XXXI.

Dido stabs herself on her own Funeral Pile.

[AEN. IV., 642–671.]

At trepida et coeptis immanibus effera Dido, sanguineam volvens aciem, maculisque trementes interfusa genas, et pallida morte futura, interiora domus irrumpit limina et altos conscendit furibunda rogos, ensemque recludit Dardanium non hos quaesitum munus in usus. Hic, postquam Iliacas vestes notumque cubile conspexit, paullum lacrimis et mente morata incubuitque toro dixitque novissima verba:

'Dulces exuviae, dum fata deusque sinebant, 10 accipite hanc animam, meque his exsolvite curis. Vixi, et quem dederat cursum fortuna peregi, et nunc magna mei sub terras ibit imago. Urbem praeclaram statui, mea moenia vidi, ulta virum poenas inimico a fratre recepi : felix, heu nimium felix, si litora tantum nunquam Dardaniae tetigissent nostra carinae !' Dixit; et os impressa toro, Moriemur inultae, sed moriamur,' ait. 'Sic, sic iuvat ire sub umbras. Hauriat hunc oculis ignem crudelis ab alto Dardanus, et nostrae secum ferat omina mortis.' Dixerat. Atque illam media inter talia ferro

5

15

20

25

collapsam adspiciunt comites, ensemque cruore spumantem sparsasque manus. It clamor ad alta atria. Concussam bacchatur fama per urbem. Lamentis gemituque et femineo ululatu tecta fremunt; resonat magnis plangoribus aether: non aliter quam si immissis ruat hostibus omnis Carthago aut antiqua Tyros, flammaeque furentes culmina perque hominum volvantur perque deorum.

XXXII.

A Boat Race.

[AEN. V., 124–243.]

Four boats start: Mnestheus in the “Pristis;" Gyas in the "Chimaera;" Sergestus in the “Centaurus;" Cloanthus in the " Scylla."

The Place. They are to row round a Rock marked by Aeneas.

Est procul in pelago saxum spumantia contra litora, quod tumidis submersum tunditur olim fluctibus, hiberni condunt ubi sidera Cori; tranquillo silet immotaque attollitur unda campus et apricis statio gratissima mergis. Hic viridem Aeneas frondenti ex ilice metam

5

constituit signum nautis pater, unde reverti scirent et longos ubi circumflectere cursus.

The Preparations for the Start.

Tum loca sorte legunt, ipsique in puppibus auro ductores longe effulgent ostroque decori; cetera populea velatur fronde iuventus, nudatosque humeros oleo perfusa nitescit. Considunt transtris, intentaque brachia remis; intenti exspectant signum, exsultantiaque haurit corda pavor pulsans laudumque arrecta cupido. 15

The Start. Gyas leads.

Inde ubi clara dedit sonitum tuba, finibus omnes, haud mora, prosiluere suis; ferit aethera clamor nauticus; adductis spumant freta versa lacertis. Infindunt pariter sulcos, totumque dehiscit convulsum remis rostrisque tridentibus aequor. Non tam praecipites biiugo certamine campum corripuere ruuntque effusi carcere currus; nec sic immissis aurigae undantia lora concussere iugis pronique in verbera pendent. Tum plausu fremituque virum studiisque faventum consonat omne nemus, vocemque inclusa volutant litora; pulsati colles clamore resultant.

Effugit ante alios primisque elabitur undis turbam inter fremitumque Gyas; quem deindo Cloanthus

20

24

consequitur, melior remis: sed pondere pinus tarda tenet. Post hos aequo discrimine Pristis Centaurusque locum tendunt superare priorem ; et nunc Pristis habet, nunc victam praeterit ingens Centaurus; nunc una ambae iunctisque feruntur frontibus et longa sulcant vada salsa carina.

30

35

Gyas is passed by Cloanthus as he rounds the Rock, and throws his Steerer overboard.

Iamque propinquabant scopulo metamque tenebant, cum princeps medioque Gyas in gurgite victor rectorem navis compellat voce Menoeten: ‘quo tantum mihi dexter abis? huc dirige gressum ; litus ama et laevas stringat sine palmula cautes; 40 altum alii teneant.' Dixit: sed caeca Menoetes saxa timens proram pelagi detorquet ad undas. 'Quo diversus abis?' iterum, 'pete saxa, Menoete,' cum clamore Gyas revocabat; et ecce Cloanthum respicit instantem tergo et propiora tenentem. Ille inter navemque Gyae scopulosque sonantes radit iter laevum interior subitoque priorem praeterit, et metis tenet aequora tuta relictis. Tum vero exarsit iuveni dolor ossibus ingens, nec lacrymis caruere genae, segnemque Menoeten oblitus decorisque sui sociumque salutis in mare praecipitem puppi deturbat ab alta; ipse gubernaclo rector subit, ipse magister hortaturque viros clavumque ad littora torquet.

45

51

At gravis, ut fundo vix tandem redditus imo est, 55 iam senior madidaque fluens in veste Menoetes summa petit scopuli siccaque in rupe resedit. Illum et labentem Teucri et risere natantem, et salsos rident revomentem pectore fluctus.

A good race between Gyas, Sergestus, and Mnestheus.

65

Hic laeta extremis spes est accensa duobus, Sergesto Mnestheique, Gyan superare morantem. Sergestus capit ante locum scopuloque propinquat, nec tota tamen ille prior praeeunte carina; parte prior, partem rostro premit aemula Pristis. At media socios incedens nave per ipsos hortatur Mnestheus: Nunc, nunc insurgite remis, Hectorei socii, Troiae quos sorte suprema delegi comites; nunc illas promite viris, nunc animos, quibus in Gaetulis Syrtibus usi Ionioque mari Maleaeque sequacibus undis. Non iam prima peto Mnestheus neque vincere

70

certo;

60

quanquam o sed superent, quibus hoc, Neptune, dedisti ;

extremos pudeat rediisse: hoc vincite, cives, et prohibete nefas.' Olli certamine summo procumbunt; vastis tremit ictibus aerea puppis, 75 subtrahiturque solum; tum creber anhelitus artus aridaque ora quatit; sudor fluit undique rivis.