Page images
PDF
EPUB

710

715

Fecerat ignipotens undis et Iapyge ferri;.
Contra autem magno maerentem corpore Nilum,
Pandentemque sinus, et tota veste vocantem
Caeruleum in gremium, latebrosaque flumina, victos.
At Caesar, triplici invectus Romana triumpho
Moenia, dIs Italis votum inmortale sacrabat,
Maxuma tercentum totam delubra per Urbem.
Laetitia ludisque viae plausuque fremebant;
Omnibus in templis matrum chorus; omnibus arae;
Ante aras terram caesi stravere iuvenci.
Ipse, sedens niveo candentis limine Phoebi,
Dona recognoscit populorum, aptatque superbis
Postibus; incedunt victae longo ordine gentes,
Quam variae linguis, habitu tam vestis et armis.

Tentem morte futura: quasi prae'sensione mortis hanc fugam consequuturae. Pallorem autem argento vel alio metallo debuit reddere artifex: quemadmodum ut locastae vultum exanimem exhiberet, ex aëre et argento, conflata massa usus fertur artifex. v. Plutarch. Conviv. Qu. V, 1. et Aristonidas artifex cum exprimere vellet Athamantis furorem residentem poenitentia, aes ferrumque miscuit, ut rubigine eius per nitorem aeris relucente exprimeretur verecundiae rubor. Plin. XXXIV, 14. S. 40. Iapygem proprie dixit, nam ab occidentali illa plaga debuit venire ventus Cleopatrae secundus.

711-713 Poëticum phantasma magnum et praeclarum. Fuga petitur Nilus: is fugientes excipit. Propert. III, 11, 51. in loco hinc expresso: Fugisti tamen in timidi vaga flumina Nili. Iam Fluviorum simulacra cogita specie humana, recubantia, et inferiore corporis parte veste tecta, ut tamen sinum facere possint, quem Nilus fugientibus ostentat. Ornate singula, etiam latebrosa flumina, quae pro latebris nunc erant.

[ocr errors][merged small]

720

[blocks in formation]

Hic Nomadum genus et discinctos Mulciber Afros, Hic Lelegas Carasque sagittiferosque Gelonos Finxerat; Euphrates ibat iam mollior undis, Extremique hominum Morini, Rhenusque bicornis; Indomitique Dahae, et pontem indignatus Araxes.

bus vel porticu templi suspendi curavit. 724 725 Vides manifeste, quod supra ad v. 686. monuimus, poëtam carmini dignitatem et maiestatem parare ex nominum novitate vel peregrinitate vel vetustate. Nomadum genus et Afros. Erat enim in Antonii partibus magna Africae pars a Cyrenis usque ad Aethiopíam, et interfuit Antonii copiis Bogudes Mauretaniae rex; Plut. Anton. p. 944 B.: Dio L, 6. discinctos Afros: mollitiem hominum arguit veste laxa et fluente. An is proprius Afrorum habitus fuerit, aliunde ignoramus. Hinc Carthago diseincta occurrit ap. Auson. Panegyr. Gratiano dict. c. 14. Lelegas Carasque, ut nominum vetustate carmini dignitatem pararet, posuit pro populis et regibus minoris Asiae, quos enumeratos vides apud Plutarchum 1. c. B. Leleges, de quorum sedibus Strabo lib. XIII. multa disputat, cum Caribus oram Asiae maritimam tenuerant, antequam ab Ionibus eiecti ad interiora recesserunt. De his nec de aliis Lelegibus h. 1. agitur. Frustra ad Dacos et Bastarnas nomen revocat Massonus in lano reserato Sect. III. C.5, adversus quos M. Crassus bellum gessit. Meliore iure ad bellum illud referas Gelonos, quos pro Dacis vicinis nominare potuit: nisi tamen pro Thracibus, ultra quos illi habitabant (conf. ad Ge. II, 115.), dicti sunt, qui in Antonii copiis erant.

726 Euphrates ibat iam mollior; undis h. leniore amne, ut domitum se ac subiugatum, h. e.populos accolas victos et sub

725

iectos, significaret. Uti mollita dicuntur et alibi, quae victa ac contusa coercitaque sunt. Sic molles animi, mollia corda. Notum autem vel ex Horatio: Medumque flumen gentibus additum vietis minores volvere vertices: etsi hoc ad seriores annos spe ctat. Magno vero spiritu haec dicta et in maius aucta amplificataque sunt. Adversus Parthos enim illo anno nihil aliud nec susceptum nec gestum, praeterquam quod Augustus, Aegypto in potestatem p. R. redacta, in Syriam reversus Parthorum legatos audiit. conf. Ge. II, 170: IV, f. Si vero haec, quae sequuntur v. 726. 727. 728, ad triumphum illum recte referuntur, Euphrates et Araxes cum Dahis poëtico more populos Orientis designant, qui Antonium sequuti erant, Morini autem et Rhenus triumphum primi diei Dalmaticum respiciunt, quo etiam de Morinis, extremae orae Galliae Belgicae ad fretum Britannicum populo (unde extremi hominum Morini, ut ultimi Britanni, ultima Hespe ria, apud Horatium), et nonnullis Galliae Germaniaeque populis rebellionis sociis, in primis Suevis Rhenum transgressis, et a C. Carinate repressis, triumphatum fuit; v. Dio LI, 21. Rhenus bicornis, Vabalis et Rhenus, ut tum quidem cursus erat, antequam Drusus tertium ostium, Flevum, fossa ducta efficeret. Dahue, Nomades ad orientale Caspii maris littus versus Oxum incolentes ultra Hyrcanos. pontem indignatus Araxes: nihil amplius, quam ut flumen rapidum ideoque pon

Talia, per clipeum Volcani, dona parentis, Miratur, rerumque ignarus imagine gaudet; Adtollens humero famamque et fata nepotum.

tis impatiens diceret, eoque ipso feritatem accolarum Armenorum declararet. Sumserunt hinc Statius, Claudianus, Sidonius, quos apud Cerdam videre licet.

729 Talia per clipeum. malim clipeum, dona parentis, matris Veneris, iungere, quam talia dona parentis. 131 famamque, xλéos, illustrium factorum sculpturam in clipeo. Ad hunc ultimum versum offenderunt passim viri docti: quibus praeivit Servius, seu quisquis ille fuit, quem lacinia pannis Servianis attexta auctorem habuit: Hunc versum, inquit, notant Critici, quasi superfluo et inutiliter additum, nec convenientem gravitati eius: namque est magis neotericus. Addisonys, qui pulchrae simplicitatis sensum habebat mollissimum, hunc versum esse aiebat, in quo Virgilius lusisse videretur. Ture notatum verṣum ut a gravitate alienum et fere frigidum pronuntiat Dorvillius. Defendit eundem versum Hurdius, vir ingeniosus et doctus, in Commentar. Horat. Vol. I ad v. 97: ubi ambiguitatem sententiae etiam in severiore carmine tuetur, et hunc locum copiose quidem et satis argute, ut solet, ita tractat, ut ad ancilium religionem et sanctitatem allu

730

di dicat. Enimvero ante pedes erat, quod tam longe petitur, et verbo res transigi potest. Acumen lusus, quem inesse multi arbitrantur, in nostris est sensibus animisque, non in verbis nec in sententia animoque Virgilii. Poëticus sermo ita fert, ut, si quis clipeum, cui facta praeclara et fata nepotum inscul pta sunt, sustulisse humero (alligatus enim loro clipeus humeris iniicitur) dicendus sit, res ita efferri possit: sustulisse eum famam et fata nepotum. Qui poëtica oratione imbutum habet ingenium, nihil amplius cogitat, quam: miratur et gaudet attollens in humerum clipeum, in quo fama et fata nepotum erant expressa. X, 496. Tapiens immania pondera ballei, Impres sumque, nefas: una sub nocte iugali Caesa manus iuvenum, foede, thalamique cruenti; Quae Aonus Eurytides multo caelaverat auro. Qui vero verbatim ista in patrium sermonem transfusa, et ex proprio verborum significatu interpretata, mente voluit, notiones alias adiungit, quibus ridicula et inepta redditur sententia. Cum his tamen omnibus facile concedam, splendore silperiorum versuum inferiorem esse clausulam meliusque afore versum novissimum.

P. VIRGILII MARONIS

A E NE I DO S

LIBER NON US.

ARGUMENTUM

[ocr errors]

Turnus, absente Aenea et in Tuscia conquirendis auxiliis occupato, a Iunone per Iridem admonitus, ne tantam rei bene gerendae occasionem amitteret, quam proxime ad hostes copias admovet - 32. Qui cum suis se moenibus continerent, neque aequo loco facerent dimicandi potestatem, ut illis spem omnem fugae intercluderet, classem exurere conatur 76. Erat eius classis materia ex Idaeae Matris luco caesa: qua— propter Matris precibus adductus Iupiter naves omnes incendio eripuit, et in totidem Nymphas marinas convertit · 122. Post haec Turnus imminente iam nocte adversus hostium erupliones ad oppidi portam excubias disponit: iis Messapum praeficit 167. Interim consultantibus Troianorum ducibus, quemnam potissimum ad Aeneam mitterent, qui de suorum periculo eum faceret certiorem; ultro eam provinciam suscipiunt Nisus et Euryalus, coniunctissimum amicorum par -277: qui cum urbe emissi hostium excubias vino somnoque obrutas offendissent, Rhamnetem cum magno Rutulorum numero trucidant, eorumque se spoliis exornant 366. Verum cum, instante iam luce, se recipere conantur, a Volscentis equitibus conspecti, ad silvas confugiunt. Ibi Euryalus, armorum pondere viaeque errore impeditus, in hostes incidit, et a Volscente, frustra deprecante Niso, confoditur

437. Nisus quoque, caeso Volscente et Euryali nece strenue vindicata, multis vulneribus confossus super amici corpus concidit445. Capita, hastis affixa, in castra deferun―

1

[ocr errors]
[ocr errors]

tur: ubi a Troianis e moenibus agnita ingentem in urbe luctum excitant 502. Interim Turnus totis viribus hostes oppugnat: magna utrimque strages editur 589. Ibi Ascanius Numanum insolentius se iactantem sagittae ictu interficit 617. Pandarus et Bitias successu elati portam recludunt, hostesque subeuntes ingenti caede propellunt 690. Eius rei nuntio accepto Turnus per portam patentem in oppidum, seu castra, irrumpit 733; Troianosque in fugam convertit – 777: tandem, hostium multitudine circumventus, paullatim cedit ad eam oppidi partem, quae fluvio alluitur - 789: et, ut erat armatus, flumine secundo delatus escendit littus et incolumis ad suos revertitur.

Atque
tque ea diversa penitus dum parte geruntur:
Irim de coelo misit Saturnia Iuno

Audacem ad Turnum. Luco tum forte parentis
Pilumni Turnus sacrata valle sedebat.

Quod ipsa res et prudentia suadere debuit, ut per Aeneae absentiam Latimi et Rutuli oppugnarent vallum Troianorum, hoc, epico more, deae Iridis a Iunone missae monito tribuitur:

Homeri exemplo v. c. Il. 6, 166 etc. Ad poëtae artificium agnoscendum Servii nota facit: In

hoc libro mutatio est omnium re-. rum; nam et aliae personae et loca alia sunt, et aliud negotium incipitur. Ab Aenea enim transit ad Turnum, a Tuscia ad Ardeam; a petitione auxiliorum ad bellum. Redeunt autem in hoc et sequentibus libris pleraque ad bellicos apparatus et pugnas: ideoque poëta in angustum se coactum videre debuit, dum Homerum haberet, qui summa varietate omnia, quae in pugna fieri solent, exposuisset, atque ideo, circa res eadem aetate et eodem bello et ab ipsis Troianis gestas versatus, occupasset, quicquid novitate et vitae heroicae more placere posset. Hoc

meminisse debent, qui ultimos libros rerum novitate et varietate carere clamant. Argumenti naturae ea erant tribuenda, quae in poëta reprehendenda arbitrantur. Sed in hac ipsa argumenti inopia attendi velim animum ad ea, quae poëta ad tenendas et recreandas legentium mentes excogitavit sollertissime: ut in hoc libro episodium de Niso et Euryalo. Etiam illud praeclare factum, quod nunc res absente Aenea geritur, ut eius adventu nova rerum exspectatio fiat. Nec quicquam iniquius factum arbitror, quam quod hoc ipsum reprehensum est in poëta, quod hoc libro per Aeneae absentiam castra oppugnantur.

1—24 Iunonis iusso per Iridem accepto Turnus absente Aenea ad castra Troianorum expugnanda se accingit. 3 parentis Pilumni, h. abavi. v. I, 619. sedebat: Asper erat interpretatus est: alia argutatur Servius; sed spectat simpliciter ad

« PreviousContinue »