Bellipotens; aptat rorantes sanguine cristas, 10 15 sanguine, et spicula hominis fracta, et loricam appetitam et apertam duodecim locis: et annectit lævæ parti clypeum ex ære, et suspendit collo gladium manubrio eburneo. Deinde sic exorsus hortatur socios exultantes: nam omnis turba ducum circumstabat eum densa: O socii, res maxima perfecta est: omnis metus absit. Quantum ad reliqua: hæc sunt spolia et primitia de feroci rege Turno: et hic phum Goth. tert. pro var. lect. pr. Hamb.-8. roranti Goth. sec., sicque Rom.-9. Truncaque tela Goth. tert. virum Lutat. ad Stat. II Theb. 710.10. Effossumque Dorvill. sinistra aliquot Heins. sinistris vel sinistra Gud.11. eburneum Gud. a m. sec., applaudente Heinsio.-12. Cum s. Carisius lib. IV citat.-omnis constipata Goth. tert.-14. 15. Mutavi hic Heinsianæ recensionis interpunctionem, quæ manifeste sententiam vitiabat: Maxima res effecta viri. Timor omnis abesto. Quod superest: hæc sunt etc. Imo vero jungenda: timor omnis abesto, quod id attinet, quod superest, (kaтà) rò λeîπov τοῦ πολέμου. Quæ sequuntur: hæc sunt spolia, illustrant illa: maxima res effecta.-15. et deest Ven. et sec. Rottend. Alii apud Heins. distinguebant : et de rege superbo Primitiæ manibusque meis: Mezentius hic est. Parum scite. -16. manibusque meis Mezentius hic est. Paulo durior est oratio verborum junctura: meis manibus Mezentius hic est, talis est, mea virtute huc est redactus: quod de eo superest, hoc est. Supra 1x, 481. Hunc ego te, Euryale, NOTE 9 Tela trunca] Quæ in Æneam a Mezentio projecta, et clypeo recepta atque infixa magno numero fuerant, Æn. x. 887. 10 Perfossumque] Duo tantum vulnera Mezentius ab Ænea acceperat : alterum in inguine, Æn. x.785. alterum in jugulo, ibid. 907. Unde igitur duodecim illa thoracis foramina? Suspicatur Servius eum ab Etruscis infensis post mortem fuisse multis ictibus appetitum: ut fuit Hector, ut Tydeus. Oraverat tamen moriens Mezentins Eneam, ne suorum odiis eum objiceret. Numerum autem duodenum, pro quolibet incerto numero, a poëta Nunc iter ad regem nobis murosque Latinos. 20 25 jacet Mezentius mea manu. Nunc nobis eundum est ad regem et urbem Latinam. Parate arma, et cum animo ac spe desiderate pugnam: ne ulla mora detineat vos imparatos, et dubia sententia retardet pigros præ timore; cum primum Dii permiserint nobis eruere signa e terra, et emittere juventutem e castris. Interim tradamus terræ socios et cadavera insepulta: qui honos unicus superest iis qui sunt sub profundo Acheronte. Ite, inquit: donate ultimis honoribus animas illas insignes, quæ emerunt nobis hanc regionem suo sanguine: et Pallas primus reduca aspicio. Nunc tropæum ostenditur, Mezentii armis indutum, quod Mezentium esse ait. Hoc acumen veteribus, saltem Maroni, placuisse, inf. v. 173 docet: Tu quoque (Turne) nunc stares immanis truncus in armis: tu quoque nunc esses tropæum. in manibusque Voss. hicc' est monet legendum esse Marius Victorinus in Grammatica. vid. Heins. ad 11, 654. Pro adverbio hic accipiunt nonnulli, minus bene: nec melius succedit, si quis cum Cerda titulum imaginis animo cogitet.-17. Tunc duo Burm.-18. Arma parate animis. Aut hypallage est, inquit Servius, pro armis parate animos, aut certe est mutanda distinctio, ut sit: Arma parate: animis et spe præsumite bellum. Atque hoc probat Burm., non enim satis eleganter dici, animis parare arma. Tantilli erat videre, arma esse pro pugna dicta: pugnam autem parare animo, esse exquisitius dictum, quam quod solenne est: parare animos ad pugnam.-19. Ne qua hora Goth. tert. avellere præscriptum est ab Heinsio: reperio id exaratum in una Ald. pr. Nam altera 1505 consentit in vellere,, quod ubique editum video. Et id Servius interpretatur. evellere Dorvill.-20. Adnuerent Rom. Adnuerunt Leid. Annuerant ed. pr. Burm. pubesque Ven. puppem inducere Goth. tert.-21. segnisque Heins. e libb. (sicque jam Ald. tert.) pro vulgari: segnesque. At porro Medic. segnisve, nec aliter Rom. signisve. Hoc itaque cum Brunckio reposui. Alii segnique; edd. vett. aliquot: segnesque metus.-23. est abest Rom. et aliis Pier., uni Heins. et ed. pr. Burm.24. Servius: "Vitiose in media oratione ait positum Critici notant." Satis indoctos illos fuisse necesse est: cum adeo frequens hæc sit verbi: inquit; ait, iteratio. Aliter Burm. rem expedit: ut nunc ad milites aut famulos se convertat. egregiasque Ven. qui Macrob. et Schol. Horat. ap. Heins.25. pepigere Bigot. et decorate Õudart.-28. et f. vertit Vratisl.— Versus idem NOTE tantillus est, umbra tantum et inane simulacrum. malo. Ego hic adverbium 19 Vellere signa] More Romanorum, qui in castris humi defigebant signa: quæ si deinde ad pugnam ituri facile evellerent, bono ducebant omi ni; si difficile, malo. 23 Honos Acheronte sub imo] Qui enim carebant honore sepulcri, despecti apud Inferos, et vagi centum annos errabant. Æn. vi. 325. Acheron, Inferorum fluvius, hic pro Inferis acceptus, ibid. Muneribus; moestamque Evandri primus ad urbem Sic ait illacrymans, recipitque ad limina gressum: Tum comes auspiciis caro datus ibat alumno. Circum omnis famulumque manus Trojanaque turba Ut vero Æneas foribus sese intulit altis; 30 35 tur in urbem tristem Evandri: Pallas, quem non inopem virtutis funesta dies eripuit et extinxit nece aspera. Sic dixit plorans, et refert pedem ad portam, ubi senex Acates custodiebat depositum cadaver Pallantis mortui, Acœtes qui prius fuit armiger Evandro Arcadi; sed jam non venerat tam faustis ominibus comes addictus dilecto alumno. Circumstant omnes, et turba famulorum, et multitudo Trojanorum, et Trojanæ tristes passis capillis juxta ritum. Postquam vero Æneas ingressus est portis sublimibus; emittunt ad astra magnum gemitum pectoribus sup. vi, 429 occurrebat.-29. et lacrimans ed. pr. Burm.-30. exanimum aliquot Pier. exanime Bigot. postum Bigot. exanimum positi conj. Heinsius et olim viri docti ap. Cerdam, perperam. Acetes vulgg., item Acetas, Acestes. Est 'AKOírns.-31. Parrhasio Evandro. Prosodia docet non E-vandro (sic enim prima brevis esset) sed Ev-andro pronuntiandum esse. Ita Ev longa est syllaba, et versus spondaicus; nisi Eu- pronuntiare malis.-34. Circa Leid. et sec. Moret. omnis e Pier. et suis reposuit Heins., ut nunc sit: omnis manus. Alii omnes. Tr. pubes qu. Moret.-35. Idem versus sup. III, 65. mæsta editum erat in vulgg. ante Heins., qui secundum Pierium e codd. vetustioribus (inter quos et Medic. et Rom. est) retraxit mæstum: quod elegantius est, et in vett. edd., quas in manibus habeo, occurrit omnibus. Videtur primus mutasse Ald. statim ed. pr. Displicet vox versu hinc quarto repetita.36. tectis sese Schol. Statii Theb, vi, 39. sese impulit pr. Hamb.-37. tonsis NOTE 26 Evandri ad urbem] Pallanteum, Æn. vIII. 51. 29 Ad limina] Ad januam quippe domus producebantur defunctorum cadavera. En. IX. 486. Ceteras vero funerum ceremonias descripsimus Æn. vi. 215. et sequentibus. Videtur Æneas, confecto prælio fugatisque hostibus, in urbem ingressus suam, in ea noctem duxisse. Eo etiam illata ante noctem fuerant principum virorum cadavera, præcipue Pallantis: quod insigni aliqua in domo depositum invisit summo mane Æneas; indeque deductam funeris pompam extra urbem prosequitur. 31 Parrhasio Evandro] Arcadi. En. VIII. 344. 35 Iliades, &c.] De more solvendæ come in luctu, Æn. 1. 484. Pectoribus, moestoque immugit regia luctu. 40 Nostra, neque ad sedes victor veherere paternas? 45 Et nunc ille quidem spe multum captus inani 50 perculsis, et insonuit aula tristi fletu. Ipse Æneas, postquam aspexit caput candidi Pallantis sustentatum, et ejus faciem, et plagam mucronis Itali apertam in molli pectore, lacrymis erumpentibus sic loquitur: Õ deplorande juvenis, an fortuna, cum prospera accederet ad me, eripuit te mihi; ut non videres imperium nostrum, neque victor reducereris ad urbem paternam? Non hæc dederam de te promissa patri tuo Evandro, cum ab eo abii; cum amplexus me abeuntem, dimitteret me in magnum imperium Etruscorum; et timens admoneret me, Latinos homines esse asperos, bellum esse mihi cum forti natione. Et nunc quidem ille, delusus spe admodum vana, forsan etiam concipit vota pro te, et onerat aras muneribus: dum nos tristes prosequimur inutili honore juvenem mortuum, et jam nullatenus subjectum scribunt multi. tusis pr. Moret. tollit sec. Hamb. et Erf.—38. immugiit Mentel. pr. et sec. cum Exc. Burm.-39. niveum Goth. tert. fulvum pr. Moret. et alter Hamb. vultum Leid. pro var. lect.-40. lenique Oudart. in corpore pr. Moret.-41. sic fatur duo Burm.-42. cui l. Hugen., male.43. f. tibi Zulich. a m. pr. ne r. venires alter Hamb. a m. sec.—46. dederim a pr. m. Dorvill. compressus Vratisl.-47. moveret Parrhas.-48. d. in prælia Medic. a m. sec., quod se non intelligere fatetur Heins. Scilicet putavit Apronianus dictum a poëta: gentem durum in prælia, ut virum in pugnam acrem pro, ad pugnam, dicimus. ad prælia Leid.-50. Forset esse posse Servius putabat: Forsit nonnulli ap. Pier., qui tamen cum Fabric. et Heins. ac Burm. satis firmat vulgatum Fors et. Erat quoque ap. Pier. in libb. Sors et, solenni errore.-51. exanimem edd. vett. aliquot et codd. apud Pier., inter quos Rom.-52. comitamus pr. Moret. comitantur duo Burm. cum Goth. NOTE 39 Fultum] Sustentatum suppositis vestibus, tapetibus, &c. De Ausonibus, Italis, Æn. vii. 54. quibus regem petentibus Evander Æneam miserat, Æn. vIII. 475. 551. 51 Nil jam cælestibus, &c.] Vivi sub 47 Mitteret in imperium] Ad Tuscos, diti sunt superis Diis, mortui inferis. Infelix, nati funus crudele videbis! Hi nostri reditus, expectatique triumphi? Hæc mea magna fides? At non, Evandre, pudendis 55 Vulneribus pulsum aspicies: nec sospite dirum Mille viros, qui supremum comitentur honorem, 60 65 Diis ullis superis. O miser, spectabis mæstum funus filii. Hi sunt nostri reditus, et triumphi sperati; hæc magna mea confidentia! Tamen, o Evander, non videbis eum cæsum plagis indecoris: nec, filio turpiter salvo, optabis tibi mortem acerbam. Hei mihi! quantum amittis tutamen, o Italia! et quantum tu, o Iule! Postquam hæc flens dixit, jubet cadaver deplorabile auferri, et mittit mille viros electos ex universo exercitu, qui prosequantur pompam ultimam, et adsint luctui patris: quæ sunt solamina parva magni doloris, tamen debita infausto patri. Alii non tardi componunt crates et flexile feretrum, e ramis arbuteis et virgultis querceis: et tegunt lectum illic collocatum umbraculo foliorum. Illic constituunt juvenem excel tert., inscite. amore Oudart. ab ore a pr. m. pr. Moret.-53. funus nati Rufinian. de Schem. Lex. vulnus Parrhas.-54. Hic Goth. pr. exoptati Rom. cum Goth. sec. et Menag. pr.; vulgatum confirmat P. Burmann. Sec. Antholog. Lat. T. 1, p. 163.-55. Hac mora pr. Moret. pudendus Franc.-56. passum idem Frane, et pr. Hamb. Wakefield tentabat fusum. non Ven. ne duo alii. durum itidem duo cum Medic. Pierii. diro Exc. Burm.-57. Obstabis Rom. funus nato Goth. tert. Heu multi. Ei alii. Et Rom. 58. et abest ed. pr. Burm. Iuli Rom.-59. Heu ubi alter Hamb. dicta deflevit Rom.-60. ex ordine Rom. mitti Goth. tert., quod placere potest.-61. comitantur aliquot Burmann. —65. Arboreis Ven.-66. obumbrant Oblong. Pierii et Leid. conf. Iv Ge. 20. NOTE 55 Fides] Qua confidebam victorem illo feretro, in modum cratis, Æn. vi. Pallanta rediturum. 218. in Notis. Pudendis Vulneribus] A tergo illatis; quæ fugacem notent, tibique mortem optabilem reddant, ne dedecus nati aspicias. Ausonia, Italia, En. vii. 54. 64 Crates et molle feretrum, &c.] De 65 Arbuteis, &c.] Arbutus, arbor in deliciis veterum, arboisier, Ecl. 11. 82. apta fuit cratibus, quare Ge. 1. 166. Arbuteæ crates.' Quernum vimen: virgultum, sive ramusculus, e quercu. 6 |