Troas, reliquias Danaum atque immitis Achilli,
Arcebat longe Latio, multosque per annos
Errabant, acti fatis, maria omnia circum.
Tantae molis erat Romanam condere gentem.

30

34-49. Scarce had the remnants of the Trojan host, on its voyage westward, left the shores of Sicily, when Juno wrathfully pondered thus in her heart: "Shall Troy gain the mastery over Italy in my despite? Pallas could destroy the Argive fleet to expiate the crime of Ajax, and how shall I maintain my honour, foiled by one miserable tribe?"

50

55

Talia flammato secum dea corde volutans Nimborum in patriam, loca feta furentibus austris, Aeoliam venit. Hic vasto rex Aeolus antro Luctantes ventos tempestatesque sonoras Imperio premit ac vinclis et carcere frenat. Illi indignantes magno cum murmure montis Circum claustra fremunt; celsa sedet Aeolus arce Sceptra tenens, mollitque animos et temperat iras; Ni faciat, maria ac terras caelumque profundum Quippe ferant rapidi secum verrantque per auras. Sed pater omnipotens speluncis abdidit atris, Hoc metuens, molemque et montes insuper altos Imposuit, regemque dedit, qui foedere certo Et premere et laxas sciret dare iussus habenas. Ad quem tum Iuno supplex his vocibus usa est: "Aeole, namque tibi divom pater atque hominum

rex

Et mulcere dedit fluctus et tollere vento,
Gens inimica mihi Tyrrhenum navigat aequor,
Ilium in Italiam portans victosque Penates:

60

65

Incute vim ventis submersasque obrue puppes,
Aut age diversos et disiice corpora ponto."...

70

Aeolus haec contra: "Tuus, o regina, quid optes, Explorare labor; mihi iussa capessere fas est. Tu mihi, quodcumque hoc regni, tu sceptra Iovemque Concilias, tu das epulis accumbere divom, Nimborumque facis tempestatumque potentem.”

80.

81-123. Therewith Aeolus struck the mountain-side, and forth rushed the raging winds upon the Trojan fleet, with thunder and lightning and brooding darkness. In his agony of fear Aeneas cried," Thrice happy they who fell beneath the walls of Troy! O that I might then have fallen before Diomede, that I were lying where Hector lies, and Sarpedon, by the swirling Simois!" Even as he spoke, the tempest crashed upon his fleet. Ship after ship was dashed on the reefs or driven on the shoals; one lost its pilot, another foundered in mid-sea, and all were in evil case.

Interea magno misceri murmure pontum,
Emissamque hiemem sensit Neptunus et imis
Stagna refusa vadis, graviter commotus: et alto
Prospiciens, summa placidum caput extulit unda.
Disiectam Aeneae toto videt aequore classem,
Fluctibus oppressos Troas caelique ruina,
Nec latuere doli fratrem Iunonis et irae.

125

130

Eurum ad se Zephyrumque vocat, dehinc talia fatur: "Tantane vos generis tenuit fiducia vestri?

Iam caelum terramque meo sine numine, Venti,
Miscere, et tantas audetis tollere moles?

Quos ego-! Sed motos praestat componere fluctus. 135
Post mihi non simili poena commissa luetis.

Maturate fugam, regique haec dicite vestro:

Non illi imperium pelagi saevumque tridentem,
Sed mihi sorte datum. Tenet ille immania saxa,
Vestras, Eure, domos; illa se iactet in aula
Aeolus, et clauso ventorum carcere regnet."

140

Sic ait, et dicto citius tumida aequora placat,
Collectasque fugat nubes solemque reducit,
Atque rotis summas levibus perlabitur undas.
Ac veluti magno in populo cum saepe coorta est
Seditio, saevitque animis ignobile volgus,
Iamque faces et saxa volant (furor arma ministrat);
Tum, pietate gravem ac meritis si forte virum quem
Conspexere, silent, arrectisque auribus adstant;
Ille regit dictis animos, et pectora mulcet:

Sic cunctus pelagi cecidit fragor, aequora postquam
Prospiciens genitor caeloque invectus aperto
Flectit equos curruque volans dat lora secundo.

149

155

157-197. The storm-tossed Trojans steered for the Libyan coast and found a safe roadstead for the seven ships that survived, in a land-locked haven, with rocky forest-crowned shores. Eagerly they disembarked to rest on dry land, lit a fire, and set about preparing a meal with what victual the sea had not utterly destroyed. Aeneas scaled the cliff in hope of sighting his missing ships; but though no sign of these was visible, he saw three stags followed by a herd of deer. Seven heads he secured, for each crew one; and having divided the wine given him by Acestes in Sicily, he addressed his men:

"O socii,-neque enim ignari sumus ante malorumO passi graviora, dabit deus his quoque finem. Vos et Scyllaeam rabiem penitusque sonantes Accestis scopulos, vos et Cyclopia saxa

Experti: revocate animos, maestumque timorem

200

Mittite: forsan et haec olim meminisse iuvabit.
Per varios casus, per tot discrimina rerum
Tendimus in Latium, sedes ubi fata quietas
Ostendunt; illic fas regna resurgere Troiae.
Durate, et vosmet rebus servate secundis."

205

210

Talia voce refert, curisque ingentibus aeger Spem voltu simulat, premit altum corde dolorem. Illi se praedae accingunt dapibusque futuris: · Tergora deripiunt costis et viscera nudant; Pars in frusta secant veribusque trementia figunt;. Litore aena locant alii, flammasque ministrant. Tum victu revocant vires, fusique per herbam Implentur veteris Bacchi pinguisque ferinae. Postquam exempta fames epulis mensaeque remotae, Amissos longo socios sermone requirunt,

· Spemque metumque inter dubii, seu vivere credant, Sive extrema pati nec iam exaudire vocatos.

Et iam finis erat, cum Iuppiter aethere summo Despiciens mare velivolum terrasque iacentes Litoraque et latos populos, sic vertice caeli Constitit et Libyae defixit lumina regnis.

215

225

Atque illum tales iactantem pectore curas
Tristior et lacrimis oculos suffusa nitentes

Adloquitur Venus: "O qui res hominumque deumque
Aeternis regis imperiis, et fulmine terres,
Quid meus Aeneas in te committere tantum,

230

Quid Troes potuere, quibus, tot funera passis,
Cunctus ob Italiam terrarum clauditur orbis?
Certe hinc Romanos olim, volventibus annis,
Hinc fore ductores, revocato a sanguine Teucri
Qui mare, qui terras omni dicione tenerent,
Pollicitus. Quae te, genitor, sententia vertit?

235

240

250

Hoc equidem occasum Troiae tristesque ruinas
Solabar, fatis contraria fata rependens;
Nunc eadem fortuna viros tot casibus actos
Insequitur. Quem das finem, rex magne, laborum?...
Nos, tua progenies, caeli quibus adnuis arcem,
Navibus, infandum! amissis, unius ob iram
Prodimur atque Italis longe disiungimur oris.
Hic pietatis honos? sic nos in sceptra reponis?"
Olli subridens hominum sator atque deorum
Voltu, quo caelum tempestatesque serenat,
Oscula libavit natae, dehinc talia fatur:
"Parce metu, Cytherea, manent immota tuorum
Fata tibi: cernes urbem et promissa Lavini
Moenia, sublimemque feres ad sidera caeli

255

265

Magnanimum Aenean; neque me sententia vertit. 260
Hic tibi-fabor enim, quando haec te cura remordet,
Longius et volvens fatorum arcana movebo—
Bellum ingens geret Italia populosque feroces
Contundet, moresque viris et moenia ponet,
Tertia dum Latio regnantem viderit aestas,
Ternaque transierint Rutulis hiberna subactis.
At puer Ascanius, cui nunc cognomen Iulo
Additur,-Ilus erat, dum res stetit Ilia regno-
Triginta magnos volvendis mensibus orbes
Imperio explebit, regnumque ab sede Lavini
Transferet, et longam multa vi muniet Albam.
Hic iam ter centum totos regnabitur annos
Gente sub Hectorea, donec regina sacerdos
Marte gravis geminam partu dabit Ilia prolem.
Inde lupae fulvo nutricis tegmine laetus
Romulus excipiet gentem, et Mavortia condet
Moenia Romanosque suo de nomine dicet.

270

275