135

Nudatosque humeros oleo perfusa nitescit :
Considunt transtris, intentaque brachia remis:
Intenti exspectant signum, exsultantiaque haurit
Corda pavor pulsans, laudumque adrecta cupido.
Inde, ubi clara dedit sonitum tuba, finibus omnes,
Haud mora, prosiluere suis: ferit aethera clamor 140
Nauticus; adductis spumant freta versa lacertis ;
Infindunt pariter sulcos, totumque dehiscit
Convolsum remis rostrisque tridentibus aequor.
Non tam praecipites biingo certamine campum
Conripuere ruuntque effusi carcere currus;
Nec sic inmissis aurigae undantia lora

145

Concussere iugis, pronique in verbera pendent.
Tum plausu fremituque virum studiisque faventum
Consonat omne nemus, vocemque inclusa volutant
Litora; pulsati colles clamore resultant.
Effugit ante alios, primisque elabitur undis

150

Turbam inter fremitumque Gyas; quem deinde Cloan

thus

Consequitur, melior remis; sed pondere pinus
Tarda tenet. Post hos aequo discrimine Pristis
Centaurusque locum tendunt superare priorum.
Et nunc Pristis habet, nunc victam praeterit ingens
Centaurus; nunc una ambae iunctisque feruntur

G

cule ab inferis allata est, cum
canem Gerberum extraheret."-
135 Ut in certaminibus gymni-
cis, ita nunc ad magnum cor-
porum nisum uncti sunt oleo.
136 intenta brachia sunt remis,
h. e. ipsi intenderunt, intenta
habent, quasi in statione ma-
nentes, ut signo dato statim
imcumbantremis. Ingrata tamen
iteratio eiusdem voc. in v. sq.
Ennii locum ex Nonio Marcello
laudant: tonsas ante tenen-
teis Parerent, exspectarent, por-
tisculu' signum Quom dare coe-
pisset. 136. 138 v. sup. Ge.
III, 105. 106. Ornatius extulit
Homericum: ráragoɛ dè dvuds
ἑκάστου Νίκης ιεμένων. 139
finibus, quae v. 132 loca sortiti
erant. 141 adductis lacertis,
simul cum adductis remis.
145 tridentibus rostris, trifidis

155

cf. Val. Fl. I, 688 aere tridenti

R.

im

144 -1 147 Sumta, ut iam Macrobio V, 11 notatum, comparatio ab Homero Odyss. v. 81 sqq. Sed cf. Ge. III, 103 sqq. Omnia hic ornate. biiugo certamine pro bigarum. campum Corripuere, corripiunt; ut carpere, corripere viam, spatium. missis iugis, h. e. equis iugalibus admissis, dum freni laxantur. undantia lora, exquisite pro effusis frenis. proni in verbera pendent, quod egregiam rei imaginem habet, ipsi Virgilio deberi videtur, etsi res expressa Il. 4, 362 364. Contra de equis praeclare Homerus: Πάντες ἅμ ̓ ὁρμηθέντες, vлo many now iμάodins, Too' depóμevo šíμgα nońjocovói xéλευθον. 149. 150. Consonat exquisitius quam resonat. -in.

Frontibus, et longa sulcant vada salsa carina.
Iamque propinquabant scopulo, metamque tenebant:
Cum princeps medioque Gyas in gurgite victor 160
Rectorem navis conpellat voce Menoeten:

1

Quo tantum mihi dexter abis? huc dirige gressum,
Litus ama, et laevas stringat, sine, palmula cautes;
Altum alii teneant! Dixit. Sed caeca Menoetes
Saxa timens, proram pelagi detorquet ad undas. 165
Quo diversus abis? iterum: pete saxa, Menoete,
Cum clamore Gyas revocabat, et ecce Cloanthum
Respicit instantem tergo, et propiora tenentem.
Ille inter navemque Gyae scopulosque sonantis
Radit iter laevum interior, şubitoque priorem
Praeterit, et medis tenet aequora tuta relictis.
Tum vero exarsit iuveni dolor ossibus ingens;
Nec lacrimis caruere genae: segnemque Mengeten,
Oblitus decorisque sui sociumque salutis,
In mare praecipitem puppi deturbat ab alta;
Ipse gubernaclo rector subit, ipse magister;

clusa collibus his nemorosis.
colles resultant clamore doctius
quam, ut vulgo, si clamor re-
silit a collibus. 151 158
elabitur egregie pro: praecurrit
celeriter, ut Serv., primo ante
ceteros loco.
154 tenet, mo-
ratur cursum, vel Cloanthum;
pro tarda est. aequo discrimine,
pari momento, ut linea eadem
incederent, qua discernebantur
a ceteris navibus. (pari inter-
vallo. R.) locum superare prio-
rem, assequi, tenere, altero su-
perato, locum primum sc. inter
se, post Gyam et Cloanthum.
159 metam

non ubi finirent cursum, sed circumflecterent: sup. 130. 131. 160-171 Princeps Gyas et vietor, h. 1. qui

omnes anteverterat cursu.

dexter. Cogita metam fuisse ita circumflectendam, ut eam a sinistra haberent. 163 tene cursum propius ad scopulum, quem littus appellat, nec verere, he remi a sinistra part eeum attingant. littus ama, serva. Amare est, cupide tenere, am

170

175

plecti, servare; ut in illo Horatii: amatque ianua limen. palmula, rαooos nónŋs. pars remi inferior, qua mare verritur. pelagi sc. dextrorsum in altum evectus ideoque diversus, in diversam partem, cum deberet laevam versus scopulum tenere.

170 radit iter (radit mare remis, ut 217 ubi vid. not. et alibi) laevum, à laeva parte, interior, versus scopulum, ita ut Chimaera, qua Gyas vehebatur, esset exterior, versus pa tentiora loca maris. Petita omnia a circo et cursu circensi. priorem Gyam, qui modo prior fuerat, et metis relictis, meta superata, quam circumvectus erat, tenet aequora, mare liberum, quo iam cursum a meta versus litus repetere posset. In tota hac increpatione ante oculos Menelai obiurgatio ap. Hom. 1. c. Il. 4, 420 spq. quem totum locum cum navali hoc certamine comparent literarum studiosi. 172 182 cf. II. 4, 385 sqq. decoris sui. Serv. inho

180

Hortaturque viros, clavumque ad litora torquet.
At gravis, ut fundo vix tandem redditus imo est
Iam senior, madidaque fluens in veste, Menoetes,
Summa petit scopuli, siccaque in rupe resedit.
Illum et labentem Teucri et risere natantem;
Et salsos rident revomentem pectore fluctus.
Hic laeta extremis spes est adcensa duobus,
Sergesto Mnestheique, Gyan superare morantem.
Sergestus capit ante locum, scopuloque propinquat; 185
Nec tota tamen ille prior praeeunte carina;
Parte prior; partim rostro premit aemula Pristis.
At media socios incedens nave per ipsos

Hortatur Mnestheus: nunc, nunc insurgite remis,
Hectorei socii, Troiae quos sorte suprema
Delegi comites; nunc illas promite vires,
Nunc animos, quibus in Gaetulis syrtibus usi,
Ionioque mari, Maleaeque sequacibus undis.

190

Non iam prima peto Mnestheus, neque vincere certo; Quamquam o! sed superent, quibus hoc, Neptune, dedisti;

Extremos pudeat rediisse: hoc vincite, cives,
Et prohibete nefas. Olli certamine summo

tus est.

nestum enim est irasci, duci praesertim; et salutis sociorum, sc. erepto gubernatore navis. ad litora, ad scopulum, qui pro meta erat. gravis, gravatus ideoque tardus ad natandum, partim senio, partim aqua, quam vestis imbiberat. (fluens in veste antique pro fluens veste, et hoc pro: veste fluente aqua, vel aqua fluente e veste), difficulter emergit, vix tandem reddi182 salsos revomentem fluctus verbis Homericis Odyss. 8, 322. 323. Sed versus hic 182 ignavus, vix dignus poëta. (Nulla eiiciendi versus causa subest, nisi forte versus quoque 331 sq. aliosque similes obe. lo dispungere velis. At tales versus nec Virgilio, nec Tuccae displicuerunt. Óbelum itaque delevi huic versui appictum. R.) 183 187 extremis duobus, v. sup. 154 sqq. Sergestus

195

Centauro, nave magna, Mnestheus veloci Pristi invectus. Sergesti Centaurum puta propius ad scopulum interiore ideoque breviore spatio (quod in re circensi sinistrum erat unde h. 1. ad navale certamen traductum, vid. v. 116.) succedere, Pristin autem Mnesthei exterio re versus dextram decurrere. Cum tamen Pristis remigio va leret, Centaurum illa est assecuta, ita ut anteriore navis parte Centaurum aequaret, vs. 187 et tantum non aequo cum illo cursu ferretur; inde etiam cursu Centaurum antevertere Sergestus in animum induxit. 188

197 Factam orationem pulcherrimam ad Homeri imitationem, ubi Antilochus equos suos increpat, Iliad., 402 sqq., omnes observarunt interpp. insurgite remis ut III, 560. conf. Apollon. II, 588 sq.

Procumbunt: vastis tremit ictibus aerea puppis;
Subtrahiturque solum; tum creber anhelitus artus
Aridaque ora quatit; sudor fluit undique rivis.
Adtulit ipse viris optatum casus honorem.

200

205

Namque, furens animi, dum proram ad saxa suburguet
Interior, spatioque subit Sergestus iniquo,
Infelix saxis in procurrentibus haesit.
Concussae cautes: st acuto in murice remi
Obnixi crepuere, inlisaque prora pependit.
Consurgunt nautae, et magno clamore morantur;
Ferratasque trudes et acuta cuspide contos
Expediunt, fractosque legunt in gurgite remos.
At laetus Mnestheus, successuque acrior ipso,
Agmine remorum celeri, ventisque vocatis,
Prona petit maria, et pelago decurrit aperto.
Qualis spelunca subito conmota columba,

socii navales, qui iidem heroicis temporibus remiges sunt et milites, Hectorei simpl. Troiani. sorte suprema Troiae, excidio; haud dubie.

-

191 nunc

illas: similis adhortatio Patrocli
ad Aiaces facta Il.,556 sq.- syr-
tibus, v. sup. I, 111. Gaetulis sup.
V, 52 Ionio in mari, cum ex Creta
solvissent sup. III, 192 sqq.: 211
sq. tum etiam Maleue in extre-
ma Laconica promontorium,
etsi paullo latiore flexu, cir-
cum vecti sunt. sequacibus undis,
dum fluctus fluctum urget, quo-
niam in hac plaga paullo tumi-
dius mare est: Κύματά τε τρο-
φόεντα, πελώρια, ἴσα ὄρεσσιν, ut
Od. y, 290. Alioqui, aliis in
locis, esset ista bona rei ima-
go, si fluctus carina et remis
impulsi, sulco facto, iterum
concitate coeunt, et in puppim
irruunt. Quamquam o, utinam
vincerem! rediisse, ornate
pro esse, et nefas, magna cum
vi, pro opprobrio, ut et Serv.
notavit.
200 conf. Il.
198
4,417 sq. Procumbunt, quod
alias, incumbunt. solum h. 1.
mare. Subtrahitur sulco facto.
vide v. 142. 143 199.200 ver-
ba ex Il. 7, 109. 110 sed orna-

210

201

tius. ora int. fauces. 209 multum vagyɛías in h. 1. honorem, victoriam, ut anteverterent centaurum. interior, v. ad v. 187, spatio iniquo, angusto. conf. Stat. Theb. VI. 440 sq. murex, Servius: saxi acumen eminens per tranquillitatem (hoc ex v. 127) illisa pependit pro vulgari: illisa est; sed suavius, quod suspensa et sublimis nutavit, libravit sese. conf. inf. X, 303, 304. Sumsit ah Virgilio haec eadem Silius XVII, 281 sqq. 207 212 morantur, haerent: quippe dum navem retro agunt; trudes, sudes, perticas, 211 agmine remorum, ornate, totis remis. 211 ventis vocatis, expansis vee lis; v. sup. III, 255. prona muria, in quibus cursus pronus ac celer sine impedimento fit; idem apertum pelagus 213217 κοίλην πέτρην Χηραμόν, 11. 9, 494 495 expressisse putatur; At quanto ornatius! domus et dulces nidi et tectum. territa tecto dat pennis plausum ingentem, cum inde volatu abire parat. Bene Pompon, Sab.: ,,cum incipit volare columba, dat ingentem strepitum; inde

ex

Cui domus et dulces latebroso in pumice nidi,
Fertur in arva volans; plausumque exterrita pen-

220

Dat tecto ingentem, mox aëre lapsa quieto
Radit iter liquidum, celeris neque conmovet alas:
Sic Mnestheus, sic ipsa fuga secat ultima Pristis
Aequora, sic illam fert inpetus ipse volantem.
Et primum in scopulo luctantem deserit alto
Sergestum brevibusque vadis, frustraque vocantem
Auxilia, et fractis discentem currere remis.
Inde Gyan ipsamque ingenti mole Chimaeram
Consequitur; cedit, quoniam spoliata magistro est.
Solus iamque ipso superest in fine Cloanthus,
Quem petit, et summis adnixus viribus urguet.
Tum vero ingeminat clamor, cunctique sequentem
Instigant studiis, resonatque fragoribus aether.
Hi proprium decus et partum indignantur honorem
Ni tencant; vitamque volunt pro laude pacisci.
Hos successus alit; possunt, quia posse videntur.

ita quieta volat, ut non videa-
tur movere alas." iter liquidum,
quippe per aërem, radit, yav-
ειν et ψαίρειν, v. c. ap. Ae-
schyl. Prom. v. 394, cf. Valken.
ad Eurip. Phoen. p. 471. Sic
verrere aequor. Vulgarius seca-
re; nisi quod alterum illud eam
vim habet, ut quasi aëris ali-
qua superficie leviter tantum
perstricta incessum denotet. Co-
lumbarum motu placido et leni,
suspenso gradu et levi incessu,
Homerus dearum incessum de-
clarari posse putavit Iliad. &,
778. At hic aequabilem et libe-
rum et tranquillum navis cur-
sum per apertum mare egregie
repraesentat. 218 228 ul-
tima aequora circa metam. bre-
vibus vadis, propius ad scopu-
lum, ut I, 111. 112 brevis et
syrtes. Mox discentem est expe-
rientem, conantem.
224 ce-
dit, h. e. praeteriri se sinit,
Gyae Chimaera. in fine, to-
tius cursus int. sub reditum ad
litus, conf. inf. v. 327, 328.
Tum 227 sequentem Mnestheum,

225

230

do

qui insequitur Cloanthum, urget et instat. 228 studiis h. 1. proprie, ut in concessu ludorum circensium de favore sectantium. cf. Il. 4, v. 448 sqq. et 767.768: Silius XVI, 319-332. fragoribus h. 1. pro clamore et plausu. 229 231 proprium decus h. 1., ut alias, pro parta iam et parata victoria, indignantur ni teneant, ctior forma pro: se non tenere, sibi eripi. Sic el, el μý. (Hi et hos de spectatoribus intelligere malim: alii partam iam_victoriam irascuntur, nisi vel vitae iactura accipiat Mnestheus, alii credunt, eum victorem fore, quia vincere posse videatur. R.) pacisci exquisite pro: reddere, impendere; ex vulgariore formula; redimere famam sempiternam morte. Sic emere inf. IX, 206. Imitatus Stat. 1. Theb. 319. hoc arvum cupiat pro luce pacisci. 231 possunt quia posse videntur: ad fiduciam certantium referre malim: efficiunt id, quod facere student, seu in eo sunt,