OCEANUM interea furgens Aurora reliquit.
Æneas, quamquam et fociis dare tempus humandis
Præcipitant curæ, turbataque funere mens eft,
Vota deûm primo victor folvebat Eoo.
Ingentem quercum, decifis undique ramis,
Conftituit tumulo, fulgentiaque induit arma,
Mezenti ducis exuvias; tibi, magne, tropæum,
Bellipotens: aptat rorantis fanguine cristas,
Telaque trunca viri; et bis sex thoraca petitum,
Perfoffumque, locis; clipeumque ex ære sinistræ
Subligat, atque enfem collo fuspendit eburnum.
Tum focios, namque omnis eum ftipata tegebat
Turba ducum, fic incipiens hortatur ovantis:
Maxima res effecta, viri; timor omnis abefto,
Quod fupereft; hæc funt fpolia, et de rege fuperbo
Primitiæ; manibusque meis Mezentius hicc' eft,
Nunc iter ad regem nobis, murosque Latinos. Arma parate; animis, et spe, præfumite bellum; Ne qua mora ignaros, ubi primum vellere figna Adnuerint fuperi, pubemque educere caftris, Inpediat, fegnisve metu fententia tardet.
Interea, focios, inhumataque corpora, terræ Mandemus; qui folus honos Acheronte fub imo eft.
Ite, ait; egregias animas, quæ fanguine nobis Hanc patriam peperere fuo, decorate fupremis Muneribus: mæstamque Evandri primus ad urbem Mittatur Pallas, quem non virtutis egentem Abstulit atra dies, et funere merfit acerbo.
Sic ait inlacrimans, recipitque ad limina greffum:
Corpus ubi exanimi pofitum Pallantis Acœtes
Servabat fenior, qui Parrhafio Evandro
Armiger ante fuit; fed non felicibus æque
Tum comes aufpiciis caro datus ibat alumno.
Circum omnis famulûmque manus, Trojanaque
Et mæftum Iliades crinem de more folutæ.
Ut vero Æneas foribus fefe intulit altis,
Ingentem gemitum tunfis ad fidera tollunt
Pectoribus, mæstoque inmugit regia luctu.
Ipfe, caput nivei fultum Pallantis, et ora,
Ut vidit, levique patens in pectore volnus
Cufpidis Aufoniæ, lacrimis ita fatur obortis:
Tene, inquit, miferande puer, cum læta veniret, Invidit Fortuna mihi, ne regna videres
Noftra, neque ad fedes victor veherere paternas? Non hæc Evandro de te promiffa parenti
Discedens dederam; cum me, conplexus euntem, Mitteret in magnum imperium; metuensque mo
Acris effe viros, cum durâ prælia gente.
Et nunc ille quidem, fpe multum captus inani,
Fors et vota facit, cumulatque altaria donis.
Nos juvenem exanimum, et nil jam cœleftibus ullis
Debentem, vano mæfti comitamur honore.
Infelix! nati funus crudele videbis.
Hi noftri reditus, exfpeétatique triumphi?
Hæc mea magna fides? At non, Evandre, puden-
dis
Volneribus pulfum adfpicies; nec sospite dirum
Optabis nato funus pater. Hei mihi! quantum
Præfidium Aufonia, et quantum tu perdis, Iule!
Hæc ubi deflevit, tolli miserabile corpus
Imperat; et, toto lectos ex agmine, mittit
Mille viros, qui fupremum comitentur honorem,
Interfintque patris lacrimis; folatia luctus
Exigua ingentis, mifero fed debita patri.
Haud fegnes alii cratis, et molle feretrum,
Arbuteis texunt virgis, et vimine querno;
Exftructosque toros obtentu frondis inumbrant.
Hic juvenem, agrefti sublimem ftramine, ponunt;
Qualem, virgineo demeffum pollice, florem,
Seu mollis violæ, feu languentis hyacinthi;
Cui neque fulgor adhuc, nec dum fua forma re-
ceffit;
Non jam mater alit tellus, viresque miniftrat.
Tunc geminas veftis, auroque oftroque rigentis,
Extulit Æneas: quas illi, læta laborum,
Ipfa fuis quondam manibus Sidonia Dido
Fecerat, et tenui telas discreverat auro.
Harum unam juveni fupremum mæftus honorem
Induit, arfurasque comas obnubit amictu:
Multaque præterea Laurentis præmia pugnæ
Aggerat, et longo prædam jubet ordine duci.
Addit equos, et tela, quibus fpoliaverat hoftem.
Vinxerat et poft terga manus, quos mitteret umbris
Inferias, cæfo fparfurus fanguine flammam;
Indutosque jubet truncos hoftilibus armis
Ipfos ferre duces, inimicaque nomina figi.
Ducitur infelix, ævo confectus, Acœtes;
Pectora nunc fœdans pugnis, nunc unguibus ora;
Sternitur et, toto projectus corpore, terræ:
Ducunt et, Rutulo perfufos fanguine, currus.
Poft bellator equus, pofitis infignibus, Æthon
It lacrimans, guttisque hume&tat grandibus ora.
Haftam alii, galeamque, ferunt; nam cetera Tur-
Victor habet. Tum mæfta phalanx, Teucrique fequuntur,
Tyrrhenique duces, et verfis Arcades armis.
Poft quam omnis longe comitum procefferat ordo,
Subftitit Æneas; gemituque hæc addidit alto:
Nos alias hinc ad lacrimas eadem horrida belli
Fata vocant. Salve æternum mihi! maxume Palla,
Æternumque vale! Nec plura effatus, ad altos
Tendebat muros, greffumque in caftra ferebat.
Jamque oratores aderant ex urbe Latinâ,
Velati ramis oleæ, veniamque rogantes:
Corpora, per campos ferro quæ fufa jacebant,
Redderet, ac tumulo fineret fuccedere terræ:
Nullum cum victis certamen, et æthere caffis;
Parceret hofpitibus quondam, focerisque, vocatis.
Quos bonus Æneas, haud afpernanda precantis,
Profequitur veniâ, et verbis hæc infuper addit:
Quæ nam vos tanto Fortuna indigna, Latini,
Inplicuit bello, qui nos fugiatis amicos?
Pacem me exanimis, et Martis forte peremtis,
Oratis? equidem et vivis concedere vellem.
Nec veni, nifi Fata locum, fedemque, dediffent;
Nec bellum cum gente gero: rex noftra reliquit
Hofpitia, et Turni potius fe credidit armis.
Equius huic Turnum fuerat fe opponere morti.
Si bellum finire manu, fi pellere Teucros,
Adparat; his mecum decuit concurrere telis:
Vixet, cui vitam deus, aut fua dextra, dediffet.
Nunc ite, et miferis fubponite civibus ignem.
Dixerat Æneas: olli obftupuere filentes;
|