:

1 Tityre, tu patula, &c.] Introducitur pastor quidam jacens sub arbore securus et otiosus dare operam canti lenæ alter vero qui cum gregibus ex suis pellitur finibus; qui cum Tityrum respexisset jacentem, ita exorsus est. Sub persona Tityri Virgilius intelligitur; sub Melibai, plebs Mantuana, vel Cornelius Gallus. Quod autem sub fago dicitur jacere, allegoria est honestissima: quasi sub arbore glandifera, quæ victus causa fuit. Antea enim homines glandibus vescebantur, unde etiam fagus dicta est ἀπὸ τοῦ φαγείν, id est a manducando. Hoc videtur dicere: Jaces sub umbra fagi in agris tuis, tuas retinens possessiones, quibus aleris, sicut glandibus antea mortales. A lite, o Virgili, sub protectione Augusti securus quiescis. Servius.

Tityre] Melibœus, qui, dr μéλei avtŷ Tŵv Boŵv, sic dictus est. Auspicatur confabulationem a felicitate Tityri, nec non a querelis de miser

rima sua suorumque popularium con. ditione. Ideoque hac in Ecloga cu jusvis Mantuani civis, sedibus pulsi, fortunis ejecti, possessionibus exuti, personam sustinet. Tityrus contra, peritia modulandi et suavitate cantus insignis apud Theocr. pastor est, qui Virgilii, benignitatem Augusti honorifice prædicantis, partes agit. Tityrus varias habet significationes, ut ex Strab. 1. x. p. 468. et 470. ex Ælian. TOK. iσTop. lib. III. cap. 40. et præcipue ex Scholiast. ad Theocr. Idyll. III. 2. ubi postquam exseruit ŏvoμa κύριον esse, vel significare τράγους, σarúpovs, кáλаμov, tandem sic concludit: οὐκ ἔστι δὲ ἄλλο ἢ ὄνομα αἰπόλου TIVOS. Hic non quidem caprarium, sed pastorem ovium, et sub ejus persona Virgilium indicare videtur. Nec hoc nomen tantum opilionibus commune, sed et pastorum filiis inditum testatur Longus 1. II. pastoral. Tv παίδων ὁ νεώτατος εἵπετο Τίτυρος. Επ more pastorum Tityrus canit fistula,

do autem tenui avena, humilis styli genus latenter ostendit: quo in Bucolicis utitur. Servius.

Avena] Quales tropi deinceps sunt, calamus, stipula, cicuta. Ad hanc autem tibiam calaminam respexit Mart. 1. VIII. epig. 3.

Angusta cantare licet videaris avena, Dum tua multorum vincat avena tubas.

Tibullus lib. III. el. 4. Sed pellucenti cantus meditabar avena. Taubm.

Tenui] Id est, stilo humili, quo proprie canuntur Bucolica. Theocr. Idyll. v. 44. Bwкоλiάfew. et Idyl. A. 3. σupicew, id est, canere pastoritia fistula, ut Cic. i. ad Att. ep. 16. Fabulam Teрl Ts ouplyyos de Syringe mutata in arundines vel calamos, ex quibus præcisis Pan fistulam confecit, Longus 1. II. pastoral. Plura ad 32. Ecl. II. Emmeness.

Meditaris] Cantas, quasi melitaris, d proposita; sic solium vel sella, quasi sedda dicitur a sedendo. Servius.

Meditaris] Cantas et recte peλetậs exerces. ut Stewechius ad Veget. 1. 1. c. 20. Plaut. in Sticho Ir. 1. 34. ad cursum meditabor me, pro quo in Mostel. IV. 1. 5. Exercent sese ad cursuram. Cicer. 1. de Orat. c. 61. Demosthenes perfecit meditando, ut nemo planius eo locutus putaretur. Eodem modo meditatio idem quod exercitatio, ut Val. Max. 1. II. c. 3. Armorum tractandorum meditatio a P. Rutilio consule militibus est tradita. Sic in μeλeтậv Hesychius: Μελετᾶ, ἀσκεῖ, ἐπιμελεῖται, γυμνάζεται. μελέτη γὰρ ἄσκησις, καὶ τὸ μελετάζεσθαι, γυμνάζεσθαι, ἐπιμελεῖσθαι, καὶ τὰ ὅμοια. Emm.

3 Nos patria fines linquimus] Non voluntate, sed vi Cæsaris et militum ejus compulsi, victo Antonio. Serv.

Nos patriæ fines, et dulcia linquimus arva] Buslidianus cod. Nos patriæ fines, nos dulcia linquimus arva. nius.

Nan

is pro eis, quam ex MSS. eruit ingens illud interiorum literarum lumen Vir Nobiliss. Nic. Heinsius D. F. cujus elimatissimis curis hanc emendatam editionem debet, quisquis Maronis admirator est. Si quis tamen antiquissimis, calamo exaratis, codicibus detrahere pergit, accedat Prisciano, qui vett. Grammaticorum facile princeps, quantulumcunque resideat scrupuli, pulchre evellit animo. 1. VII. p. 775. Emmeness.

Dulcia arva] Unicuique propria terra dulcis sibi videtur, nec enim omnis res delectationem habens dulcis appellatur. Allegorice voce utitur Mantuanorum, qui suis possessionibus expellebantur. Servius.

Dulcia] Dulcis, suavis, proprium patriæ epitheton: sic noster, Ge. II.

511.

Exilioque domos et dulcia limina mu

tant.

Ovid. 1. 1. de Ponto ep. III. 35. Nescio qua natale solum dulcedine 'captos

Ducit, et immemores non sinit esse sui.

Hom. Odyss. I. 34.

Ὡς οὐδὲν γλύκιον ἧς πατρίδος. et vs. 28. yλvкepúтepov. Emmeness.

Arva] Interprete Nannio, arva quæ arantur. Plaut. in Truc. 1. 2. 47. Non arvus hic, sed pascuus est ager. Varr. de L. L. l. iv. arvum et aratio ab arando. Idem Isiod. 1. xiv. c. 13. hinc apud Ovid. lib. 1. de Ponto ep. I. 11.

Cernis ut in duris (et quid bove fir

mius) arvis

Fortia taurorum corpora frangat opus. Hic pro prædiis et possessionibus. Idem.

4 Patriam fugimus] Ita Græci ατρίδα φεύγειν, exsulure; et φυγή, exsilium. Taubm.

5 Resonare doces Amaryllida sylvas] Id est, carmen tuum de amica Amaryllide compositum doces sylvas sonare. Et melius est ut simpliciter intelligamus. Male enim quidam allegoriam volunt, Tu carmen de urbe Roma componis celebrandum omnibus gentibus. Plus enim stupet Melibus, si ille ita securus est, ut tantum de suis amoribus cantet. Servius.

Resonare doces Amaryllida] Ita modularis, ut te carmine in laudem Amaryllidis recitante, universæ per、sonent sylvæ, et echo oriatur, quæ venuste Longo dicitur lib. III. past, πάντων τῶν λεγομένων μιμητὴν φωνὴν ἀποδιδοῦναι. Prop. 1. 18.

Resonant mihi Cynthia sylvæ.
Id est, nomen Cynthiæ. Et Ecl. vi. 44.
Ut littus, Hyla Hyla, omne sonaret.
In locis saxosis soni repercussio fre-
quens est.
Justin. lib. xxiv. cap. 6.

et noster Ge. IV. 49.

Æneid. 56. Taubm.

Principio delubra, &c.

bene

Deus] Id est, Cæsar. Servius. Deus] Id est, Augustus: eum enim propter possessiones redditas quam maximis prosequitur laudibus; factores enim nostros eo titulo ornamus. Ter. in Phorm. act. H. 2. 31. Non tu hunc habeas plane præsentem Deum? Cic. de nat. Deor. l. 1. c. 15. Perseus eos dicit esse habitos Deos, a quibus magna utilitas ad vitæ cultum esset inventa. Suet. in Aug. c. 5. peteretque donari, quasi proprio suo, ac peculiari Deo. Hor. II. Sat. VI. 52. Deos quoniam propius contingit, id est, Augustum, Mæcenatem, Agrippam: inde Prov. Homo homini Deus est. Emm.

Hac otia] Hanc securitatem vel fœlicitatem. Servius.

Ocia] In Romano, in Mediceo, et aliquot aliis antiquis, otia per t, hoe præsertim loco, scriptum est, quamvis non negarim in Romano alibi nomen id per c, haberi. Pierius.

Otia] Per t, Sanct. l. iv. c. 8. p. 442. ex Aldo de Orthograph. quod solide adstruit Dausquius de Ortho graph. p. 225. Emmeness.

7 Namque erit ille mihi semper Deus] Et iteratio ipsa exclusit adulationis colorem. Servius.

Semper] Id est, post mortem, et dum vivit. Alii Imperatores post mortem in numerum referuntur Deo. rum: Augustus templa vivus emeruit. Horat.

Præsenti tibi maturos largimur ho

Ibi Jos. Scal. Non attinet monere quoties illud semper usurpatur otiose a Propertio. Hoc enim infinitis locis facit. SicDio: τῶν ἀεὶ ὑπάτων, οἱ ἀεὶ δήμαρχοι, τῶν ἀεὶ προσμιγνύντων, τῶν ἀεὶ ἀρ χόντων, πέντε ἀεὶ βουλευτάς. Emmen.

Illius] Octavii Cæsaris. Servius. 8 Ab ovilibus] Pro Ovilium. Sic, Fidus ad limina custos, pro custode liminum. Ovilia autem hic non pro · septis, quibus oves includuntur, sed pro ipsis gregibus intelligi debent: ut apud Theocritum τὸ ποίμνιον, per metonymiam. Nannius.

Ab ovilibus] Id est, grege. sic Pers. Sat. II. 49.

Jam crescit ovile. Præpositio cum suo casu loco genitivi infra 54. vicino ab limite sepes. Plaut. in Curc. 111. 82. Te esse ab illo. Id est, illius. In Pseud. II. 2. 22. ab illo milite Macedonico. Plura ad priorem locum 8 πávu J. Fr. Gronovius. Sic et Ter. And. 1. 1. 129. Ab illo injuria. Idem III. 1. 3. Ab Andria est ancilla hæc. Ubi Donat. ab Andria pro Andriæ. Eun. III. 2. 12. Dona a Phædria. Similia Sanct. 1. III. c. 4. p. 201. 202. Emmeness.

Imbuet agnus] Imbuere est proprie inchoare, et initiare. Nemo autem unam eandemque rem sæpe inchoat: sed constat sæpe pascua mutare pastores: sicut etiam in Georgicis legimus, Itque pecus longa in deserta sine ullis Hospitiis, tantum campi jacet. Unde necesse est, pastores totiens aras imbuere, quotiens mutaverint pascua. Invenimus etiam apud antiquiores, Imbuere, esse non inchoare, sed perfundere et madefacere, secundum quod, absolutus est sensus: ut sit: sæpe perfundet. Serv.

Imbuet agnus] Id est, consparget, madefaciet, inficiet. Pro eo Theocr. epigr. A. Búμov d aiμážeı kepads Tpáyos. Cic. Philipp. xiv. c. 4. Imbuti sanguine gladii, vel madefucti potius. Pro Mil. c. 7. Posteaquam via Appia latronis et parricidæ sanguine imbuta

est. Ovid. Trist. iv. el. 1. 77. Hostis habens arcus imbutaque tela

veneno.

Emmeness.

9 Errare] Id est, pasci. ut, Mille mea Siculis errant in montibus agnæ.

Servius.

Errare] Id est, placide et libere vagari, suo modo, per prata, nihil metuentes prædonum vim, aut abigei scuticam. èv púλλois πλavâv. ut Theocr. Idyll. Ix. 4. Horat. Epod.

II. 13.

Aut in reducta valle mugientium, Prospectat errantes greges. Emmeness.

10 Ludere] Scribere: ut, Carmina qui lusi pastorum. Horatius, Poscimus si quid vacui sub umbra Lusimus tecum. Servius.

Ludere] Proprie de iis, qui levi

ores res et amores enarrant et canunt.

Ovid. Trist. 1. 1. eleg. 1. 5. Quod viridi quondam male lusit in avo. Horat. IV Od. IX. Si quid olim lusit Anacreon. Ipse Naso Trist. 1. iv. ecl. x. tenerorum lusor amorum. quia amorum et de arte amandi libros memoriæ prodidit. Emmeness.

Calamo agresti] Rustico stylo: sicut supra, tenui avena. Servius.

11 Non equidem invideo] Excusat se, ne frequens interrogatio fœlicitatis alienæ ex invidia venire videatur: dicit se admirari potius, quam invi dere. Servius.

12 Usque adeo] In tantum. Idem.

Turbatur agris] Turbamur sine ulla discretione culpæ, vel meriti. Et invidiose tempora Augusti carpit latenter. Sane vera lectio est turbatur, ut Servius dicit, ut sit impersonale, quod ad omnes pertinet generaliter; nam Mantuanorum fuerat communis expulsio. Si enim turbamur legeris, videtur ad paucos referri. Idem.

Turbatur agris] In perveteri quidem codice quodam, Turbatur, legere est: sed in Romano illo antiquissimo,