Turnus in arma viros, armis circumdatus ipse, Suscitat; æratasque acies in proelia cogit Quisque fuas; variisque acuunt rumoribus iras. Quin ipfa adrectis, visu miserabile! in hastis Præfigunt capita, et multo clamore fequuntur, Euryali et Nifi.
Æneadæ duri murorum in parte sinistrâ
Oppofuere aciem, nam dextera cingitur amni;
Ingentisque tenent foffas, et turribus altis
Stant mæfti: fimul ora virûm præfixa movebant,
Nota nimis miferis! atroque fluentia tabo.
Interea, pavidam volitans pennata per urbem,
Nuntia Fama ruit, matrisque adlabitur auris
Euryali: at fubitus miferæ calor offa reliquit:
Excuffi manibus radii, revolutaque penfa.
Evolat infelix; et, femineo ululatu,
Sciffa comam, muros amens atque agmina curfu Prima petit: non illa virûm, non illa pericli, Telorumque, memor; cœlum dehinc queftibus inplet:
Hunc ego te, Euryale, adspicio? tune, illa fenecta
Sera meæ requies, potuifti linquere folam,
Crudelis? nec te, fub tanta pericula miffum,
Adfari extremum miferæ data copia matri?
Heu! terrâ ignotâ, canibus date præda Latinis
Alitibusque, jaces! nec te tua funera mater
Produxi, preffive oculos, aut vulnera lavi,
Vefte tegens, tibi quam noctes feftina, diesque,
Urguebam, et telâ curas folabar anilis.
Quo fequar? aut quæ nunc artus, avolsaque membra,
Et funus lacerum, tellus habet? hoc mihi de te,
Nate, refers? hoc fum terrâque, marique, fecuta?
Figite me, fi qua eft pietas; in me omnia tela
Conjicite, o Rutuli! me primam abfumite ferro:
Aut tu, magne pater divom, miferere; tuoque
Invifum hoc detrude caput fub Tartara telo:
Quando aliter nequeo crudelem abrumpere vitam.
Hoc fletu concuffi animi, mæftusque per omnis
It gemitus; torpent infractæ ad prælia vires.
Illam, incendentem luctus, Idæus et Actor,
Ilionei monitu et multum lacrimantis Iuli,
Conripiunt, interque manus fub tecta reponunt.
At tuba terribilem fonitum procul ære canoro
Increpuit: fequitur clamor, cœlumque remugit.
Adcelerant, actâ pariter teftudine, Volfci;
Et foffas inplere parant, ac vellere vallum.
Quærunt pars aditum, et scalis adfcendere muros,
Quâ rara eft acies, interlucetque corona,
Non tam fpiffa viris. Telorum effundere contra
Omne genus Teucri, ac duris detrudere contis,
Adfueti longo muros defendere bello.
Saxa quoque infefto volvebant pondere, fi quâ Poffent tectam aciem perrumpere: quum tamen omnis
Ferre juvat fubter denfâ teftudine cafus.
Nec jam fufficiunt: nam, quâ globus inminet in
gens,
Inmanem Teucri molem volvuntque, ruuntque;
Quæ ftravit Rutulos late, armorumque refolvit
Tegmina. Nec curant cæco contendere Marte
Amplius audaces Rutuli, fed pellere vallo
Miffilibus certant.
Parte aliâ, horrendus vifu, quaffabat Etrufcam
Pinum, et fumiferos infert Mezentius ignis:
At Meffapus, equûm domitor, Neptunia proles,
Refcindit vallum, et fcalas in mœnia pofcit.
Vos, o Calliope! precor, adfpirate canenti;
Quas ibi tunc ferro ftrages, quæ funera, Turnus
Ediderit: quem quisque virûm demiferit Orco;
Et mecum ingentis oras evolvite belli:
Et meminiftis enim, divæ, et memorare poteftis.
Turris erat, vafto suspectu et pontibus altis, Opportuna loco; fummis quam viribus omnes Expugnare Itali, fummâque evertere opum vi Certabant: Troës contra defendere faxis, Perque cavas denfi tela intorquere feneftras. Princeps ardentem conjecit lampada Turnus, Et flammam adfixit lateri; quæ plurima vento Conripuit tabulas, et poftibus hæfit adefis. Turbati trepidare intus, fruftraque malorum Velle fugam. Dum fe glomerant, retroque refidunt
In partem, quæ pefte caret; tum pondere turris
Procubuit fubito, et cœlum tonat omne fragore.
Semineces ad terram, inmani mole fecutâ,
Confixique fuis telis, et pectora duro
Transfoffi ligno, veniunt. Vix unus Helenor,
Et Lycus elabfi: quorum primævus Helenor,
(Mæonio regi quem ferva Licymnia furtim
Sustulerat, vetitisque ad Trojam miserat armis)
Enfe levis nudo, parmâque inglorius albâ.
Isque, ubi fe Turni media inter millia vidit,
Hinc acies, atque hinc acies, adftare Latinas;
Ut fera, quæ, denså venantum fæpta coronâ,
Contra tela furit, fefeque, haud nescia, morti
Injicit, et faltu fupra venabula fertur;
Haud aliter juvenis medios moriturus in hoftis
Inruit; et, quâ tela videt denfiffima, tendit.
At, pedibus longe melior, Lycus, inter et hoftis
Inter et arma, fugâ muros tenet; altaque certat
Prendere tecta manu, fociûmque adtingere dextras.
Quem Turnus, pariter curfu teloque fecutus,
Increpat his victor: Noftrasne evadere, demens,
Sperafti te poffe manus? fimul adripit ipfum
Pendentem, et magnâ muri cum parte revellit:
Qualis, ubi aut leporem, aut candentem corpore
cycnum,
Sustulit, alta petens, pedibus Jovis armiger uncis:
Quæfitum aut matri multis balatibus agnum
Martius a ftabulis rapuit lupus. Undique clamor
Tollitur. Invaduut, et foffas aggere conplent:
Ardentis tædas alii ad faftigia jactant.
Ilioneus faxo atque ingenti fragmine montis Lucetium, portæ fubeuntem, ignisque ferentem, Emathiona Liger, Corynæum fternit Asylas:
Hic jaculo bonus, hic longe fallente sagittâ ;
Ortygium Cæneus, victorem Cænea Turnus;
Turnus Itym, Cloniumque, Dioxippum, Promo-
lumque,
Et Sagarim, et, fummis ftantem pro turribus, Idan ;
Privernum Capys: hunc primo levis hasta Temillæ
Strinxerat: ille manum projecto tegmine demens
Ad volnus tulit: ergo alis adlabsa sagitta,
Ut lævo adfixa eft lateri manus; abditaque intus
Spiramenta animæ letali volnere rumpit.
Stabat in egregiis Arcentis filius armis;
Pictus acu chlamydem, et ferrugine clarus Hiberâ,
Infignis facie; genitor quem miferat Arcens,
Eductum Matris luco, Symathia circum
Flumina pinguis ubi, et placabilis, ara Palici.
Stridentem fundam, pofitis Mezentius haftis,
Ipfe ter adductâ circum caput egit habenâ;
Et media adverfi liquefacto tempora plumbo
Diffidit, ac multâ porrectum extendit arenâ.
Tum primum bello celerem intendiffe fagittam Dicitur, ante feras folitus terrere fugaces, Afcanius, fortemque manu fudisse Numanum; Cui Remulo cognomen erat; Turnique minorem Germanam, nuper thalamo fociatus, habebat.
|