Page images
PDF
EPUB

Nate dea, quo fata trahunt retrahuntque, sequamur: Quidquid erit, superanda omnis fortuna ferendo est. 710 Est tibi Dardanius divinae stirpis Acestes;

715

Hunc cape consiliis socium et coniunge volentem;
Huic trade, amissis superant qui navibus, et quos
Pertaesum magni incepti rerumque tuarum est;
Longaevosque senes, ac fessas aequore matres,
Et quidquid tecum invalidum metuensque pericli est,
Delige; et, his habeant terris, sine, moenia fessi;
Urbem adpellabunt permisso nomine Acestam."

Minervae Poliadis sacerdos Palladium secum Troia absportasse narrabatur. Res nota ex Dionys. Halic. VI, 69 (p. 393) et Servio ad h. 1., qui Varronis de Familiis Troianis libros excitat. Hinc Pallas Nautem h. 1. docuit, ut saepe ap. Homerum a diis ar tes edocti inducuntur. unum; quod plenius sic effertur; quem unum omnium maxime Pallas docuit. Nec novum hoc, quod Pallas vaticinandi artem impertitur. Habes exemplum in Tiresia apud Callim. H. in Lav. P. 123 sqq. Versus 706 lectio vix vera est, sive Nautes haec responsa sive haec Pallas dabat, subiicere solebat, Nautae responsa, quae is vaticinaretur, utrumque scabrum: praestabit tamen legere Hic responsa dabat. Ceterum et hic vatem habemus, qui non futura praedicit, verum monitu, hortatu, consilio, prudentia aliis adest; atque hoc fere est antiquiorum vatum ac prophetarum munus: in quo sane illi interdum vovorovτes eventus consiliorum, tamquam ipsi iam animo providentes, efferre solebant; ita ea, quae iudicii erant, pro praevisis ac praedictis haberi coeperunt. Responsa autem dabat vel super iis, quae portenderet adeoque vel de prodigiis procurandis vel de fatali rerum ordine monebat. (Fortasse loci integritas constabit, si versus unum Tritonia

P

[ocr errors]

ordo parenthesin constituunt; ita ut Isque orationem sic abruptam coniungat. Haec Pallas bene responsa i. e. consilia (vid. 728) dare dicitur, cum sit sapientiae dea, et oraculo delphico praesit, vid. Spanhem. ad Callim. Hy. in Pallad. 121. Que autem tali repetitioni inservire, constat. cf. Hotting. ad Cic. de Div. I, 50. Duker. ad Liv. 2, 42. R.)

-

710 superanda omnis fortuna ferendo plenius quam ferenda est; cum notione tamen adiun. cta virtutis et animi se deprimi adversis ac prosterni haud passi. diuinae stirpis; nam mater eum ex Crimiso flumine susceperat: v. sup. 38. 39. 715 superant qui amissis navibus sunt quatuor crematarum navium copiae. 718 Acesta, nota urbs Segesta dicta, quam poëta nunc Egesta vel Aegesta, et vulgo ab Aenea, comitibus, Sicilia reliquerat, in eam conquos scriptis, conditam narrat; v. mox v. 755 sq. nomine tamen, non ab Aenea, sed ab Acesta impósito.

[ocr errors]

in

Ad v. 720 cf. sup. 701. 702. De v. 721 sup. lib. II, 8. 9. Poëtis Nox iter per coelum faciens inde ab Occidente media nocte culmen coeli tenet, ut Sol medio die; prona inde versus Orientem delata; ubi orto sole ipsa evanescit, praeceps in Oce

720

725

Talibus incensus dictis senioris amici. Tum vero in curas animum diducitur omnis; Et Nox atra polum bigis subvecta tenebat. Visa dehine coelo facies delabsa parentis Anchisae subito talis effundere voces: Nate, mihi vita quondam, dum vita manebat, Care magis; nate, Iliacis exercite fatis; Imperio lovis huc venio, qui classibus ignem Depulit, et coelo tandem miseratus ab alto est. Consiliis pare, quae nunc pulcerrima Nautes Dat senior lectos iuvenes, fortissima corda, Defer in Italiam. Gens dura atque aspera cultu Debellanda tibi Latio est. Ditis tamen ante Infernas adcede domos, et Averna per alta Congressus pete, nate, meos. Non me inpia namque Tartara habent, tristes umbrae; sed amoena piorum Concilia Elysiumque colo. Huc casta Sibylla Nigrarum multo pecudum te sanguine ducet.

730

735

Tum genus omne tuum, et, quae dentur moenia,

[ocr errors]

disces.

lamque vale. Torquet medios Nox humida cursus; Et me saevus equis Oriens adflavit anhelis,

anum.

-

[ocr errors]

722 Quod non nisi Anchisae auctoritate inclinatur ad Nautae suasionem amplectendam Aeneas, id toti consilio condendae coloniae Troianae auctoritatem ac dignitatem magnam conciliat, facies est sidoLov, simulacrum. caelo delapsa, dictum ad sensum nostrum, de iis, quae subito apparent; nam ipse Anchises in Elysiis agebat; ut ipse profitetur v. 733. 734 726 Aids dé voi äyyslós slu. Iliad. B, 27: 60, 173. cf. sup. IV, 268. 750 Gens dura, vid. inf. IX, 603 613. aspera cultu, quae cultu, h. e. vita aspera, fera, utitur. Sic ap. Horat. feri cultus hominum recentum dicti sunt. 731 737 Huius ad inferos aditus prima semina iam lib. III, 441 sqq. in Heleni vaticinio ie cerat. Averna, sc, stagna, iam ibidem vidimus v. 442 pro lacu Averno; ut Tartarus et Tartara, cf. Serv. Nunc autem intellige

[ocr errors]

[ocr errors]

locum, vallem ad Avernum, in
quo antrum est, per quod de-
scensus ad inferos factus est.
735 v. inf. VI, 243 $q. 737
vid. ibid. 756 sqq. moenia ibid.
782. 738 Nox ad altissimum
mediumque coeli culmen evecta
iam declivi via fertur. cf, v. 721.
De v. 739 v. ad Ge. I, 250 ubi
erat: Nos ubi primus equis Oriens
adflavit anhelis. Sentit umbra
primos Solis orientis accessus
diluculo adveniente. Umbras au-
tem ac Manes lucem ac diem
non ferre, omnium barbarorum
superstitiosa opinione receptum
est. Re itaque ad Solis cursum
et equos revocata, sentit Um-
bra Solis equos appropinquan-
tes etiam sibi imminentes afflare
se. Circensis cursus hoc frequens
spectaculum esse debuit, equus
equum, cui imminebat, anhe-
litu et spuma urgens. cf. Ge. III,
111-II. 9, 380. suevus, qui lucis
usum eripit umbris, quas sub

Dixerat: et tenuis fugit, ceu fumus, in auras. Aeneas, Quo deinde ruis? quo proripis? inquit, Quem fugis? aut quis te nostris conplexibus arcet? Haec memorans cinerem et sopitos suscitat ignis; Pergameumque Larem, et canae penetralia Vestae, Farre pio et plena supplex veneratur acerra.

740

745

Extemplo socios primumque arcessit Acesten, Et Jovis imperium et cari praecepta parentis Edocet, et quae nunc animo sententia constet, Haud mora consiliis; nec iussa recusat Acestes. Transseribunt urbi matres, populumque volentem 750 Deponunt, animos nil magnae laudis egentes. Ipsi transtra novant, flammisque ambesa reponunt Robora navigiis; aptant remosque rudentisque, Exigui numero, sed bello vivida virtus,

ortum diei ad inferos redire fas est. 740 ut sup. II, 791 $q. tenuesque recessit in auras. 744 745 Etiam haec ornate: Penatibus ac Vestae mola salsa ac thure supplicat. Larem nonnulli de Anchisae umbra accipiunt, quandoquidem patrum animae pro Laribus habitae sunt; sed hoc argute magis quam vere, et obstat, quod Pergameum Larem dixit. Alii ipsam Vestam intelligunt; quod durum est; nec Vestam per Larem declarari, aut inter Lares referri vidi. Malim de Penatibus accipere, qui pro Laribus Troiae omnino haberi, atque ita a poëta appellari, poterant. cf. similem locum sup. III, 148 sq. 176. 177. Adde Ir, e93 sq. Et Lares ac Penates inter se permutari sollenne est. penetralia Vestae pro Vesta dixit, quae intima aedium parte velata et ab hominum adspectu intacta servabatur. Aeneam itaque cogita ad hoc aedium penetrale conversum sacra fecisse. cana Vesta, vel propter antiquam religionem, ut I, 292 cana Fides, vel quod e senioribus diis, qui iam ante Iovis pueri regnum coelum tenuerunt, una est. Res

ex theogoniis nota. Quod poëta thuris usum heroicis temporibus tribuit, in eo suis magis temporibus quam rei veritati obtemperat. Iliacis temporibus, notum est ex Plinio, nec thure supplicabatur.

746- 778 Exsequitur meditata Aeneas, arcessito Acesta: conditur nova urbs in Sicilia et paratur discessus. 750. 751 Ornati versus dilectu verborum. Transscribere Romani, ait Servius, moris verbum est: transscripti enim in colonias ducebantus. Potius ita dicendum: qui deducendi, ex vetere in novam civitatem transscribuntur. Iidem in coloniam adscribi dicti sunt. Deponunt signate, ut inutile onus. Illa vero egregia plane: animos nil magnae laudis egentes, non desiderantes aut appetentes non gloriae cupidos, sed ingloria et obscura vita, modo aerumnarum et laborum experte, contentos. 752 754 Ipsi, socii reficiunt classem. reponunt h. 1. renovant, cum integris permutant. sed bello, vim orationi addit inversio, sed tales, quibus sit ad bellum virtus, vivida.

[ocr errors]

Interea Aeneas urbem designat aratro,
Sortitusque domos, hoc Ilium et haec loca Troiam
Esse iubet. Gaudet regno Troianus Acestes,
Indicitque forum, et patribus dat iura vocatis.
Tum vicina astris Erycino in vertice sedes
Fundatur Veneri Idaliae, tumuloque sacerdos
Ac lucus late sacer additur Anchiseo.

lamque dies epulata novem gens omnis, et aris
Factus honos; placidi straverunt aequora venti,
Creber et adspirans rursus vocat Auster in altum.
Exoritur procurva ingens per litora fletus;
Conplexi inter se noctemque diemque morantur.
Ipsae iam matres, ipsi, quibus aspera quondam
Visa maris facies, et non tolerabile nomen,
Ire volant, omnemque fugae perferre laborem.
Quos bonus Aeneas dictis solatur amicis,
Et consanguineo lacrimans commendat Acestae.

755

760

765

770

pro fano est, to 'Ayxíonov, lacus est zo réuevos. Veneri Idaliae, v. I, 680. 1. Placidi-venti. communior ap. poëtas quietum maris ex tempestate describendi ratio: altera in saevorum ventorum cessatione, quae tempestatem sedat, cernitur, ut ap. Soph. Aj. 673 ubi Schäfer. cum Lobeckio compares. R.

762 764 Intellige, conse

755. 756. Supra I, 423 sqq. Aeneas sortito distribuit locum aedibus futuris. hoc Ilium et haec loca Troiam, non ut hoc nomi'ne appellaverit; sed recordatione et repraesentatione ad animum veteris Troiae, cum novam coloniam conderet, hanc pro Troia et Ilio esse vult, atque ad formam eius describit et partitur. Similis facies urbis ab Heleno in Epiro conditae sup.crando Anchisae sacello per noIII, 300 sq. 757. 758 regno, vem dies fuisse sacra facta: in nova regni sui accessione, nova aris factus honos. Supra v. 104 urbe. indicit forum. forum cum luctu per novem dies continuasenatu iunctum haud dubie ad iuto, nono die fiebant sacra et dicia spectat. Aeneas indicia conludi, v. ib. Ab hoc Aeneae pastituit, rem iudiciariam descrirentali sacro Romani repetierunt bit, tum patribus, vocatis, senatu inferiarum ritum, v. Ovid. Fast. lecto atque convocato, dat iura, ad Senatum fert de novis legi-creber primitiva vi, increscens. II, 543 sq. auster abspirans J. bus scribendis. sup. I, 426 Iura crebrescunt optatae aurae sup. magistratumque legunt sanctumIII, 530. Ad totum locum cf. que senatum; qui versus fortasse Valer. Flaccum lib. I, 312 sqq. ex hoc nostro coaluit.

[ocr errors]

759761 Veneris in Eryce 767-769 Egregie ad humamonte supra Drepanum tem- ni animi levitatem et inconplum nobilissimum ad Troianos stantiam! nomen, ut ne auditu conditores refertur. Anchisae au- quidem tolerabile esset. fugae tem, tamquam heroi, Flamen laborem, fuga, ut saepe, pro cum luco sacrò constituitur, tu- erroribus, ex usu pvyys, itinemulo Anchiseo: ¿ qui consecratus ris. Mox lacrimans bene ex per

Tris Eryci vitulos, et Tempestatibus agnam,
Caedere deinde iubet, solvique ex ordine funem.
Ipse, caput tonsae foliis evinctus olivae,

Stans procul in prora pateram tenet, extaque sal

[ocr errors]

775

780

Porricit in fluctus, ac vina liquentia fundit.
Prosequitur surgens a puppi ventus euntis.
Certatim socii feriunt mare, et aequora verrunt,
At Venus interea Neptunum exercita curis
Adloquitur, talisque effundit pectore questus:
Iunonis gravis ira, nec exsaturabile pectus
Cogunt me, Neptune, preces descendere in omnis:
Quam nec longa dies, pietas nec mitigat ulla;
Nec Iovis imperio fatisve infracta quiescit.
Non media de gente Phrygum exedisse uefandis
Urbem odiis satis est, nec poenam traxe per omnem
Reliquias; Troiae cineres atque ossa peremtae

sona pii Aeneae. Consanguineus autem est eiusdem gentis...

672 Eryci, tamquam heroi. v. sup. 392. 402. 412 sqq. Tempestatibus. Nota res vel ex Horat. Epod. 10 extr. cf. supra III, 120.

785

secundo vento Cumas deferuntur Troiani; id poëta ornat deorum interventibus ac consiliis; quibus tempus hoc tanto magis indiget, quo minus alias intelligi potuisset, cur Iuno nullam novam nunc moram accessui in Italiam iniecerit.

773 λύσασθαι τὰ πείσματα ν. c. Orphic. 1239 et al. sup. III, 639. funem, quo naves ad litus 780 effundit pectore questus. religatae, ancorae loco, heroum Enniana formula. Quam ne €; tempore. 667 ex ordine, simpli-Iunonis, quam nee, et quae non citer pro: deinceps, xadens, ¿ans. Ge. III, 341. IV, 507 et inf. VII, 139; ut priore re expedita continuo ad alteram progressi sint. 774-778 Sollennis sacrificandi mos pro secunda navigatione. Praeivit Apollon. IV, 1595 sqq. tonsae oli vae, ut sup. 556 tonsa corona. ornat epitheton; nam, ut corona fiat, frondes oleae decerpi, eamque tonderi necesse est. Servius et hie nimia cum subtilitate comtam, minutis frondibus, interpretatur. Porricit vidimus iam sup. v. 238, vocab, sacrum ac proprium. Ceterum de sacro in discessu navigantium locus hic classicus est.

779 sqq. Quod in historica narratione simpliciter extuleris:

[ocr errors]

quiescit. Iunctura durior, quam
in pedestri oratione vix ferres,
hic epicam gravitatem habet.
783 pietas, sc. Aeneae in illa pla-
canda, v. c. sup. III, 547.
fatisve infracta quiescit, ornate,
pro: infringitur, flectitur, cum
videat, fata a se interverti non
posse. cf. XII, 793 sqq. ubi v.
800 est inflectere.
785 urbem
media de gente Phrygum, media
ex Troade, exedisse, confecisse,
perdidisse, excidisse. Reliquias,
Troianos urbe capta superstites,
traxe per omnes poenas, omnibus
calamitatibus ac malis versasse,
iactasse; ut duci, agi, trahi,
per ultima, per cuncta suppli
cia aliquis dicitur. (Graecos imi-
tantur et hic poëtae Romani. Sic
Eurip. Iph. I, 988. S nóva

« PreviousContinue »