Tum lateri, atque humeris, Tegeæum fubligat en
Demiffa ab lævâ pantheræ terga retorquens.
Nec non et, gemini cuftodes, limine ab arto
Præcedunt greffumque canes comitantur herilem.
Hofpitis Æneæ fedem et fecreta petebat,
Sermonum memor, et promiffi muneris, heros.
Nec minus Æneas fe matutinus agebat.
Filius huic Pallas, illi comes ibat Achates.
Congreffi jungunt dextras, mediisque refidunt
Edibus, et licito tandem fermone fruuntur.
Rex prior hæc :
Maxume Teucrorum ductor, quo fofpite numquam
Res equidem Troja vietas, aut regna, fatebor;
Nobis ad belli auxilium pro nomine tanto
Exiguæ vires: hinc Tufco claudimur amni,
Hinc Rutulus premit, et murum circumtonat ar-
Sed tibi ego ingentis populos, opulentaque regnis
Jungere caftra paro; quam fors inopina falutem
Ostentat: Fatis huc te pofcentibus adfers.
Haud procul hinc faxo incolitur fundata vetufto
Urbis Agyllinæ fedes; ubi Lydia quondam
Gens, bello præclara, jugis infedit Etrufcis.
Hanc, multos florentem annos, rex deinde superbo
Imperio et fævis tenuit Mezentius armis.
Quid memorem infandas cædes, quid facta tyranni
Effera? dî capiti ipfius, generique, reservent!
Mortua quin etiam jungebat corpora vivis,
Conponens manibusque manus, atque oribus ora,
Tormenti genus! et, fanie taboque fluentis,
Conplexu in mifero, longâ fic morte necabat.
At feffi tandem cives, infanda furentem,
Armati circumfiftunt ipfumque, domumque:
Obtruncant focios, ignem ad faftigia jactant.
Ille, inter cædem Rutulorum elabfus, in agros
Confugere, et Turni defendier hofpitis armis.
Ergo omnis furiis furrexit Etruria juftis:
Regem ad fupplicium præfenti Marte repofcunt.
His ego te, Ænea, ductorem millibus addam.
Toto namque fremunt condenfæ litore puppes;
Signaque ferre jubent: retinet longævus harufpex
Fata capens: O Mæoniæ delecta juventus!
Flos veterum virtusque virûm, quos juftus in hoftem
Fert dolor, et meritâ adcendit Mezentius irâ;
Nulli fas Italo tantam fubjungere gentem:
Externos optate duces. Tum Etrufca refedit
Hoc acies campo, monitis exterrita divom.
Ipfe oratores ad me, regnique coronam
Cum fceptro, mifit; mandatque infignia Tarcho,
Succedam caftris, Tyrrhenaque regna capeffam.
Sed mihi tarda gelu, fæclisque effeta, fenectus
Invidet imperium, feræque ad fortia vires.
Natum exhortarer, ni, mixtus matre Sabellâ,
Hinc partem patriæ traheret. Tu, cujus et annis
Et generi fata indulgent, quem numina poscunt, Ingredere, o Teucrûm, atque Italûm, fortiffime ductor!
Hunc tibi præterea, fpes et folatia noftri,
Pallanta adjungam: fub te tolerare magistro
Militiam, et grave Martis opus, tua cernere facta,
Adfuefcat; primis et te miretur ab annis.
Arcadas huic equites bis centum, robora pubis
Lecta, dabo; totidemque fuo tibi nomine Pallas.
Vix ea fatus erat, defixique ora tenebant
Æneas Anchifiades et fidus Achates,
Multaque dura fuo trifti cum corde putabant;
Ni fignum cœlo Cytherea dediffet aperto.
Namque inprovifo, vibratus ab æthere, fulgor
Cum fonitu venit, et ruere omnia vifa repente,
Tyrrhenusque tubæ mugire per æthera clangor.
Sufpiciunt: iterum, atque iterum, fragor increpat
Arma inter nubem, cœli in regione ferenâ,
Per fudum rutilare vident, et pulfa tonare.
Obftupuere animis alii; fed Troius heros
Adgnovit fonitum, et divæ promissa parentis. Tum memorat: Ne vero, hofpes, ne quære profecto,
Quem cafum portenta ferant; ego pofcor Olympo. Học fignum cecinit miffuram diva creatrix,
Si bellum ingrueret; Volcaniaque arma per auras Laturam auxilio.
Heu quantæ miferis cædes Laurentibus instant! Quas pœnas mihi, Turne, dabis! quam multa fub
Scuta virum, galeasque, et fortia corpora, volves,
Thybri pater! Poscant acies, et fœdera rumpant,
Hæc ubi dicta dedit, folio se tollit ab alto;
Et primum Herculeis fopitas ignibus aras
Excitat, hefternumque Larem, parvosque Penatis
Lætus adit; mactant lectas de more bidentis,
Evandrus pariter, pariter Trojana juventus.
Poft hinc ad navis graditur, fociosque revifit:
Quorum de numero, qui fefe in bella fequantur,
Præftantis virtute legit; pars cetera pronâ
Fertur aquâ, fegnisque fecundo defluit amni,
Nuntia ventura Afcanio rerumque, patrisque.
Dantur equi Teucris, Tyrrhena petentibus arva:
Ducunt exfortem Æneæ; quem fulva leonis
Pellis obit totum, præfulgens unguibus aureis.
Fama volat parvam, fubito volgata, per urbem,
Ocius ire equites Tyrrheni ad limina regis:
Vota metu duplicant matres, propiusque periclo
It Timor, et major Martis jam adparet imago.
Tum pater Evandrus, dextram conplexus euntis,
Hæret, inexpletum lacrimans; ac talia fatur:
O mihi præteritos referat fi Juppiter annos! Qualis eram, quum primam aciem Prænefte fub ipfâ
Stravi, fcutorumque incendi victor acervos;
Et regem hac Herilum dextrâ fub Tartara mifi; Nafcenti cui tris animas Feronia mater,
Horrendum dictu! dederat, terna arma movenda;
Ter leto fternendus erat: cui tunc tamen omnis Abstulit hæc animas dextra, et totidem exuit armis.
Non ego nunc dulci amplexu divellerer usquam,
Nate, tuo; neque finitimus Mezentius usquam,
Huic capiti infultans, tot ferro fæva dediffet
Funera, tam multis viduaffet civibus urbem.
At vos, o Superi! et divom tu maxime rector
Juppiter! Arcadii, quæfo, miferescite regis,
Et patrias audite preces: Si numina veftra
Incolumem Pallanta mihi, fi fata refervant,
Si vifurus eum vivo, et venturus in unum;
Vitam oro: patiar quemvis durare laborem.
Sin aliquem infandum cafum, Fortuna, minaris;
Nunc, o nunc! liceat crudelem abrumpere vitam,
Dum curæ ambiguæ, dum fpes incerta futuri,
Dum te, care puer, mea fera et fola voluptas,
Conplexu teneo: gravior ne nuntius auris.
Volneret. Hæc genitor digreffu dicta fupremo
Fundebat: famuli conlabfum in tecta ferebant.
Jamque adeo exierat portis equitatus apertis:
Æneas inter primos, et fidus Achates;
Inde alii Troja proceres: ipfe agmine Pallas
In medio, chlamyde et pictis confpectus in armis:
Qualis, ubi Oceani perfufus Lucifer undâ,
|