ex equō Pompeiumque salūtāvit imperātōrem et postea eī venientī solēḥat sellā adsurgere et caput aperire et equō descendere, quem honōrem nēminī nisi Pompeiō tribuēbat.

3.

Nocte tamen aliquando cum Pompeius Mithridatem aggressus esset, lūna magno fuit Rōmānīs adiumentō. Quam cum Romānī à tergō haberent, umbrae corporum longius proiectae ad prīmōs usque hostium ōrdinēs pertinēbant; unde deceptī rēgiī mīlitēs in umbrās, tamquam in propinquum hostem, tēla mittebant. Victus Mithridātēs in Pontum profugit. Pharnacēs filius bellum ei intulit, qui, occisis à patre fratribus, vitae suae ipse timebat. Mithridates a filio obsessus venēnum sumpsit; quod cum tardius subiret, quia adversus venēna multis antea medica