5 Ad quem sic roseo Thaumantias' ore locuta est : currus. Rumpe moras omnis, et turbata adripe castra. solitudinem et etiam, cui convenit sedere. Lucum autem Pilumni in ea regione fuisse quidni admittamus? 7 volvenda dies, quae volvitur. v. ad I, 269. Lucretius, sidera volvenda, aetatem volvendam eodem modo dixit. 9 Sceptra exquisitius quam regna: utrumque pro re. gia Evandri. Corythi ad urbes, ad Etruriam, quam designat a Gorytho, conditore Cortonae. Supra: Corythum terrasque rem quire Ausonias, lib. III, 170. Lydorum manum Etruscos dixit ad vulgarem opinionem, qua ii a Lydis, Tyrrheno, Atyos filio, auctore repetebantur. cf. VIII, 479. 480. iz turbata arripe castra, tumulto illato, per ipsum accessum, invade, occupa: scilicet ut rapere poëtis est pro capere. Dixit autem castra Troianorum, v.8. urbem, alibi muros, aggerem. Nam Aeneas in littore, ubi escenderat, urbem, novam Troiam, condiderat, quam VII, 157. castrorum in morem pinnis atque aggere cinxit. Ea in extremo fere littore haerebat, 10 15 20 subiecta in proximo loco classe. v. IX, 68. 69. 15 secuit ar¬ cum pro: incessit per arcum. Sic secare viam, τέμνειν ὁδὸν, incedere via, et primo loco tέ. uveiv äla, secare mare, sulco facto in fluctibus, hinc terram, tum ipsam viam. Servius reddit ,,Arcum fecit, secto coelo duxit" 658. paulo aliter. conf. ad V, Versus 18 verba sunt ex Il. 6, 182.-duplices, ainbas, non duplicatas, cf. I, 93. 21 Non inauditum est ostentum: palantes polo stellae: in primis quia interdiu oblatum est auspicium; sed ornant haec coelum, quod, Iride in coelum evolante, disruptum est (hoc discedere dixit, voce in hac re propria, pro dehiscere, hiatum facere; cf. Seneca VII. Nat. Quaest. 20.), et, quod alias in fulgure fieri solet, chasma fecit. Apposita vocant Grammatici. Si itaque dea ruptis nubibus ad interiora perrexit, stellas apparere nubibus remotis necesse fuit. Sic dii vi sua divina attollunt se in nubes et ulterius in coelum perveni Processit, summoque hausit de gurgite lymphas, unt; h. 1. per arcum coelestem Iris. Sequor omina tanta: accipio omen, inquit Turnus; et, qui mos erat, in visis, ostentis, ominibus, lustrandi causa aqua se perluit. 25-46 Accessu hostium Troiani se muris tenent inclusi. Fundum comparationis declarat Servius: exercitum primo confuse in campos ruisse, post digestum in ordines ad fluminis morem in alveum suum reversi. Id vero longius petitum. Flumen aquis auctis crescens nou nisi cum impetu ferri potest; at h. 1. agmen longo ac lato ordine, lento gradu et composite incedens fluminis lato alveo inter ripas devoluti speciem prae se ferre bene dici potest. Quod in Gange alveo suo se continente declaraverat, mox variat in Nilo, intra alveum recepto. De Messapo v. VII, 691. —26pictai vestis, more ut Etruscorum ita aliorum Italorum. 28 Tyrrhidue, Tyrrhei pastoris filii. v. VII, 484.532. 29 Versus haud du bie ex lib. VII, 784. huc translatus. Deest pluribus et iis praestantissimis Codd. Ms.: ad haec comparationis nervum incidit. Recte itaque asteriscis ut sublestae fidei notatus. septem surgens amnibus nec ad óstia, nec ad tempora fluminis exundantis referendum; id enim a comparationis consilio alienum; repugnat quoque adiecta vox se 25 30 datis; sed amnes sunt alvei, quibus Ganges, e montibus Emodis progressus in planis locis fertur iam sedatis amnibus; igitur Ganges inde ab ortu, septem alveis incedit sedate ac tacito. Surgere autem est increscere aquis auctis; quod statis temporibus in Gange fieri; ut in Nilo Virgilius acceperat; norat porro pluribus alveis Gangem deferri, numero septenis, et incedere placido cursu. Unde haec tenuerit, ignoramus. utique (inde ab Eratosthenis Veteres tempore, circa 300 ante Christ. nat. R.) non nisi incerta de Gange acceperant; v. Plin. VI, s. 22. Bene Servius: Ganges secundum Senecam in situ Indiae, novem alveis fluit; secundum Melam (in quo tamen locus hodie non exstat, nisi forte III, 7. med. de Situ orbis male intellectum Servio dicamus. R.) septem. Plures magni amnes in eum feruntur, quos septenos numero tradere potuerunt aliqui, et pro alveis habere: multo magis, si fuisse neminem cogites, qui totum Gangis cursum esset. Ceu emensus sc. it, incedit, per tacitum, tacite: ut, per silenDrakenb. ad Silium XV, 145. tium, per noctem, et, (quae post Heinsium collegit), per occultum, , per subitum, per lonrazέov, et similia. Laudat Sergum, ut Gr. διὰ βραχέων, διὰ vius Asprum, qui Altus per tacitum iungebat; minus bene. Hic subitam nigro glomerari pulvere nubem Neu struere auderent aciem, neu credere campo; 35 40 45 50 Turnus, ut ante volans tardum praecesserat agmen, -- 35 νέφος κονίης et ομίχλη Hom mero frequens. 35 ab adversa mole, turri in munitione Troianorum. (cf. ad v. 13.) ab ea parte, qua Latini accedebant. 37 Idem color verborum IV, 59438. 39 Recipiunt se Trojani intra vallum et muros. 41 Si quis belli casus se offerret; verbo, si quid accideret. 44 monstrat h. 1. hortatur, suadet, impellit: nam qui suadet, is monstrat, quid sit faciendum, et qua ratione. 46 cavis, amplis. -- 55 Laurento ducente secundum 1 Lustrat equo muros, aditumque per avia quaerit. 65 Quum fremit ad caulas, ventos perpessus et imbris, 60 rorum, qua subire posset, non 59 sqq. Comparatio lupi cum 70 75 sunt alii. Stat. II Theb. 133: Valer. Fl. III, 589, ubi v. Intpp. collecta longo tempore, ex longa mora contracta. Sic Ovid. Metam. I, 233. V, 341.. 63. 64 ornate: fames et sitis excruciat eum. aliter nunc siccae sanguine fauces, sanguinis penuria, quam VIII, 261 dictae sunt. qua, parte, via, aditus ad muros, excutiat Teucros, facultatem et modum suppeditet, eos eliciendi. 68 aequor camporum. - not. 70 Comparant exemplum Heetoris et verba Iliad. o, 716 sqq. 73 incumbunt cf. IV, 397 et 74 pubes accingitur facibus, armatur, instruitur, ut altero loco recte Serv. simili more succingi dictum lib. VII, 187 lituo trabeaque succinctum. 75 focos, quos a Rutulis extemplo exstructos fuisse cogitandum est; ideoque nunc sti. pites seu taedas ardentes in foco. Haerent intpp. cum Servio. Bur mannus focos agrestium in vicis circumvicinis advocabat. Quis deus, o Musde, tam saeva incendia Teucris Avertit? tantos ratibus quis depulit ignes? Dicite. Prisca fides facto, sed fama perennis. Tempore quo primum Phrygia formabat in Ida Aeneas classem, et pelagi petere alta parabat; Ipsa deum fertur genetrix Berecyntia magnum Vocibus his adfata Iovem: Da, nate, petenti, Quod tua cara parens domito te poscit Olympo. Fabu 77 122 Naves Troianorum, ne igni comburantur a Turno, mutantur in Nymphas. lam, quae sequitur, tamquam absurdam et epica gravitate indignam reprehendere in promtu est: et reprehenderunt eam multi, etiam e veteribus, ut e Ser vio ad v. 82 patet: quandoqui. dem minore hoc doctrina indiget, quam argumentis idoneis eam defendere. Neque equidem infitier, a nostris sensibus et phantasmatibus eam nimium quantum adhorrere. Nec vero Maro hoc non persensisse et ipse videri debet. Hoc enim erat, cur novo more aditum si. bi ad narrationem muniret; Apollonii utique exemplo, Lib. IV, 1381 sqq., ubi navem per deserta Libyae humeris Minyarum gestatam narraturus erat. Potuit autem inter veteres haec fabula minus displicere, quod ea vetere, fama accepta esset; et Maro eam repetere potuit, cum veteres de Aeneae adventu fabulas pro gemmis et stellulis intexere telae suae semel suscepisset. Metamorphosesi a poëtis Alexandrimis ornari coepta, nimium luxuriantia ingenia iactaverant se in hoc argumento, quod ex Ovidio e. c. Met. XIV. apparet: nam graeca pleraque perierunt. Ut autem in talem fabulam incideret vetustas, ita factum arbitror, primo, quod immortale, άdávatov, dixerunt quicquid diu durat et manet hand attritum, potuere itaque etiam vñes áðάvatoi nal dyńgao 80 dici; tum quod Dryades Nymphas arbores insidere et cum iis vivere ac deficere crediderunt homines. Promtum sic fuit, arbores recisas et in naves versas iterum ad pristinum numen reversas comminisci. Alio modo, navibus in scopulos versis, Homerus navigationem Phaeacum in miraculum converterat Od. ✈, 557 — 674. est. 79 Prisca fides facto sed f., non capiunt Serv. et alii. Fides est eius, qui aliquid tradit, vel eius, quod narratur, quae alias auctoritas; ideoque pro ipsa narratione ponitur. Igitur facto h, facti prisca est fides, narratio. Rem narrat poëta ab antiquitate traditam: sed constante fama ad seriores aetates propagatam: ita facti fama perennis 80 De aedificatione classis cf. III, 5. 6. Ida autem mons et ipse sacer magnae Matri deum, cf. v. 85. 86, non minus ac Berecyntus, Phrygiae mons et tractus, a quo h. 1. nomen inditum; uti alias illa Idaeu dea appellata est. conf. Strabo X, p. 718 C. et infr. X, 252: Alma parens Idaea deum, Consentaneum erat, ut pineta montis ei essent sacra. 83 domito Olympo adiectum quorsum sit, dubitari potest. Sequuntur interpretes, quos, vidi, Servium; Videtur, inquit, hoc dicere: Praesta ei, cuius beneficio servatus ad Olympi regna venisti. Sa turnus enim cum omnes consumeret filios, Iovem solum esse non potuit, celatum matris (Opis s., |