Page images
PDF
EPUB

BOOK VI.

Sic fatur lacrimans classique immittit habenas et tandem Euboicis Cumarum allabitur oris. Obvertunt pelago proras; tum dente tenaci ancora fundabat navis, et litora curvae

praetexunt puppes. Juvenum manus emicat ardens
litus in Hesperium; quaerit pars semina flammae
abstrusa in venis silicis, pars densa ferarum
tecta rapit silvas inventaque flumina monstrat.
At pius Aeneas arces, quibus altus Apollo

5

praesidet, horrendaeque procul secreta Sibyllae,

10

antrum immane, petit, magnam cui mentem animumque Delius inspirat vates aperitque futura.

Jam subeunt Triviae lucos atque aurea tecta.

Daedalus, ut fama est, fugiens Minoia regna

praepetibus pinnis ausus se credere caelo insuetum per iter gelidas enavit ad arctos Chalcidicaque levis tandem super astitit arce. Redditus his primum terris tibi, Phoebe, sacravit remigium alarum posuitque immania templa.

15

In foribus letum Androgeo; tum pendere poenas
Cecropidae jussi (miserum!) septena quotannis
corpora natorum; stat ductis sortibus urna;
contra elata mari respondet Gnosia tellus;
hic crudelis amor tauri suppostaque furto
Pasiphaë mixtumque genus prolesque biformis
Minotaurus inest, Veneris monumenta nefandae;
hic labor ille domus et inextricabilis error;

20

25

magnum reginae sed enim miseratus amorem
Daedalus ipse dolos tecti ambagesque resolvit
caeca regens filo vestigia. Tu quoque magnam
partem opere in tanto, sineret dolor, Icare, haberes;
bis conatus erat casus effingere in auro,
bis patriae cecidere manus. Quin protinus omnia
perlegerent oculis, ni jam praemissus Achates
afforet atque una Phoebi Triviaeque sacerdos,
Deiphobe Glauci, fatur quae talia regi:
'Non hoc ista sibi tempus spectacula poscit;
nunc grege de intacto septem mactare juvencos
praestiterit, totidem lectas de more bidentis.'
Talibus affata Aenean (nec sacra morantur
jussa viri) Teucros vocat alta in templa sacerdos.
Excisum Euboicae latus ingens rupis in antrum,
quo lati ducunt aditus centum, ostia centum;
unde ruunt totidem voces, responsa Sibyllae.
Ventum erat ad limen, cum virgo, 'Poscere fata
tempus' ait; 'deus, ecce, deus!' Cui talia fanti
ante fores subito non voltus, non color unus,
non comptae mansere comae; sed pectus anhelum,
et rabie fera corda tument, majorque videri
nec mortale sonans, afflata est numine quando

6

jam propiore dei. Cessas in vota precesque,

30

35

40

45

50

Tros,' ait, Aenea? Cessas? Neque enim ante dehiscent attonitae magna ora domus.' Et talia fata

conticuit. Gelidus Teucris per dura cucurrit

ossa tremor, funditque preces rex pectore ab imo:
'Phoebe, gravis Trojae semper miserate labores,
Dardana qui Paridis direxti tela manusque
corpus in Aeacidae, magnas obeuntia terras
tot maria intravi duce te penitusque repostas

55

Massylum gentis praetentaque Syrtibus arva; jam tandem Italiae fugientis prendimus oras; hac Trojana tenus fuerit fortuna secuta.

Vos quoque Pergameae jam fas est parcere genti, dique deaeque omnes, quibus obstitit Ilium et ingens

60

gloria Dardaniae. Tuque, o sanctissima vates, praescia venturi, da (non indebita posco

65

regna meis fatis) Latio considere Teucros

errantisque deos agitataque numina Trojae.

Tum Phoebo et Triviae solido de marmore templum instituam festosque dies de nomine Phoebi.

70

Te quoque magna manent regnis penetralia nostris;
hic ego namque tuas sortes arcanaque fata
dicta meae genti ponam lectosque sacrabo,
alma, viros. Foliis tantum ne carmina manda,
ne turbata volent rapidis ludibria ventis;
ipsa canas oro.' Finem dedit ore loquendi.

At Phoebi nondum patiens immanis in antro bacchatur vates, magnum si pectore possit excussisse deum; tanto magis ille fatigat

os rabidum fera corda domans fingitque premendo.
Ostia jamque domus patuere ingentia centum
sponte sua vatisque ferunt responsa per auras:
'O tandem magnis pelagi defuncte periclis
(sed terrae graviora manent), in regna Lavini
Dardanidae venient (mitte hanc de pectore curam);
sed non et venisse volent. Bella, horrida bella
et Thybrim multo spumantem sanguine cerno.
Non Simois tibi nec Xanthus nec Dorica castra
defuerint; alius Latio jam partus Achilles,
natus et ipse dea; nec Teucris addita Juno
usquam aberit, cum tu supplex in rebus egenis

75

80

85

90

quas gentis Italum aut quas non oraveris urbes! Causa mali tanti conjunx iterum hospita Teucris externique iterum thalami.

Tu ne cede malis, sed contra audentior ito, quam tua te fortuna sinet. Via prima salutis, quod minime reris, Graja pandetur ab urbe.'

Talibus ex ady to dictis Cumaea Sibylla
horrendas canit ambages antroque remugit
obscuris vera involvens; ea frena furenti
concutit et stimulos sub pectore vertit Apollo.
Ut primum cessit furor et rabida ora quierunt,
incipit Aeneas heros: 'Non ulla laborum,
o virgo, nova mi facies inopinave surgit;
omnia praecepi atque animo mecum ante peregi.
Unum oro: quando hic inferni janua regis
dicitur et tenebrosa palus Acheronte refuso,
ire ad conspectum cari genitoris et ora
contingat; doceas iter et sacra ostia pandas.
Illum ego per flammas et mille sequentia tela
eripui his umeris medioque ex hoste recepi;
ille meum comitatus iter maria omnia mecum
atque omnis pelagique minas caelique ferebat,
invalidus, viris ultra sortemque senectae.

Quin, ut te supplex peterem et tua limina adirem,
idem orans mandata dabat. Gnatique patrisque,
alma, precor, miserere (potes namque omnia, nec te
nequiquam lucis Hecate praefecit Avernis),
si potuit Manis arcessere conjugis Orpheus
Threicia fretus cithara fidibusque canoris,

si fratrem Pollux alterna morte redemit

95

100

105

110

115

120

itque reditque viam totiens. Quid Thesea magnum, quid memorem Alciden? Et mi genus ab Jove summo.'

Talibus orabat dictis arasque tenebat,

cum sic orsa loqui vates: 'Sate sanguine divum,
Tros Anchisiade, facilis descensus Averno
(noctes atque dies patet atri janua Ditis);

sed revocare gradum superasque evadere ad auras,
hoc opus, hic labor est. Pauci, quos aequus amavit
Juppiter aut ardens evexit ad aethera virtus,
dis geniti potuere. Tenent media omnia silvae,
Cocytosque sinu labens circumvenit atro.
Quodsi tantus amor menti, si tanta cupido
bis Stygios innare lacus, bis nigra videre
Tartara et insano juvat indulgere labori,
accipe, quae peragenda prius. Latet arbore opaca
aureus et foliis et lento vimine ramus,
Junoni infernae dictus sacer; hunc tegit omnis
lucus et obscuris claudunt convallibus umbrae.
Sed non ante datur telluris operta subire,
auricomos quam qui decerpserit arbore fetus.
Hoc sibi pulchra suum ferri Proserpina munus
instituit; primo avolso non deficit alter

125

130

135

140

aureus, et simili frondescit virga metallo. Ergo alte vestiga oculis et rite repertum

145

carpe manu; namque ipse volens facilisque sequetur, si te fata vocant; aliter non viribus ullis

vincere nec duro poteris convellere ferro.
Praeterea jacet exanimum tibi corpus amici
(heu nescis) totamque incestat funere classem,
dum consulta petis nostroque in limine pendes ;
sedibus hunc refer ante suis et conde sepulcro.
Duc nigras pecudes; ea prima piacula sunto.
Sic demum lucos Stygis et regna invia vivis
aspicies.' Dixit pressoque obmutuit ore.

150

155

« PreviousContinue »