Page images
PDF
EPUB

65

70

75

80

Caeruleis maestae vittis atraque cupresso,
Et circum Iliades crinem de more solutae;
Inferimus tepido spumantia cymbia lacte
Sanguinis et sacri pateras, animamque sepulcro
Condimus et magna supremum voce ciemus.
Inde, ubi prima fides pelago, placataque venti
Dant maria, et lenis crepitans vocat auster in al-
(tum,

Deducunt socii nares et litora complent.
Provehimur portu, terraeque urbesque recedunt.
Sacra mari colitur medio gratissima tellus
Nereidum mutri et Neptuno Aegaeo,
Quam pius Arcitenens, oras et litora circum
Errantem, Mycon celsa Gyaroque revinxit
Immotamque coli dedit et contemnere ventos.
Huc feror, haec fessos tuto placidissima portu
Accipit. Egressi veneramur Apollinis urbem.
Rex Anius, rex idem hominnm Phoebique sacerdos,
Vittis et sacra redimitus tempora lauro,

67. Animamque sepulcro. Si credeva che le ombre degl' insepolti andassero errando cento anni prima di poter passare lo Stige. Funebre cerimonia era il chiamare il defunto ad alta voce, e dirgli tre volte addio.

69. Ubi prima fides. Vale a dire ubi fidem pelago habere ́ coepimus.

72. Recedunt. L'Ariosto: Intanto fugge e si dilegua il lito. 73. Sacra. Vedi Callimaco, Inno a Delo.

78. Pius. Grato verso l'isola in cui era nato.

100 Ivi ergemmo a' suoi mani are, de' tristi
Fregi adornate di cerulee bende

E cipressi lugubri, e, come è usanza,
Stavano intorno con disciolto crine
Le iliache donne; al suol tepido latte
105 E sangue di svenate ostie dai pieni

Vasi spargemmo, e quando entro il sepolcro
L'alma fu rivocata, ad alte grida
Dicemmo l'affannoso ultimo vale.

Indi appena che il mar si mostra fido,
140 E la tranquilla e blanda aura promette
Cammin securo, e lene mormorando
Austro c' invita a sciogliere, i compagni
Ritraggono le navi, e tutto il lido
N'empiono. Usciam dal porto, e da noi lungi
115 Vanno campi e città. Giace nel mezzo
Del mar dilettosissima una terra

A Dori sacra ed a Nettuno Egeo,

Che alle spiagge ed ai lidi errante intorno Fu dal pio nume arcier ben saldamente 120 Stretta coll' alta Micone e con Giaro Si che immobile e colta ebbe de' venti L'impeto a scherno. Io là son tratto, e quella Placidissima terra entro securo

Porto stanchi ci accoglie. Al lido scesi

125 Veneriam la città cara ad Apollo.

Il rege Anio, che insiem d' uomini è rege
E sacerdote dell' intonso nume,
Incontro ne si fa cinto le tempie

Di bende e sacro alloro. Ei riconosce

85

90

95

Occurrit, veterem Anchisen agnoscit amicum.
Iungimus hospitio dextras, et tecta subimus.
Templa dei saxo venerabar structa vetusto:
Da propriam, Thymbraee, domum! Da moenia fessis
Et genus et mansuram urbem! Serva altera Troiae
Pergama, reliquias Danaum atque immitis Achilli!
Quem sequimur, quove ire iubes, ubi ponere sedes?
Da, pater, augurium atque animis illabere nostris.
Vix ea fatus eram, tremere omnia visa repente,
Liminaque laurusque dei, totusque moveri
Mons circum, et mugire adytis cortina reclusis.
Submissi petimus terram, et vox fertur ad aures:
Dardanidae duri, quae vos a stirpe parentum
Prima tulit tellus, eadem vos ubere laeto
Accipiet reduces: antiquam exquirite matrem.
Hic domus Aeneae cunctis dominabitur oris,
Et nati natorum et qui nascentur ab illis.

84. Structa Semplicemente s'intenda un tempio antico. 85. Thymbrace. Così detto perchè venerato dai Troiani in un tempio presso al fiume Timbrio, affluente dello Scamandro.

90. Tremere. Sogliono i poeti annunciare la presenza d'un Dio con qualche segno soprannaturale, fingendo che tutte le cose si commovano al sentir l'appressarsi del nume.

93. Petimus. Frase lucreziana per dire ci prostrammo subito a terra.

94. Duri. L' Heyne interpreta tot labores experti. Il Taubman laboriosi.

98. Et nati. Il Tasso Ger. c. 10:

De' figli i figli, e chi verrà da quelli.

130 Anchise che da molti anni era unito
In amistade a lui. Sono le destre
Ospitalmente allor congiunte, e noi
Nelle sue soglie entriamo. Io venerava
Il costruito di vetusto sasso

135 Tempio di Febo: Danne asilo in una
Propria casa, o Timbreo, dona a noi stanchi
Mura e stirpe e durevole cittade;
La nuova iliaca Pergamo assecura,
De' Greci avanzo e dell' iroso Achille.
140 Qual sarà 'l nostro duce? Ove comandi
Che dirizziamo il corso, e che poniamo
Le sedi? O padre, deh rendi un augurio,
E deh benigno ai nostri animi spira.

Ciò dissi appena, che ogni cosa parve
145 Tremasse d'improvviso e il limitare
E l'alloro del Dio; si scosse tutto
A cerchio il monte, e la cortina; schiusi
I sacrarii, muggi. Noi reverenti

Cademmo al suolo, e tal s'udi una voce: 150 Pazienti Dardanidi, la terra

Che dalla schiatta degli antichi padri
Primiera vi nutri, nel suo ferace
Seno fia che v' accolga. Ite cercando
La madre antica. Ivi sul mondo intero
155 Dominerà d' Enea la stirpe, e i figli
De' figli e quei che nasceran di loro.

Haec Phoebus mixtoque ingens exorta tumultu 100 Laetitia, et cuncti, quae sint ea moenia, quaerunt, Quo Phoebus vocet errantes iubeatque reverti. Tum genitor, veterum volvens monumenta virorum, Audite, o proceres, ait, et spes discite vestras. Creta Iovis magni medio iacet insula ponto, 105 Mons idaeus ubi et gentis cunabula nostrae Centum urbes habitant magnas, uberrima regna, Maximus unde pater, si rite audita recordor, Teucrus rhoeteas primum est advectus ad oras Optavitque locum regno. Nondum Ilium et arces: 110 Pergamene steterant; habitabant vallibus imis. Hine mater cultrix Cybele, corybantiaque aera, Idaeumque nemus; hinc fida silentia sacris,

[ocr errors]

Et iuncti currum dominae subiere leones.

Ergo agite et, divum ducunt qua iussa, sequamur, · 115 Placemus ventos, et gnossia regna petanius. Nec longo distant cursu; modo Iupiter adsit, Tertia lux classem cretaeis sistet in oris. Sic fatus, meritos aris mactavit honores,

103. Audite, o proceres. Il C. ha: SIGNORI, udite. 111. Corybantia aera. I coribanti onoravano la Dea Cibele sonando cembali ed altri strepitosi istrumenti.

« PreviousContinue »