Haud minus Æneas tortos legit obvius orbes, Heu, quid agat, vario nequicquam fluctuat æstu; Poplite subsidens: apicem tamen incita summum 485 490 extra viam. Æneas non segnius percurrit flexos circuitus, occurrens ei, et quærit virum illum, et magno clamore vocat inter agmina dissipata. Quoties conjecit oculos in hostem, et imitatus est cursu pedestri celeritatem equorum Turni habentium alatos pedes; toties Juturna deflexit conversum currum. Heu! quid faciat Æneas? frustra agitatur variis motibus, et diversæ curæ rapiunt mentem in opposita. Messapus, cum forte leviter currendo ferret sinistra manu duo jacula flexilia armata ferro, librans certo ictu unum illorum immittit huic Æneæ. Eneas stetit, et occuluit se post clypeum, incurvans se in poplitem: tamen immissa hasta Leid. idem offerrent: adde Goth. pr.-482. et abest ed. pr. Burm. dejecta Oudart. a m. sec. Sprot. et Hamb. pr. cum Goth. pr. edd. vett. Ven., usque ad Egnatianam emendationem. In fine magna Medic. et ceteri Heins. omnes, Goth., tum edd. vett. omnes: ut magna voce jungatur. At agmina longa primus Pierius ex aliquot suis notavit: in quibus tamen Romanus non erat: hinc recepit prima, ni fallor, ed. Commel. e Palat., inde edd. Pulmann., et hinc cett. vulgg., in his Dan. Heinsius: adversus codicum, ut vidimus, auctoritatem: ideoque nunc alterum retraximus.-484. fuga cursum apud Schol. Horatii Cruqu. 1 Od. 27. tentabat Zulich. a m. pr.–485. Adversos Goth, tert. et aliquot scripti apud Burm. cum ed. pr. quotiens Zulich. vett. apud Pier., ut sup. v. 671. cursus sec. Moret. recessit alter Menag.486. quid agam alii apud Serv. ex Æneæ persona.-487. animo tert. Rottend. -489. levi curru Bigot. et pr. Hamb. levi cursu Gud. et alii apud Burm. cum Goth. sec. levis lato alter Hamb. præfixo alter Menag. conf. sup. v, 557.— 490. uno Parrhas. torquens Dorvill. derigit Medic. cum Romano.-492. subNOTÆ 481 Legit obvius orbes] Legere orbes, nihil aliud videtur esse quam, iisdem orbibus per eundem circuitum insistere. Sed quia additur obvius, omnino est, corripere orbes illos, et breviori circuitu sese hosti adversum offerre. 484 Alipedumque fugam, &c.] Æmulatus est cursu celeritatem equorum curruus Turni: quæ tanta erat, ut alatos pedes habere viderentur. Fugam dicit, pro celeritate, Æn. 1. 321. 491 In arma] Arma hic pro clypeo, ut egregie probat Cerdanus. 492 Apicem tamen incita, &c.] Apex, summa pars in cono galeæ: Æn. II. 683. Æn. 111. 468. De cristis, ibid. Tum vero assurgunt iræ; insidiisque subactus, 495 Quis mihi nunc tot acerba Deus, quis carmine cædes 500 Diversas, obitumque ducum, quos æquore toto Inque vicem nunc Turnus agit, nunc Troius heros, Jupiter, æterna gentes in pace futuras ! Expediat? Tanton' placuit concurrere motu, Æneas Rutulum Sucronem (ea prima ruentes 505 abstulit summitatem galeæ, et abscidit e capite supremas cristas. Tunc autem ira intumuit, et dolis coactus cum vidit equos et currum rapi in diversam partem, sæpe attestans Jovem et altaria violati fæderis; tum demum irrumpit in medios, et Marte prospero terribilis, edit crudelem stragem absque ullo delectu, et immittit omnes habenas furoris. Quis Deus, quis carmine jam declaret mihi tot duras res, varias strages, et mortem ducum, quos modo Turnus, modo heros Trojanus disjecit vicissim toto campo? O Jupiter, an placuit tibi, populos mansuros in perpetuo fædere certare tanto tumultu! Eneas, non multum tardans, invadit in latus Sucronem Rutulum; ea pugna primum fixit loco Trojanos irruentes; et, qua mors erat prom sistens alter Menag. summam Rom.-494. insurgunt Vratisl. subactis pars codd. apud Burm. cum ejusd. ed. pr. et Mediol. In Mentel. pr. ascripta glossa: id est repulsis, quod non assequor; sed nec vulgatum satis diserte exponunt Intpp. Nam, si subactus est coactus, jejuna fit oratio. Accipio subactus, ut domitus, victus, daμaobels, de ira, propter insidias, quibus petitum se viderat. Sic alias adactus, permotus.-495. Diversos subsensit Gud. ubi sentit Medic. et aliquot alii cum Goth. tert. Diversos, in diversam partem actos: quis dubitet?-496. læsas Menag. pr. sævi Oudart. testatur Heins. secundum Pierium e libb. potioribus. Vulgg. testatus, unde lenior erat oratio. -497. et Marte secundo, Terribilis, interpungi posse in Servianis notatum est: et hoc præferam.—499. effudit aliquot codd. et edd. perfundit Parrhas.— 500. Qui mihi....qui carmine Leid.-503. tanto Rom. et alii apud Pier. et bini Goth. tanto' ed. pr. Burm., sed tanton' tuentur Medic. et alii: tum Servius. Conf. sup. ad x, 668.—506. morantem, qui Æneam haud multum moraretur NOTE 501 Equore] Plano campo, Æn. II. 780. 504 Gentes in pace futuras] Ex illo enim fœdere Romana gens orta, quæ totam Italiam sub uno deinceps imperio conjunxit. 505 Ea prima ruentes, &c.] Duplex interpretatio. 1. Communis: Pugna illa Æneæ cum Sucrone effecit, ut Trojani antea fugientes tunc primo subsisterent.' 11. Cerdani: 'Pugna illa, sive occursus Sucronis, fortissimi militis, fecit, ut Trojani in hostem ante irruentes, tum primo impetum cohibuerint ac steterint.' 506 Moratus] Alii legunt morantem. Excipit in latus, et, qua fata celerrima, crudum 510 515 tissima, immisit durum ensem trans costas et septum pectoris. Turnus occidit Amycum disturbatum ex equo, et fratrem ejus Diorem, pedestri congressu: hunc longa hasta irruentem, hunc gladio; et affigit currui capita amborum amputata, et aufert stillantia sanguine. Ille Æneas dat morti Talon, Tanaim et fortem Cethegum, tres uno impetu, et tristem Onyten, virum Thebanum et prolem matris Peridiæ. Hic Turnus morti dat fratres profectos e Lycia et agris Apollinis: et Menæten Arcada, adversus eum pugnando, Rom. et pars Pierianorum et Heinsiani omnes, interque eos Mediceus cum Goth. tert. moratur Goth. sec. moratum Sprot. a m. pr., a sec. moratus. moratum etiam Servius agnoscit et interpretatur. Est igitur etiam hic locus ex iis, in quibus sententiæ ratio et natura omnem librorum auctoritatem evicit. Requiritur enim moratus: idque jam a vett. inde edd. vulgatum per Aldd. et cet.-507. 508. crudo.....ense Aidd. et quæ hinc profectæ, invitis libris omnibus, usque ad Commelin., qui meliorem lectionem e Palat. induxit. ensem Transadigit costas exquisitius dictum, h. adigit trans costas: sic quoque sup. v. 275. 276. Sic transfigere hastam, exigere ensem per costam, et alia dixit Maro. Transadiit aliquot Burmann. conf. sup. 274. 509. Dioren aliquot Burm.-510. Congressos Goth. alter.-511. cursuque ed. pr. Burm. abscisa Medic. abscissa apud Serv. ad 11 Æn. 533, et sic Dorvill. cum nonnullis edd. vett. etiam Aldinis. accisa Goth. tert.-513. Thalon Medic., et a m. pr. Tanamque: Talum, Tagum, et Talainq. Tanaing. Thalainq. Thalarumq. Taganumq. Talarimque alii. Vera nomina vix habemus: nam in istis nihil est Latinæ indolis. Debent autem esse Latinorum nomina, ut Cethegus.-514. Onyten, 'Ovúrny, melius quam Oniten, Onithem, Orontem, Omentem.-515. Nomine Echionium plerique Pier. cum Medic. et aliis. Sed nomen (Karà) doctius jam antiquitus editum. Nominechionium Rom. nomine chionium Leid. et Goth. sec. Thionium alter. Perperam Catrons a Burm. laudatus: Erichthonium. Mox Peridea Parrhas. Periclia Exc. Burm. et Goth. tert. Perrichiæ pr. Hamb. Est Пepidîa.-516. Tunc Zulich. Et frat. Serv. ad 111, Et juvenem exosum nequicquam bella Menceten 520 Dant sonitum spumosi amnes, et in æquora currunt, 525 Murranum hic, atavos et avorum antiqua sonantem juvenem frustra aversatum bella, cui ars et pauper domus fuerat circa aquas Lernæ piscosa, nec dignitates magnatum nota erant illi, et pater ejus serebat in arvis conductis. Et quemadmodum ignes injecti e diversis partibus in siccam sylvam et in virgulta laurea crepitantia; aut quando fluvii spumantes præcipiti lapsu ex altis montibus edunt strepitum et currunt in mare, singuli vastantes suum iter: non len tius ambo Æneas et Turnus irrumpunt in certamina; nunc ira movetur intus; pectora antea nescia vinci perfodiuntur; nunc toto impetu incurritur in vulnera. Hic Æneas saxo et turbine magni lapidis dejicit præcipitem et sternit humi Murranum, 8. arvis pr. Hamb. pro var. lect. Non recitat duorum juvenum nomina.— 517. Menætem Arusian. Menotem, Menontem, Meontem, Monentem, Moventem, depravationes.-518. qui c. Dorvill.-519. Lar fuerat conj. Heinsii: ab ipso spreta. Advenerat Dorvill. parentum ed. pr. Burm. et Goth. tert. Zulich, a m. sec.-520. Limina e Colot. et Mediceo jam ab Ursino, Cerda, Heinsio et Marklando commendatum, receptum est a Burmanno: etiam a Cuninghamo pro eo, quod per scriptos et editos vulgatum: Munera. Satis utique frequentia potentium limina, vel ex Horatii Epod, II nota; sed ea ipsa res dubitationem facit, an h. 1. in sedem exquisitioris vocis venerit potentum munera, h. obsequia, officia salutandi, comitandi, et sic porro. Sic etiam Servius interpretatur.-521. At Goth. sec., et hoc malim.-522. Ardentem Medic, cum Leid. et Reg. lauri alius Leid., minus docte. v. Not.-523. procursu uterque Hamb. et Parrhas. percursu Goth. tert., utrumque vitiose.-524. æquore Hugen. et Zulich. a m. pr., et a m. sec. ad æquora. verrunt Parrhas.-525. populatur tres ap. Burmann.--526. in prælia aliqui apud Burm. et Pier.527. rapiuntur Parrhas. nescia rumpi Zulich. a m. sec.-528. in pugnam alter NOTE ad meridiem, oraculis Apollinis nobilitata. Æn. IV. 143. 345. 518 Arcada: piscosa, &c.] Qui oriundus quidem ex Arcadia, Ecl. Iv. 58. deinde in Argia regione piscatum exercuerat circa Lernam paludem; En. vi. 287. denique cum Evandro Arcade venerat in Italiam, tumque erat inter Æneæ auxilia. 520 Limina] Quidam legunt munera, id est, munia, dignitates. 522 Sonantia lauro] Ob crepitum ardentis lauri. Nomina, per regesque actum genus omne Latinos, 530 535 540 Pectora; nec misero clypei mora profuit ærei. jactantem avos et vetera nomina avorum et omne genus deductum per reges Latinos: rota propulerunt ipsum subter juga et habenas, præterea protriverunt eum ungulæ multo pulsu incitatæ equorum immemorum domini. Ille Turnus occurrit Hyllo irruenti et dire savienti animis, et librat jaculum ad tempora tecta casside aurata: hasta stetit illi in cerebro perfosso per galeam. Nec tua dextera servavit te a Turno, o Creteu fortissime Græcorum; nec Dii propitii protexerunt Cupentum, Enea irruente; ille obtulit pectus obvium ferro, nec mora clypei ærei profuit Hamb.-529. sonantes Hugen.-530. que abest Parrhas. Zulich. et Exc. Burm.-531. ingenti Rom. et Donat. cum Goth. sec. immanis Zulich. t. montis pro var. lect. Oudart.-532. Excipit Medic., quod malim amplecti. Excutit accipiendum pro, percutit. Hinc sec. Rottend.-533. Involvere Goth. sec., ut sup. v. 292 oppositis a tergo involvitur aris. In fine versus idem: cursu, tert. passu.-534. memorum domini Parrhas.-535. Ilo vel Hilo ante editum. Hyllo Heinsius e Medic. et Mentel. restituit: notum nomen; accedit aliorum : Hylo.—536. ærata tentabat Jo. Schrader., quia solennius hoc. in tempora Zulich.—537. fixa aliquot Pier., ex interpolatione eorum, qui non viderunt, fixo esse ex Virgilii more pro transfixo cerebro. Recepit tamen fixa Cuningham.-538. Rheteu alii apud Pierium; alii Reteu, Rhateu, quod esset 'POTEùs, Cretheu, Cereu. Creteu statim a principio editum. Præferendum tamen hic erat Cretheu, quod Rom. et Medic. tuentur; et est notum nomen Kpneus; alius ejusdem nominis jam sup. IX, 774 erat memoratus. Bis autem poëtam eodem nomine uti in obscurioribus his viris quid vetuit?-539. Cupencum ex scriptis Pier. et suis restituit Heinsius. Accedit Servius: 'Sane sciendum, Cupencum Sabinorum lingua sacerdotem vocari.' Est adeo Italicum nomen: et repetiit Silius IV, 537. Vulgo Cupentum legebatur: Tupentum ed. pr. Burm.-541. miseri Goth. tert. aris Rom. Medic. et alii Pier. et NOTE 531 Turbine saxi] Saxi, in modum tis, Æn. v. 288. Ida, mons Troadis et ventosi turbinis rotati. Phrygiæ, Æn. II. 801. Lyrnessus, urbs Phrygiæ, circa sinum Adramittenum, quo usque Idæ juga extendebantur, Æn. x. 128. |