Quippe ubi fas verfum atque nefas; tot bella per
Tam multæ fcelerum facies; non ullus aratro
Dignus honos; fqualent abductis arva colonis,
Et curvæ rigidum falces conflantur in ensem:
Hinc movet Euphrates, illinc Germania, bellum;
Vicinæ, ruptis inter fe legibus, urbes
Arma fremunt; fævit toto Mars inpius orbe:
Ut, quum carceribus fefe effudere quadriga,
Addunt in fpatia, et, fruftra retinacula tendens,
Fertur equis auriga, neque audit currus habenas.
HACTENUS arvorum cultus, et fidera cœli;
Nunc te, Bacche, canam, nec non filvestria tecum
Virgulta, et prolem tarde crefcentis oliva.
Huc, pater o Lenæe! tuis hic omnia plena
Muneribus: tibi pampineo gravidus auctumno
Floret ager, fpumat plenis vindemia labris:
Huc, pater o Lenæe! veni; nudataque musto
Tingue novo mecum dereptis crura cothurnis.
Principio, arboribus varia eft natura creandis:
Namque aliæ, nullis hominum cogentibus, ipfæ
Sponte fuâ veniunt, camposque et flumina late
Curva tenent: ut molle filer, lentæque geneftæ,
Populus, et glaucâ canentia fronde falicta.
Pars autem pofito furgunt de femine: ut altæ
Caftaneæ, nemorumque Jovi quæ maxuma frondent
Æfculus atque, habitæ Graiis oracula, quercus.
Pullulat ab radice aliis denfiffima filva:
Ut cerafis ulmisque; etiam Parnasia laurus
Parva fub ingenti matris fe fubjicit umbrâ.
Hos Natura modos primum dedit; his genus omne
Silvarum, fruticumque viret, nemorumque facro-
Sunt alii, quos ipfe viâ fibi reperit ufus.
Hic plantas, tenero abfcindens de corpore matrum,
Depofuit fulcis; hic ftirpes obruit arvo,
Quadrifidasque fudes, et acuto robore vallos:
Silvarumque aliæ preffos propaginis arcus
Exfpectant, et viva fuâ plantaria terrâ:
Nil radicis egent aliæ; fummumque putator
Haud dubitat terræ referens mandare cacumen.
Quin et caudicibus fectis, mirabile dictu!
Truditur e ficco radix oleagina ligno.
Et fæpe alterius ramos inpune videmus
Vertere in alterius; mutatamque infita mala
Ferre pirum, et prunis lapidofa rubefcere corna.
Quare agite, o proprios generatim difcite cultus,
Agricolæ fructusque feros mollite colendo;
Neu fegnes jaceant terræ. Juvat Ifmara Baccho
Conferere, atque oleâ magnum veftire Taburnum.
Tuque ades, inceptumque una decurre laborem,
O decus! o famæ merito pars maxuma noftræ,
Mæcenas pelagoque volans da vela patenti.
Non ego cuncta meis amplecti verfibus opto;
Non, mihi fi linguæ centum fint, oraque centum,
Ferrea vox: ades, et primi lege litoris oram;
In manibus terræ: non hic te carmine ficto,
Atque per ambages et longa exorfa, tenebo.
Sponte fuâ quæ fe tollunt in luminis auras, Infecunda quidem, fed læta et fortia, furgunt: Quippe folo natura fubeft. Tamen hæc quoque, fi quis
Inferat, aut fcrobibus mandet mutata fuba&tis,
Exuerint filveftrem animum; cultuque frequenti
In quascumque voces artis haud tarda fequentur.
Nec non et fterilis, quæ ftirpibus exit ab imis,
Hoc faciet, vacuos fi fit digefta per agros:
Nunc altæ frondes et rami matris opacant,
Crefcentique adimunt fetus, uruntque ferentem.
Jam, quæ feminibus jactis fe fuftulit arbos,
Tarda venit, feris factura nepotibus umbram;
Pomaque degenerant fuccos oblita priores;
Et turpis avibus prædam fert uva racemos.
Scilicet omnibus eft labor inpendendus; et omnes
Cogendæ in fulcum, ac multâ mercede domandæ.
Sed truncis oleæ melius, propagine vites
Refpondent, folido Paphiæ de robore myrtus;
Plantis et duræ coruli nafcuntur, et ingens
Fraxinus, Herculeæque arbos umbrofa coronæ,
Chaoniique patris glandes; etiam ardua palma
Nafcitur, et cafus abies vifura marinos.
Inferitur vero et fetu nucis arbutus horrida;
Et fteriles platani malos geffere valentis;
Caftaneæ fagus, ornusque incanuit albo
Flore piri, glandemque fues fregere fub ulmis,
Nec modus inferere atque oculos inponere fim-
Nam, quâ se medio trudunt de cortice gemmæ,
Et tenuis rumpunt tunicas, anguftus in ipfo
Fit nodo finus: huc alienâ ex arbore germen
Includunt, udoque docent inolefcere libro.
Aut rurfum enodes trunci refecantur, et alte
Finditur in folidum cuneis via; deinde feraces
Plantæ inmittuntur: nec longum tempus, et in-
Exiit ad cœlum ramis felicibus arbos,
Miraturque novas frondis et non fua poma.
Præterea, genus haud unum, nec fortibus ulmis, Nec falici, lotoque, neque Idæis cypariffis: Nec pingues unam in faciem nafcuntur olivæ, Orchades, et radii, et amarâ pausia baccâ, Pomaque, et Alcinoi filvæ: nec furculus idem Cruftumiis Syriisque piris, gravibusque volemis: Non eadem arboribus pendet vindemia noftris, Quam Methymnæo carpit de palmite Lesbos. Sunt Thafiæ vites; funt et Mareotides albæ; Pinguibus hæ terris habiles, levioribus illæ; Et paffo Pfithia utilior; tenuisque Lageos, Tentatura pedes olim, vincturaque linguam;
|