Etudes grecques sur Virgile

Aristée est frappé comme Ménélas de l'affligeante révélation du devin :

Ως ειπών, υπό πόντον εδύσατο κυμαίνοντα. αυταρ έγών επί νήας άμ' αντιθέοις έτάροισιν ήία• πολλά δέ μοι κραδίνη πόρφυρε κιόντι.

OD. IV, ν. 57ο.

L'explication que Cyrène donne de l'oracle, et le sacrifice expiatoire qu'elle prescrit à son fils, offrent une exacte analogie avec les préceptes de Circé à Ulysse se rendant aux royaumes des ombres. Ces superstitions, nées d'une source commune , régnoient également en Egypte, en

Grèce Italie:

et en

7

Αυτός δ' εις Αίδεω ιέναι δόμον ευρώεντα" ένθα μεν εις Αχέροντα Πυριφλεγέθων τε ρέουσι, Κώκυτός θ', ός δη Στυγός ύδατός έστιν απορρώξ, πέτρη τε, ξύνεσίς τε δύω ποταμών έριδούπων. ένθα δ' έπειθ', ήρως, χριμφθείς πέλας, ώς σε κελεύω, βόθρον ορύξαι , όσον τε πυγούσιον, ένθα και ένθα. αμφ' αυτό δε χοήν χείσθαι πάσιν νεκύεσαι, πρώτα μελικρήτω και μετέπειτα δε ηδέϊ οίνω, το τρίτον αυθ' ύδατι επί δ' άλφιτα λευκά παλύνειν. πολλά δε γουνούσθαι νεκύων άμενηνά κάρηνα, ελθών εις Ιθάκην, στείραν βούν, ήτις αρίστη, ρέξειν εν μεγάροισι, πυρήν τ' εμπλησέμεν έσθλών. Τειρεσίη δ' απάνευθεν δϊν ερευσέμεν οίω,

δ παμμέλαν', ός μήλοισι μεταπρέπει υμετέροισιν. αυταρ επήν ευχήσι λίση κλυτα έθνεα νεκρών, ένθ' όϊν αρνειών ρέζειν, θηλύν τε μέλαιναν, εις έρεβος στρέψας, αυτός δ' απονόσφι τραπέσθαι, ιέμενος ποταμοΐο ροάων: ένθα δε πολλαι ψυχαί ελεύσονται νεκύων κατατεθνεώτων.

Op. X, ν. 512

Les voeux d'Ulysse sont exaucés comme ceux d’Aristée (od. X1, v. 25). L'image pittoresque des abeilles suspendues

Od en essaim rappelle ces deux vers de l'Iliade :

Βοτρυδόν δε πέτονται επ' άνθεσιν εαρινοίσιν αι μέν τ' ένθα άλις πεποτήαται , αι δε τε ένθα.

IL. II, v. 89.

*

Hæc super arvorum cultu pecorumque canebam, 560 Et super arboribus, Cæsar dùm magnus ad altum

Fulminat Euphraten bello, victorque volentes
Per populos dat jura, viamque affectat Olympo.
Illo Virgilium me tempore dulcis alebat
Parthenope, studiis florentem ignobilis oti;
Carmina qui lusi pastorum, audaxque juventâ
Tilyre, te patulæ cecini sub tegmine fagi.

Enfin, après avoir glorieusement achevé sa tâche, Virgile se consacre quelques vers dans ce modeste épilogue qu'il paroît avoir composé long-temps après les Géorgiques, au moment où la publication de l’Enéide venoit de l'élever au-dessus de tous ses rivaux et de lui assurer la faveur spéciale d’Auguste. Cette modération est d'autant plus louable qu'elle n'étoit pas commune parmi les auteurs de son temps; témoin le fastueux épilogue d'Horace:

Exegi monumentum ære perennius
Regalique situ pyramidum altius;
Quod non imber edax, nou aquilo impotens
Possit diruere, aut innumerabilis
Apnorum series , et fuga temporum.
Non omnis moriar; multaque pars mei
Vitabit Libitinam. Usque ego posterå

Crescam laude recens , dùm Capitolium
Scandet cum tacità virgine Pontifex.
Dicar, quà violens obstrepit Aufidus,
Et quà pauper aquæ Daunus agrestium
Regnavit populorum, ex humili potens,
Princeps Æolium carmen ad Italos
Deduxisse modos. Sume superbiam
Quæsitam meritis , et mihi Delphicâ
Lauro cinge volens, Melpomene , comam.

Livre III, ode 30.

a

Ovide a terminé dans le même style son poëme des Métamorphoses (ch. XV, v. 846). La Fontaine au contraire, dont l'aimable naïveté sympathisoit si bien avec celle de Virgile, n'a cru pouvoir mieux finir le 11 me, livre de ses fables qu'en traduisant l'épilogue des Géorgiques.