Page images
PDF
EPUB

Hos aditus, iamque hos aditus, omnemque pererrat
Undique circuitum, et certam quatit inprobus hastam.
Forte sacer Cybelae Chloreus olimque sacerdos
Insignis longe Phrygiis fulgebat in armis,
770 Spumantemque agitabat equum, quem pellis aenis
In plumam squamis auro conserta tegebat.
Ipse, peregrina ferrugine clarus et ostro,
Spicula torquebat Lycio Gortynia cornu;

Aureus ex humero sonat arcus, et aurea vati
775 Cassida; tum croceam chlamydemque sinusque crepantis
Carbaseos fulvo in nodum collegerat auro,

Pictus acu tunicas et barbara tegmina crurum.
Hunc virgo, sive ut templis praefigeret arma
Troia, captivo sive ut se ferret in auro,
780 Venatrix unum ex omni certamine pugnae
Caeca sequebatur, totumque incauta per agmen
Femineo praedae et spoliorum ardebat amore:
Telum ex insidiis cum tandem tempore capto
Concitat et superos Arruns sic voce precatur:
785 Summe deum, sancti custos Soractis Apollo,
Quem primi colimus, cui pineus ardor acervo
Pascitur, et medium freti pietate per ignem
Cultores multa premimus vestigia pruna,

Da, Pater, hoc nostris aboleri dedecus armis,
790 Omnipotens. Non exuvias pulsaeve tropaeum
Virginis, aut spolia ulla peto; mihi cetera laudem
Facta ferent; haec dira meo dum volnere pestis
Pulsa cadat, patrias remeabo inglorius urbes.
Audiit et voti Phoebus succedere partem
795 Mente dedit, partem volucris dispersit in auras:
Sterneret ut subita turbatam morte Camillam,

[ocr errors]
[ocr errors]

maxime commodum fortuna aditum cabantur, ut quasi nodus quidam offerat ad illam interficiendam. efficeretur; ex qua complicatione s. 767. inprob., feriendi cupidus, v. nodo explicabat sese lateque expanG. I, 119. 768. olim, in patria, debat sinus vestis. 777. v. E. cum ea salva esset. 770. sq. quem III, 106. barb. t. cr., genus quodequum muniebat pellis ferina squa- dam bracarum, quo utebantur Phrymis, quibus erat obducta, in spe- ges. 778. cf. III, 286-88. ciem plumarum ex aere factis, (opus 781. v. G. IV, 82. 784. superos, plumatum dixeris) aureis fibulis subv. E. IV, 49. 785. Summum ter alvum conserta; significatur equus deorum interdum is appellat, qui cataphractus. 772. v. IX, 582. praecipuo honore colit deum aliquem; 773. v. E. I, 55. 775. sq. cre- similiter prima deum a Cressa pantes auro scilicet intexto. Am- muliere appellatur. in Ciri vs. 245. plae (proptereaque fluentes I, 320.) 786. primi, v. III, 437. pin. cum essent eae vestes, fibula ali- ard., v. VII, 463. acervo lignoqua vel cingulo (aureo h. 1.) sub 788. Varro apud Servium: pectore ita collig bantur s. compli-,,Ut solent Hirpini, qui ambulaturi

rum.

Adnuit oranti; reducem ut patria alta videret,
Non dedit; inque notos vocem vertere procellae.
Ergo, ut missa manu sonitum dedit hasta per auras,
800 Convertere animos acris oculosque tulere

Cuncti ad reginam Volsci. Nihil ipsa nec aurae
Nec sonitus memor aut venientis ab aethere teli,
Hasta sub exsertam donec perlata papillam
Haesit, virgineumque alte bibit acta cruorem.
805 Concurrunt trepidae comites, dominamque ruentem
Suscipiunt. Fugit ante omnis exterritus Arruns,
Laetitia mixtoque metu, nec iam amplius hastae
Credere, nec telis occurrere virginis audet.

Ac velut ille, prius quam tela inimica sequantur, 810 Continuo in montis sese avius abdidit altos Occiso pastore lupus magnove iuvenco,

Conscius audacis facti, caudamque remulcens
Subiecit pavitantem utero, silvasque petivit:
Haud secus ex oculis se turbidus abstulit Arruns,
815 Contentusque fuga mediis se inmiscuit armis.
Illa manu moriens telum trahit; ossa sed inter
Ferreus ad costas alto stat volnere mucro.
Labitur exsanguis; labuntur frigida leto

Lumina; purpureus quondam color ora reliquit.
820 Tum sic exspirans Accam, ex aequalibus unam,
Adloquitur; fida ante alias quae sola Camillae,
Quicum partiri curas; atque haec ita fatur:
Hactenus, Acca soror, potui; nunc volnus acerbum
Conficit, et tenebris nigrescunt omnia circum.
825 Effuge et haec Turno mandata novissima perfer:
Succedat pugnae Troianosque arceat urbe.

Iamque vale. Simul his dictis linquebat habenas,
Ad terram non sponte fluens. Tum frigida toto
Paulatim exsolvit se corpore, lentaque colla
830 Et captum leto posuit caput, arma relinquens,
Vitaque cum gemitu fugit indignata sub umbras.
Tum vero inmensus surgens ferit aurea clamor
Sidera; deiecta crudescit pugna Camilla;
Incurrunt densi simul omnis copia Teucrum
835 Tyrrhenique duces Euandrique Arcades alae.

At Triviae custos iamdudum in montibus Opis
Alta sedet summis, spectatque interrita pugnas.

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small]

Utque procul medio iuvenum in clamore furentum
Prospexit tristi multatam morte Camillam,
840 Ingemuitque deditque has imo pectore voces:
Heu nimium, virgo, nimium crudele luisti
Supplicium, Teucros conata lacessere bello!
Nec tibi desertae in dumis coluisse Dianam
Profuit, aut nostras humero gessisse sagittas.
845 Non tamen indecorem tua te regina reliquit
Extrema iam in morte; neque hoc sine nomine letum
Per gentis erit, aut famam patieris inultae.
Nam quicumque tuum violavit volnere corpus,
Morte luet merita. Fuit ingens monte sub alto
850 Regis Dercenni terreno ex aggere bustum
Antiqui Laurentis, opacaque ilice tectum;
Hic dea se primum rapido pulcherrima nisu
Sistit, et Arruntem tumulo speculatur ab alto.
Ut vidit laetantem animis ac vana tumentem:
855 Cur, inquit, diversus abis? huc dirige gressum,
Huc periture veni, capias ut digna Camillae
Praemia. Tune etiam telis moriere Dianae?
Dixit, et aurata volucrem Threissa sagittam
Deprompsit pharetra, cornuque infensa tetendit,
860 Et duxit longe, donec curvata coirent

Inter se capita, et manibus iam tangeret aequis,
Laeva aciem ferri, dextra nervoque papillam.
Extemplo teli stridorem aurasque sonantis

Audiit una Arruns, haesitque in corpore ferrum.
865 Illum exspirantem socii atque extrema gementem
Obliti ignoto camporum in pulvere linquunt;
Opis ad aetherium pennis aufertur Olympum.

Prima fugit, domina amissa, levis ala Camillae;
Turbati fugiunt Rutuli, fugit acer Atinas,

870 Disiectique duces desolatique manipli

Tuta petunt, et equis aversi ad moenia tendunt.
Nec quisquam instantis Teucros letumque ferentis
Sustentare valet telis, aut sistere contra;
Sed laxos referunt humeris languentibus arcus,

sus surgens, v. G. I, 163. 813. durch Dianens Geschosse sterben? desertae, v. II, 714.

844. nostr., cf. vs. 536. 847. aut, v. vs. 737. 854. alii vid. fulgentem armis. vana t., v. G. III, 149. 856. v. IX, 485. 857. Tune cet.: ne spera te Dianae tela, quae nemo vitare potuit, esse vitaturum. Interrogatio prodit animum irridentis. Nos: Du wirst doch wohl auch

[ocr errors]
[blocks in formation]

858. Threissa Opis; cf. I, 315, sq. 861. aequis: aeque dextra pectus ac laeva cuspidem sagittae tangebat; v. IV, 494. 864. v. II, 865. extr. g., v. II, 690. — 866. Obl., negligentes. 863. lev., v. VI, 17. 870. desolati a ducibus. 874. hum. langu., quia ipsi homines languebant s. fessi erant.

875 Quadrupedumque putrem cursu quatit ungula campum.
Volvitur ad muros caligine turbidus atra
Pulvis, et e speculis percussae pectora matres
Femineum clamorem ad caeli sidera tollunt.
Qui cursu portas. primi inrupere patentis,
880 Hos inimica super mixto premit agmine turba;
Nec miseram effugiunt mortem, sed limine in ipso,
Moenibus in patriis atque inter tuta domorum
Confixi exspirant animas. Pars claudere portas ;
Nec sociis aperire viam, nec moenibus audent
885 Accipere orantis; oriturque miserrima caedes

Defendentum armis aditus, inque arma ruentum.
Exclusi ante oculos lacrimantumque ora parentum
Pars in praecipitis fossas urguente ruina
Volvitur, inmissis pars caeca et concita frenis
890 Arietat in portas et duros obiice postis.
Ipsae de muris summo certamine matres,
Monstrat amor verus patriae ut videre Camillam,
Tela manu trepidae iaciunt, ac robore duro
Stipitibus ferrum sudibusque imitantur obustis
895 Praecipites, primaeque mori pro moenibus ardent.
Interea Turnum in silvis saevissimus inplet

Nuntius, et iuveni ingentem fert Acca tumultum :
Deletas Volscorum acies, cecidisse Camillam,
Ingruere infensos hostis, et Marte secundo.

[ocr errors]

900 Omnia corripuisse, metum iam ad moenia ferri.
Ille furens et saeva Iovis sic numina poscunt
Deserit obsessos collis, nemora aspera linquit.
Vix e conspectu exierat campumque tenebat,

875. v. VIII, 596. 877. e spec., puta e muris, cf. vs. 475. sq. 879. primi illi distinguuntur ab iis, qui postea veniunt, cum portae clauderentur, aut post clausas portas.

880. sqq. super, insuper, i. e. praeter periculum ab hoste imminens; mixto, confuso; turba ipsorum Latinorum Volscorumque inimica est s. obest sibi; nam cum nimis conferta esset turba fugientium, factum est illud, quod in tali casu accidere solet, ut multi misere perirent, suis mutuo telis, quae declinare non licebat, confixi; denique (vs. 885. sq.) qui fugientes socios, ut claudi possint portae, vi arcent ab aditu, multos irruentes obtruncant. 887. Exclusi ... Pars, v. VI, 580. 880. urg. r., dum ur

[ocr errors]

gent se alius super alium ruentes.
890. dur. ob. p., non cedentes
utpote firmo repagulo munitos.
842. Monstrat, docet et hortatur,
cf. IX, 44. ut vid. C., i. e. imi-
tantes exemplum Camillae, patriam
armis defendere conatae. 893.
trepidae, ut vs. 895. Praecipites,
festinationem ac studium declarat.
iunge stipitibus robore duro, i. e.
ex robore d. 895. pro moen.,
i. e. in moenibus obversae hostibus;
v. IX, 575. 896. Turn. implet,
animum Turni penitus percutit.
897. fert tum., rem nuntiat, qua
turbatur eius animus.
M. s. omnia corr., omnem campum
victricibus armis tenere.
conspectu abeunt, qui iam ex eo
loco, ubi ante fuerant, conspici ne-

1

899. sq.

903. e

Cum pater Aeneas, saltus ingressus apertos, 905 Exsuperatque iugum silvaque evadit opaca.

Sic ambo ad muros rapidi totoque feruntur
Agmine, nec longis inter se passibus absunt,
Ac simul Aeneas fumantis pulvere campos
Prospexit longe Laurentiaque agmina vidit,
910 Et saevum Aenean adgnovit Turnus in armis
Adventumque pedum flatusque audivit equorum.
Continuoque ineant pugnas et proelia temptent,
Ni roseus fessos iam gurgite Phoebus Hibero
Tinguat equos noctemque die labente reducat.
915 Considunt castris ante urbem et moenia vallant.

AENEIDOS

LIBER DUODECIMUS.

Turnus ut infractos adverso Marte Latinos
Defecisse videt, sua nunc promissa reposci,
Se signari oculis, ultro inplacabilis ardet,
Attollitque animos. Poenorum qualis in arvis,
5 Saucius ille gravi venantum volnere pectus,
Tum demum movet arma leo, gaudetque comantis
Excutiens cervice toros, fixumque latronis
Inpavidus frangit telum, et fremit ore cruento:
Haud secus accenso gliscit violentia Turno.
10 Tum sic adfatur regem, atque ita turbidus infit:
Nulla mora in Turno; nihil est, quod dicta retractent
Ignavi Aeneadae, nec, quae pepigere, recusent.
Congredior. Fer sacra, pater, et concipe foedus.
Aut hac Dardanium dextra sub Tartara mittam,

[ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]
« PreviousContinue »