P. VIRGILI MARONIS

BUCOLICON

LIBER.

ECLOGA

TITYRUS.

MELIBOEUS. TITYRUS.

I.

M. Tityre, tu patulae recubans sub tegmine fagi
Silvestrem tenui Musam meditaris avena:

Nos patriae finis et dulcia linquimus arva;
Nos patriam fugimus: tu, Tityre, lentus in umbra
5 Formosam resonare doces Amaryllida silvas.
T. O Meliboee, deus nobis haec otia fecit.

Ecloga I. Octavianus, Bruto Cassioque anno post U. c. 712. proelio Philippensi victis, cum Romam redisset, insequenti anno XXXIV urbium Italicarum agros, quo fides anno 711. data exsolveretur, suis et Antonii militibus dividere coepit. Milites, cum ager Cremonensis illuc missis non sufficeret, invaserunt etiam Mantuanorum agros, qui proximi erant; IX, 28.; sic factum est, ut etiam Virgilio praediolum suum eriperetur a Claudio quodam, milite veterano. Sed Virgilius, intercedentibus, ut videtur, cum aliis, tum Asinio Pollione, qui Galliae Transpadanae praeerat, ab Octaviano impetravit, ut ager suus sibi restitueretur. Scripsit Virgilius hanc Eclogam, qua pium erga Octavianum gratumque animum testificaretur, anno p. U. c. 713. autumni tempore; cf. vs. 81. Virgilius sub Tityri servi et pastoris persona ita latet, ut pleraque, quae loquitur Tityrus, ipsi Tityro, quaedam hero, Virgilio, cf. vss. 43. sqq., conveniant *).

*) Scriptae sunt Eclogae Virgilii hoc ordine II. III. V. I. IX. IV. VI. VIII. VII. X.

VIRGIL.

2. Silvestrem Musam, carmen pastoritium; per silvas enim aestate greges pascunt Itali; VI, 2. meditaris, uelɛtas, unde illud ortum videtur. Meditatio est maxime oratorum et poetarum, cerniturque in rerum, quas oratione aut carmine illustrare et ornare volunt, inventione; itaque meditaris Musam est: carminibus pangendis operam das. Plin. Nat. Hist. 1. X, 29.:,,Meditantur aliae (lusciniae) iuniores, versusque, quos imitentur, accipiunt.". avena, fistula pastoritia, vel praeludente vel intercinente; cf. III, 22. VIII, 21. 25. 31. et saepius. 3. dulcia appellantur omnia, quae mutuae cuiusdam caritatis vinculo obstrictos nos tenent, ut parentes, fratres, liberi, tum terra et domus, ubi nati ́educatique sumus. 4. fugimus, payouev, expellimur patria. lentus, otiosus. 5. Amaryllidem, amicam, carminibus celebrans facis, ut Echo, quae frequens est in silvis, eius nomen referat. 6. deus, Octavianus, a Iulio Caesare, qui anno p. U. c. 712. in numerum tov nuέor relatus Divus que appellatus

1

Namque erit ille mihi semper deus; illius aram
Saepe tener nostris ab ovilibus imbuet agnus.
Ille meas errare boves, ut cernis, et ipsum
10 Ludere, quae vellem, calamo permisit agresti.
M. Non equidem invideo; miror magis: undique totis
Usque adeo turbatur agris. En, ipse capellas

Protinus aeger ago; hanc etiam vix, Tityre, duco.
Hic inter densas corylos modo namque gemellos,
15 Spem gregis, ah! silice in nuda connixa reliquit.
Saepe malum hoc nobis, si mens non laeva fuisset,
De caelo tactas memini praedicere quercus,
[Saepe sinistra cava praedixit ab ilice cornix.]
Sed tamen, iste deus qui sit, da, Tityre, nobis.
20 T. Urbem, quam dicunt Romam, Meliboee, putavi
Stultus ego huic nostrae similem, quo saepe solemus
Pastores ovium teneros depellere fetus.

Sic canibus catulos similis, sic matribus haedos
Noram, sic parvis conponere magna solebam.

25 Verum haec tantum alias inter caput extulit urbes,
Quantum lenta solent inter viburna cupressi.

M.

Et quae tanta fuit Romam tibi caussa videndi ?
T. Libertas; quae sera, tamen respexit inertem,
Candidior postquam tondenti barba cadebat;
30 Respexit tamen, et longo post tempore venit,
Postquam nos Amaryllis habet, Galatea reliquit.
Namque, fatebor enim, dum me Galatea tenebat,
Nec spes libertatis erat, nec cura peculi.

-

est, filius adoptatus, ipse etiam vivus aliquanto post publice pro deo cultus; a Virgilio quidem ob ingens acceptum beneficium ita dictus. 8. agnus ab ovilibus n., i. e. agn. ovilis nostri. Tibull. II, 1, 57.:,,a pleno memorabile munus ovili." G. II, 243. III, 33. A. I, 160. 10. Ludere, canere. 11. magis, potius.`- 12. Vocc. adeo, tantus, talis, tot, tóGos, Tolos, saepe continent vim particulae causalis nam, ut tantus sit i. q. nam maximus, tot i. q. nam plurimi; vid. A. V, 404. VII, 447. XII, 831. Miror potius; nam atrocissime milites turbant omnia. 13. Protenus, лоóow, vorwerts. aeger, animo maesto. - 15. Ut liberi spes parentum, qui genus suum per illos propagatum iri sperant, ita haedi, agni, vituli, spes gregis; cf. G. III, 473. IV, 162.

--

silice in nuda, non substratis herbis;
cf. G. III, 290. sq.
reliquit: ergo
nec lacte alere, nec secum ducere po-
tuit. 16. laeva, tarda, stupida.
17. arbor, domus, fulmine tacta in
ostentis habebatur.-praedicere, por-
tendere.-18. cf. IX, 15.-19. Sed ta-
men eam hic vim habet, ut, postquam
ad alia deflexit oratio, redeatur ad
supra dicta vs. 6. da, dic; ut accipe
i. q. audi. 21. nostrae, Mantuae.
22. depellere, agere, ex superiore loco
ad inferiorem. 28. Libertas a domi-
no, qui tum Romae erat, impetranda,
quae sera quidem venit, sed venit
tamen. inertem, quia sibi cura pe-
culii, quo uteretur ad libertatem a
domino redimendam, non fuerat; vs.
32. sq. 33. peculi, peculii; illa
Genitivi forma nominum substanti-
vorum in ..ius et ..ium desinentium

Quamvis multa meis exiret victima saeptis, 35 Pinguis et ingratae premeretur caseus urbi,

Non umquam gravis aere domum mihi dextra redibat.
M. Mirabar, quid maesta deos, Amarylli, vocares,
Cui pendere sua patereris in arbore poma:
Tityrus hinc aberat. Ipsae te, Tityre, pinus,
40 Ipsi te fontes, ipsa haec arbusta vocabant.
T. Quid facerem? neque servitio me exire licebat,
Nec tam praesentis alibi cognoscere divos.
Hic illum vidi iuvenem, Meliboee, quot annis
Bis senos cui nostra dies altaria fumant.
45 Hic mihi responsum primus dedit ille petenti :
Pascite, ut ante, boves, pueri; submittite tauros.
M. Fortunate senex, ergo tua rura manebunt!
Et tibi magna satis; quamvis lapis omnia nudus
Limosoque palus obducat pascua iunco.
50 Non insueta gravis temptabunt pabula fetas,
Nec mala vicini pecoris contagia laedent.
Fortunate senex, hic, inter flumina nota
Et fontis sacros, frigus captabis opacum!
Hinc tibi, quae semper, vicino ab limite, saepes
55 Hyblaeis apibus florem depasta salicti,

Saepe levi somnum suadebit inire susurro;

sola usitata est Virgilio; praeterea
ubique apud eundem di, dis, idem,
isdem pro di s. dei, diis, iidem, iis-
dem. 35. ingratae, quippe nimis
vili pretio has merces ementi.
36. omnia absumebat sumtus in or-
natum Galateae faciendus. — 39.iam
intelligo, cur deos invocaverit Ama-
ryllis Tityrus hinc aberat. ab-
erat, III, 97. VII, 23. G. II, 211.
A. I, 308. et saepius. Ipsae cet,
pinus etiam fontesque te desidera-
bant; transfertur enim in Bucolicis
saepe, qui hominum esse solet. sen-
sus, ad loca, arbores, cet.; cf. V, 21.
27. sqq. 62. sqq. IX, 29. X, 13. sqq.

43. v. vs. 6. 44. Bis s. dies, puta Kalendis singulorum mensium. Colit Tityrus Octavianum ut Larem domesticum, cui menstrua sacra fieri solebant. 45. primus, ille primus me liberavit ea, qua dudum angebar, cura, ne agrum hunc amitterem. 46. submittere, tritum rustico sermone verbum, alere ad supplendum propagandumque gregem. 47. tua

erunt, ut antea fuerunt.
49. li-
moso, qui in solo limoso nasci solet.

50. sq. Non tu exsulans a pa-terno rure gregis tui perniciem videbis. Non afferent morbos (tentabunt) aegris (graves) e partu matribus (fetas), tuis capellis, insueta pabula, ut meis, cf. vss. 13. sqq., quae ex alio in alium locum actae semper mutant pabula, quod perniciosum est. 53. sq. Hic in tuo rure ad vitandum calorem aestivum captabis auram frigidam in umbra arborum ad fontes et flumina, Mincium, sitarum. sacros, a Nymphis habitatos. nota, ad quae, ut antea, securus venire soles, dum nos exsulatum imus.

54-56. Hinc, a vicino limite, saepes salignea, quae semper Hyblaeis apibus florem depasta (est), saepe suadebit tibi levi (apum) susurro somnum inire. Verba a vicino limite per appositionem adiecta sunt particulae Hinc; cf. III, 12. A. II, 18. III, 616. VI, 305. VII, 209. XII, 273; sunt eadem verba non suo loco

Hinc alta sub rupe canet frondator ad auras;
Nec tamen interea raucae, tua cura, palumbes,
Nec gemere aeria cessabit turtur ab ulmo.
60 T. Ante leves ergo pascentur in aethere cervi,
Et freta destituent nudos in litore pisces,
Ante, pererratis amborum finibus, exsul

Aut Ararim Parthus bibet, aut Germania Tigrim,
Quam nostro illius labatur pectore voltus.
65 м. At nos hinc alii sitientis ibimus Afros;
Pars Scythiam et rapidum Cretae veniemus Oaxen,
Et penitus toto divisos orbe Britannos.

En umquam patrios longo post tempore finis,
Pauperis et tuguri congestum caespite culmen,
70 Post aliquot, mea regna videns, mirabor aristas?
Impius haec tam culta novalia miles habebit?
Barbarus has segetes? en, quo discordia civis
Produxit miseros! en, quis consevimus agros!
Insere nunc, Meliboee, piros, pone ordine vitis.

posita; neque infrequens talis tra-
iectio apud poetas, cf. IX, 3. G. II,
227. A. VIII, 168., negligentiori
pastoris sermoni pulchre conveniens.
semper florem depasta, v. III, 106.;
cuius flores, quoties singuli nascuntur,
statim depasci solent ab apibus.
Hyblaeis, epitheton ornans, ab Hybla
ductum, monte Siciliae, qui apibus
mel egregium facientibus abundabat.
Sic praestantia rei saepe eiusmodi
epithetis significatur, ut X, 59. G.
I, 228. III, 343. A. VII, 816. XI,
773.; alibi quandam doctrinae spe-
ciem captant poetae Romani e tali-
bus epithetis, ut V, 27, IX, 13. 30.
G. III, 12. A. XI, 580. somnum
suad, inire, susurrus apum ad somnum
te invitabit.
57. frondator, qui
vites amputat et vitium folia strin-
git, decerpit. G. II, 365. sqq.
58. tua cura, quibus delectari soles.
59. gemere, turturum et colum-
barum proprium. aeria, perpe-
tuum arborum epitheton, altitudinem
indicans. 60. Ante cervi fient aves.
levis perpetuum volantium epitheton.

61. Ante pisces terrestria fient animalia, nudos, non amplius undis tectos. 62. sq. Parthi pererratis Germaniae finibus in Galliam venient, Germani pererratis Parthorum

--

...

64. illius,

...

finibus ad Tigrim.
Octaviani. 65. Afros, ad Afros.
66. Pars
et ... Et, i. q. alii
alii ... alii. v. A. 701. 67. toto
divisos orbe: orbem terrarum ambit
Oceanus; Britannia autem sita est
ultra Oceanum. Senec. Consol. ad
Marc. c. XIV.: „Britanniam per-
agravit Caesar, nec felicitatem suam
Oceano continere potuit." Eleg. ad
Messal. 54.:,,Vincere et Oceani fi-
nibus ulterius." add. Tibull. IV, 1,
147. sqq. Fuit autem, ut videtur,
provisum aliquod perfugium veteri-
bus istorum agrorum possessoribus
ab Octaviano, quo aveherentur, Africa
scilicet aliaeque remotae regiones.

-

68. En desiderium exprimit, ut VIII, 7. 69. tuguri, v. vs. 33. fietne 70. Post, postea, olim. aliquando, ut revisam agros meos, mirabundus, si rarae in illis, qui olim fertilissimi erant, aristae aliquot oculis occurrent? 71. Impius: pii sunt agricolae, pacis ac iustitiae amantes, nec quemquam laedentes; impii milites, quibus vis ac ferrum pro lege est. 72. Barbarus, Galli aliique, qui in exercitu Romanorum erant. 73. quis, quibus. 74. Ironice haec dicta: Quid iuvat nunc insevisse! ordine, in

75 Ite meae, felix quondam pecus, ite capellae.
Non ego vos posthac, viridi proiectus in antro,
Dumosa pendere procul de rupe videbo ;

Carmina nulla canam; non, me pascente, capellae,
Florentem cytisum et salices carpetis amaras.

80 T. Hic tamen hanc mecum poteras requiescere noctem
Fronde super viridi: sunt nobis mitia poma,
Castaneae molles et pressi copia lactis;

Et iam summa procul villarum culmina fumant
Maioresque cadunt altis de montibus umbrae.

ECLOGA II.

ALEXIS.

Formosum pastor Corydon ardebat Alexim,
Delicias domini; nec, quid speraret, habebat.
Tantum inter densas, umbrosa cacumina, fagos
Adsidue veniebat. Ibi haec incondita solus
5 Montibus et silvis studio iactabat inani:

O crudelis Alexi, nihil mea carmina curas?
Ni nostri miserere? mori me denique coges.
Nunc etiam pecudes umbras et frigora captant;

quincuncem; cf. G. II, 277. 76.
viridi, i. e. quod viridi musco ob-
ductum. 82. Molles, dulces; mol-
lissima vina G. I, 341.
lac pres-
sum, caseus, qui, ut solidus fiat,
ponderibus premitur. 83. Fumant
villae, in quibus paratur coena.

Ecloga II. Haec Ecloga tempore prima est omnium, quas scripsit Virgilius, facta a. p. U. c. 712. Viderat poeta puerum quendam, Alexandrum nomine, apud Asinium Pollionem (vid. quae Ecl. I. praefati sumus) pocula ministrantem, eumque eo, quo Socrates, Plato aliique formosos pueros, more amare coepit. Is est, qui hoc carmine celebratur, Alexis; ipse Virgilius Corydonis pastoris nomen sibi, Iollae Asinio induit. Pollio, hoc carmine delectatus, donavit Virgilio Alexandrum, qui deinde, ab illo doctrina excultus, Grammaticus factus est. Multa in hoc carmen ex Theocrito transtulit poeta, quae suis

quaeque locis indicata velim diligenter cum Theocriteis comparentur a legentibus.

1. ardere aliquem, ardenter amare; Propert. I, 13, 23. amor Herculis flagrans Heben. 2. domini, Iollae, qui dominus erat Alexis pueri. nec, quid sp., habebat, nulla spes videbatur esse; legitur etiam quod, i, e. nulla spes erat. 3. inter cum verbis motum indicantibus iunctum spectat ad plures vel homines, vel res, quas inter medias quis venit; cf. A. V, 618. X, 710. cacumina fagos, quae habebant cac. umbrosa; cf. IX, 9. 4. Theocr. XI, 17. 18. incondita, rudia et temere fusa, quasi prae ardore amoris et maestitia non satis elaborata.

umbrosa

5. X, 32. et vid. I, 39. — iactabat: voces ore emissae iaci, iactari, dicuntur; V, 62. A. I, 102. 7. Theocr. III, 9. 8. umbr. et fr., umbras frigidas; cf. G. III, 331. sqq.