Quisve ruit tantus diverfâ clamor ab urbe?
Sic ait, adductisque amens fubfiftit habenis:
Atque huic, in faciem foror ut converfa Metisci
Auriga, currumque, et equos, et lora, regebat,
Talibus occurrit dictis: Hac, Turne, fequamur
Troiugenas, quâ prima viam victoria pandit;
Sunt alii, qui tecta manu defendere poffint.
Ingruit Æneas Italis, et prælia miscet;

Et nos fæva manu mittamus funera Teucris:
Nec numero inferior, pugnæ nec honore, recedes.
Turnus ad hæc:

O foror, et dudum, adgnovi, cum prima per artem
Fœdera turbafti, teque hæc in bella dedisti;
Et nunc nequidquam fallis dea. Sed quis, Olympo
Demiffam, tantos voluit perferre labores?

An fratris miferi letum ut crudele videres?

Nam quid ago? aut que jam fpondet Fortuna falutem?

Vidi oculos ante ipfe meos, me voce vocantem, Murranum, quo non fuperat mihi carior alter, Oppetere; ingentem, atque ingenti volnere victum. Occidit infelix, noftrum ne dedecus Ufens Adfpiceret; Teucri potiuntur corpore, et armis. Exfcindine domos, id rebus defuit unum, Perpetiar? dextrâ nec Drancis dicta refellam? Terga dabo? et Turnum fugientem hæc terra videbit?

Usque adeone mori miferum eft? vos o mihi Manes!

Efte boni; quoniam Superis averfa voluntas.
Sancta ad vos anima, atque iftius infcia culpæ,
Defcendam, magnorum haud umquam indignus

avorum.

Vix ea fatus erat, medios volat ecce! per hoftis,
Vectus equo fpumante, Saces, adversa sagittâ
Saucius ora; ruitque inplorans nomine Turnum:
Turne, in te fuprema falus; miferere tuorum.
Fulminat Æneas armis, fummasque minatur
Dejecturum arcis Italûm, excidioque daturum:
Jamque faces ad tecta volant. In te ora Latini,
In te oculos, referunt: muffat rex ipfe Latinus,
Quos generos vocet, aut quæ fefe ad fœdera flectat.
Præterea regina, tui fidiffima, dextrâ

Occidit ipfa fuâ, lucemque exterrita fugit.
Soli pro portis Meffapus et acer Atinas
Sustentant aciem: circum hos utrimque phalanges
Stant denfæ, ftrictisque feges mucronibus horret
Ferrea: tu currum deferto in gramine versas.
Obftupuit, variâ confufus imagine rerum,
Turnus; et obtutu tacito ftetit: æftuat ingens
Imo in corde pudor, mixtoque infania luctu,
Et Furiis agitatus amor, et confcia virtus.

Ut primum discuffæ umbræ, et lux reddita menti, Ardentis oculorum orbis ad monia torfit

Turbidus, eque rotis magnam refpexit ad urbem.
Ecce! autem flammis, inter tabulata volutus,
Ad cœlum undabat vortex, turrimque tenebat:

Turrim, conpactis trabibus quam eduxerat ipfe, Subdideratque rotas, pontisque inftraverat altos. Jam jam fata, foror, fuperant; abfifte morari; Quo deus, et quo dura vocat Fortuna, sequamur. Stat conferre manum Æneæ; ftat, quidquid acerbi eft,

Morte pati: nec me indecorem, germana, videbis
Amplius. Hunc, oro, fine me furere ante furorem.
Dixit, et e curru faltum dedit ocius arvis;

Perque hoftis, per tela, ruit; mæftamque fororem
Deferit, ac rapido curfu media agmina rumpit.
Ac veluti, montis faxum de vertice præceps
Cum ruit, avolsum vento, feu turbidus imber
Proluit, aut annis folvit fublabfa vetuftas,
Fertur in abruptum magno mons inprobus actu,
Exfultatque folo; filvas, armenta, virosque,
Involvens fecum: disjecta per agmina Turnus
Sic urbis ruit ad muros, ubi plurima fuso
Sanguine terra madet, ftriduntque haftilibus auræ;
Significatque manu, et magno fimul incipit ore:
Parcite jam, Rutuli; et vos tela inhibete, Latini:
Quæcumque eft Fortuna, mea eft; me verius unum
Pro vobis fœdus luere, et decernere ferro.
Disceffere omnes medii, fpatiumque dedere.

At pater Æneas, audito nomine Turni,
Deferit et muros, et summas deferit arcis;
Præcipitatque moras omnis; opera omnia rumpit,
Lætitiâ exfultans; horrendumque intonat armis:

Quantus Athos, aut quantus Eryx, aut ipfe, corufcis
Quum fremit ilicibus, quantus, gaudetque nivali
Vertice fe adtollens pater Apenninus ad auras.
Jam vero et Rutuli certatim, et Troës, et omnes
Convertere oculos Itali, quique alta tenebant
Monia, quique imos pulfabant ariete muros;
Armaque depofuere humeris. Stupet ipfe Latinus,
Ingentis, genitos diverfis partibus orbis,
Inter fe coiiffe viros, et cernere ferro.
Atque illi, ut vacuo patuerunt æquore campi,
Procurfu rapido, conjectis eminus haftis,
Invadunt Martem clipeis, atque ære fonoro.
Dat gemitum tellus: tum crebros enfibus ictus
Congeminant: Fors et Virtus mifcentur in unum.
Ac velut, ingenti Silâ, fummove Taburno,
Cum duo converfis inimica in prœlia tauri
Frontibus incurrunt, pavidi ceffere magiftri;

Stat pecus omne, metu mutum, muffantque ju

vencæ,

Quis nemori imperitet, quem tota armenta se

quantur;

Illi inter fefe multâ vi volnera mifcent,

Cornuaque obnixi infigunt, et fanguine largo Colla, armosque, lavant; gemitu nemus omne remugit:

Haud aliter Tros Æneas et Daunius heros

Concurrunt clipeis. Ingens fragor æthera conplet. Juppiter ipfe duas æquato examine lances

Sustinet, et fata inponit diverfa duorum;

Quem damnet labor, et quo vergat pondere letum.
Emicat hicc', inpune putans; et corpore toto
Alte fublatum confurgit Turnus in ensem,
Et ferit. Exclamant Troës, trepidique Latini,
Adrectæque amborum acies. At perfidus enfis
Frangitur, in medioque ardentem deserit i&tu;
Ni fuga fubfidio fubeat. Fugit ocior Euro,
Ut capulum ignotum, dextramque adfpexit iner-

mem.

Fama eft, præcipitem, cum prima in prælia junctos
Confcendebat equos, patrio mucrone relicto,
Dum trepidat, ferrum aurigæ rapuisse Metisci:
Idque, diu dum terga dabant palantia Teucri,
Suffecit; poft quam arma dei ad Volcania ventum,
Mortalis mucro, glacies ceu futilis, i&u
Disfiluit: fulvâ refplendent fragmina arenâ.
Ergo amens diversa fugâ petit æquora Turnus;
Et nunc huc, inde huc, incertos inplicat orbis.
Undique enim denfâ Teucri inclufere coronâ;
Atque hinc vafta palus, hinc ardua moenia cingunt.

Nec minus Æneas, quamquam, tardata fagittâ, Interdum genua inpediunt, curfumque recufant, Infequitur, trepidique pedem pede fervidus urguet:

Inclufum veluti fi quando flumine nactus Cervum, aut puniceæ feptum formidine pennæ, Venator curfu, canis et latratibus, inftat: