Page images
PDF
EPUB

Vota metu duplicant matres, propiusque periclo
It timor, et maior Martis iam adparet imago.
Tum pater Evandrus, dextram conplexus euntis,
Haeret, inexpletum lacrimans, ac talia fatur:
O mihi praeteritos referat si luppiter annos!
Qualis eram, quum primam aciem Praeneste sub ipsa
Stravi scutorumque incendi victor acervos,

560

Et regem hac Herilum dextra sub Tartara misi!
Nascenti cui tris animas Feronia mater
(Horrendum dictu!) dederat, terna arma movenda; 565
Ter leto sternendus erat: cui tunc tamen omnis
Abstulit haec animas dextra, et totidem exuit armis.
Non ego nunc dulci amplexu divellerer usquam,
Nate, tuo; neque finitimo Mezentius usquam
Huic capiti insultans tot ferro saeva dedisset
Funera, tam multis viduasset civibus urbem.
At vos, o superi, et divom tu maxime rector
Iuppiter, Arcadii, quaeso, miserescite regis,
Et patrias audite preces: Si numina vestra
Incolumem Pallanta mihi, si fata reservant,

570

575

ta: Matrum timor; Evandri se-
pis vota ac preces; totus dis-
cessus. Verss. 560 sqq. ex Ho-
mericis, sunt adumbrati, Nesto-
ris oratione Il. ŋ, 132 sqq., 4,
669 sqq.: 4, 629 sqq. Ulyssis
ad Eumaeum Od. §, 468 sqq.:
Laertae Od. ∞, 375 sqq. Alio-
rum imitationes v. apud Cer-
dam. Fabulam de Herilo, Prae-
nestinorum duce, domesticam
nescio unde acceperit. Sed tri-
plicem vitam ipse poëta fingere
potuit, ad exemplum eorum,
qui caesi reviviscerent aut ad
exemplum Antaei vires a terra
matre sumentis, in quam vi-
ctus procubuerat.
556-pro-
piusque periclo It timor, gram-
matice nihil aliud esse potest
quam, timor it propius, pro:
timor est, fit, propior, h. ma-
gis instat, fit maior, acrior,
periclo, cum periculo, quo ma-
gis hoc instat, aut instare pu-
tatur. Mulieres prae timore pro-
piores iusto se credunt esse pe-

[ocr errors]

riculo, ne amittant suos. Paullo aliter Silius I, 13: propiusque fuere periclo, Quis superare datum. Sententia ipsa postulat sensum, augeri, acriorem fieri timorem, quo propius, cum ipso discessu ad bellum, fit et instat periculum, seu periculi cogitatio. 559 inexpletum, äxlŋotov, ut exsatiari flendo nequeat. -561 ut sim talis, qualis eram etc. εὔθ ̓ ὡς ἡβώοιμι Nestor Il. n, 157, 1, 669.- 564 Feronia sup. VII, 800 viridi gaudens Feronia luco. terna arma movenda, ut ter reviviscens ter rebellaret, ideoque ter esset vincendus, nam mox: totidem exuit armis, ter spoliavit victum. (finitimo mihi: restitui cum Heinsio aliisque e. cod. medic. al. finitimus ex edit. aldina 1514 fluxit. R.) – 572 Habent hae preces tanto plus suavitatis, quod tamquam praesensione aliqua tacita imminentis filio fati faetae videntur. Nam interimi

-

Si visurus eum vivo, et venturus in unum,
Vitam oro; patiar quemvis durare laborem:
Sin aliquem infandum casum, Fortuna, minaris,
Nunc, o nunc liceat crudelem abrumpere vitam,
Dum curae ambiguae, dum spes incerta futuri,
Dum te, care puer, mea sera et sola voluptas,
Conplexu teneo; gravior ne nuntius auris
Volneret. Haec genitor digressu dicta supremo
Fundebat: famuli conlabsum in tecta ferebant.
Iamque adeo exierat portis equitatus apertis:
Aeneas inter primos et fidus Achates;

Inde alii Troiae proceres; ipse agmine Pallas

In medio, chlamyde et pictis conspectus in armis:
Qualis, ubi Oceani perfusus Lucifer unda,

Quem Venus ante alios astrorum diligit ignis,

580

Extulit os sacrum coelo, tenebrasque resolvit.
Stant pavidae in muris matres, oculisque sequuntur
Pulveream nubem et fulgentis aere catervas.
Olli per dumos, qua proxima meta viarum,
Armati tendunt. It clamor, et agmine facto

585

590

595

I Quadrupedante putrem sonitu quatit ungula campum.

[ocr errors]

,

[ocr errors]

tur Pallas lib. X, 508.
venturus in unum iterum eum
revisurus et conventurus.
578 sin: nota εὐφημία. 579
crudelem vitam, miseram; quae
enim miserum reddunt aliquem,
a crudeli ac saeva mente, quae
nec miseratur alterius, proficis-
ei videntur. 580 acutius sen-
tentiam extulit Valer. Fl. I, 326.
327: ubi a v. 323 vestigia Ma-
ronis legit: Sin aliud Fortuna
parat; miserere parentum, Mors
bona, dum metus est, nec adhuc
dolor. 581 sera; ergo erat
Tηluyeros, in senectute patris na-
tus. 582 gravior ne nuntius
vulneret, ut rowoα ap. Home-
rum pro Bláa, laedere, do-
lore afficere.

--

576 sq. Homericam esse comparationem multi pronuntiarunt, nec tamen locum enotatum video, qui commode satis comparari possit: Il. 8, 6. 7. de canicula agitur, unde translatum est illud: ὅςτε μάλιστα Λαμπρὸν παμφαίνῃσι λελουμένος Ωκεανοῖο. non igitur perfusus Oceani unda alio spectat, quam ad ortum ex mari. Quem Venus etc., quia est stella Veneris, ut satis notum. At II. %,, 317. est: oios & dorne εἶσι μετ ̓ ἀστρασι νυκτὸς ἀμολγῷ Εσπερος, ὃς κάλλιστος ἐν οὐρα νῷ ἵσταται ἀστήρ. cf. Apollon. III, 957 sqq. ubi de Sirio.-591 splendidus versus dé ortu in extrema coeli ora, qua mare ambit. Sup. Ge. IV, 232. Taygete simul os terris ostendit honestum.

[ocr errors]

585-608 A Pallanteo profectio fit ad castra apud Caere. 588 Non agnosco hypallagen; ut sit pro chlamyde picta; sed picta arma sunt auro argentoque distincta. Memorantur et alibi, XII, 381: XI, 660.-589

-

594 per dumos, per virgulta, silvas. cf. Stat. II Theb. 496. 497.

meta viarum ornate pro via; proprie terminus et finis viae.

596 Versum feliciter ipso verborum sono rem referentem mi

Est ingens gelidum lucus prope Caeritis amnem,
Religione patrum late sacer; undique colles
Inclusere cavi et nigra nemus abiete cingunt;
Silvano fama est veteres sacrasse Pelasgos,
Arvorum pecorisque deo, lucumque diemque,
Qui primi finis aliquando habuere Latinos.
Haud procul hinc Tarcho et Tyrrheni tuta tenebant
Castra locis, celsoque omnis de colle videri
Iam poterat legio, et latis tendebat in arvis.
Huc pater Aeneas et bello lecta iuventus
Succedunt, fessique et equos et corpora curant.
At Venus aetherios inter dea candida nimbos
Dona ferens aderat; natumque in valle reducta
Ut procul egelido secretum flumine vidit,

rati sunt multi: comparato quoque v. 465. 466. II. 6. Odimus subtilitatem molestam in talibus ipsum inflammati impetum ingenii in haec, natura ducente, incidere necesse est; quomodo enim aliquis celeriter facta languida oratione reddere malit? putrem in pulverein resolutum, pulverulentum: quod iam vidimus Ge. I, 44. 215. II, 204. Praeierat Ennius apud Macrob. VI, 1. ex Annal VI. totam quatit ungula terram et Annal. VII. summo sonitu quatit ungula campum, et lib. XVII. it eques et plausu cava concutit ungula campum. Repetit Maro versum inf. XI, 875. 597 Caeritis: Caere, τὸ Καῖρε, Καιρὴ, Καίρητα, Agylla, et qui eam incolit, Caeres : unde potest accipi Caeritis urbis et Caeritis fluminis. Minio perperam a Servio huc advocatur ex X, 183. Fluvius est Caeretanus, oppido proximus, nunc Vacina dictus, ut Cluverius docet. Situm autem locorum hunc fere esse puta. Caere urbs in alto posita; (sup. 478.) prope urbem per agros defluit amnis, cui lucus adiacet. Agrorum planitiem cum amne et luco undique cingunt colles nemorosi, abietibus consiti: colles caui, cavam convallem efficientes, et

600

605

610

nemus nigra abiete inclusere, includunt, et cingunt undique lucum prope amnem. Alii cingit, ita ad solum nemus verbum grammatice refertur: dummodo colles et nemus iungantur, h. e. colles nemorosi. Minus bene lucus et nemus nigra abiete iungantur: Ita colles essent nudi, et abietes in convalle.-600 Pelasgos, Qui primi fines a. Agyllam inter eas Etruriae urbes memorat Dionys. Hal. I, 20: III, 58, quas Pelasgi potissimum insederint, et in quibus Pelasgorum sermo praevaluerit, et quae plurimum Pelasgici moris servarint. 601 lucumque diemque lucum Silvano consecrasse ferebantur advenae Pelasgi et sollenne annuum Silvano instituis

[blocks in formation]

Talibus adfata' est dictis, seque obtulit ultro:
En, perfecta mei promissa coniugis arte

Munera: ne mox aut Laurentis, nate, superbos,
Aut acrem dubites in proelia poscere Turnum.
Dixit, et amplexus nati Cytherea petivit;
Arma sub adversa posuit radiantia quercu.
Ille, deae donis et tanto laetus honore,

Expleri nequit, atque oculos per singula volvit,
Miraturque, interque manus et brachia versat

615

Terribilem cristis galeam flammasque vomentem, 620
Fatiferumque ensem, loricam ex aere rigentem,
Sanguineam, ingentem, qualis, quum caerula nubes
Solis inardescit radiis longeque refulget;
Tum levis ocreas electro auroque recocto,
Hastamque, et clipei non enarrabile textum.
Illic res Italas, Romanorumque triumphos,
Haud vatum ignarus venturique inscius aevi,

[ocr errors]

in prodigium versa 524 sq. Nunc, cum inde profectus ad Caere sub arbore consedisset Aeneas, ecce Venus adest et arma apportat. Compara Il. 6, 615. 616 et T, 3. nimbos pro nubibus, aere. secretum docte pro, solum, in secreto loco, apud flumen. 612 En perfecta, cf. II. v, 10. 11. arte promissa. cf. ad 531. 534. 617 honore puto dictum pro munere, ut yέpas: munus parat honorem. 619 est Homericum zénero etc. Iliad. t, 18. expleri adspectu, quod ex ipsa re facile intelligas, satiari. 265 expleri tuendo el I, 713. expleri mentem nequit ardescitque tuendo: fere ut vios vininodñvaι Odyss. λ, 620 flammas vomentem poëtica imago splendoris coruscantis, ex Il. 8, 4: Saïɛ oi in κόρυθός τε καὶ ἀσπίδος ἀκάματον πύρ. 622 sanguineam, Serv. cruentam, terribilem; immo rutilam, si ex aere thoracem cogites. Ornavit autem et ad terrorem usque auxit Maro, quod nude posuerat Homerus Il. 6. 609 : θώρηκα φαεινότερον πυ Qos avyñs. qualis, ut on, omisso, talem, tam longe fulgentem,

451.

[ocr errors]
[ocr errors]
[ocr errors]

625

qualis, qualiter, nubes, quum. 624 Plin. XXIII. s. 20. aes an satis recoctum sit, splendore. deprehendente., 625 clipei non enarrabile textum : argumentum clipei; tam varium et copiosum illud erat, ut, enarratu esset difficile.

626 Sequitur locus de clipeo Aeneae nobilissimus. Clipeum autem cogita ita informatum, ut in media parte, seu umbone, mare esset, cum pugna Actiaca : de qua a v. 676 sqq. Exterior ora in plures areas seu regiones discreta; quarum argumenta: I. Lupa Romulum et Remum lactans v. 630. II. raptae Sabinae, bellum foedusque inter Romulum et Tatium factum 635. III. Meti Fufetii supplicium 642. IV. Roma a Porsenna obsessa cum Coclitis et Cloeliae facinoribus 646. V. Capitolium a Gallis oppugnatum et, arce iam capta, excitati anserum strepitu Romani ad propugnandum ruentes 652. VI. Urbs religionibus celebris, ideoque pace florens 663. VII. Catilina in Tartaro 666. VIII. et Cato in Elysiis 670. 627 Haud vatum ignarus, h. e.

Fecerat Ignipotens; illic genus omne futurae
Stirpis ab Ascanio, pugnataque in ordine bella.
Fecerat et viridi fetam Mavortis in antro
Procubuisse lupam: geminos huic ubera circum
Ludere pendentis pueros, et lambere matrem
Inpavidos; illam tereti cervice reflexam
Mulcere alternos, et corpora fingere lingua.

630

Nec procul hinc Romam, et raptas sine more Sabinas 635
Consessu caveae, magnis Circensibus actis,
Addiderat, subitoque novum consurgere bellum
Romulidis, Tatioque seni, Guribusque severis.
Post Idem, inter se posito certamine, reges
Armati Iovis ante aram, paterasque tenentes,
Stabant, et caesa iungebant foedera porca.
Haud procul inde citae Metum in diversa quadrigae
Distulerant (at tu dictis, Albane, maneres!)
Raptabatque viri mendacis viscera Tullus

640

645

Per silvam, et sparsi rorabant sanguine vepres.
Nec non Tarquinium eiectum Porsena iubebat
Adcipere, ingentique urbem obsidione premebat;
Aeneadae in ferrum pro libertate ruebant.
Illum indignanti similem, similemque minanti
Adspiceres; pontem auderet quod vellere Cocles, 650

praedictionum, quas a vatibus Aeneas acceperat. Fecerat et: inter caetera, quae poëta memorare non vult: secundum vs. 626. 8. 9. Illa de Lupa, lactante Romulum et Remum pueros, egregie et vividis imaginibus suavibusque sententiis sunt narrata v. 630-634: ut toties in numis et signis veterum aliisque operibus efficta occurrunt. feta, enixa, ut alibi. v. Ecl. I, 50. Martis antrum multi memorant, obvium illud in numis gemmisque.

635-641 sine more, sine lege, dxóouws, incomposite, temere. conf. VII, 377: V, 694. 636 caveam, h. 1. in circo dixit. magnos Circenses ludos dixit, quae Livio et aliis Consualia sunt, Neptuno equestri celebrata; fortasse in horum locum Circenses successerunt. 637 consur

[ocr errors][merged small][merged small][merged small]

642-645 Liv. I, 27. 28. 643 docte magnaque cum vi inversa oratio in illis: at tu dietis, Albane, maneres! pro: quod in fide non manserat. mendacis proprie perfidi. Foeditas spectaculi ad nostrum sensum ingrata asperis et gladiatoriae pu gnae adsuetis Romanorum animis minus displicere potuit.

646-651 Liv. II, 9 sq. Effictus autem Porsenna stans ad Tiberim. 650 pontem subligere bellum: structuram inver- cium, evellens trabes sublicis

[ocr errors]
« PreviousContinue »