Si tuus externo iam spernor ab hoste sacerdos?
En, haec desertae redduntur dona senectae?
Si gratus tibi sum, sim te sub vindice tutus.
Aut si qua, ut luerem sub acerbo crimine poenam,
Inscius admisi, cur o tua dextera cessat?
Posce sacros arcus, in me tua derige tela:
Auctor mortis erit certe deus. ecce merentem
Fige patrem: cur nata luit peccata parentis
Atque hostis duri patitur miseranda cubile?'
Dixit; at ille sui vatis prece motus acerbis
Luctibus infestat Danaos pestemque per omnes
Inmittit populos: vulgus ruit undique Graium,
Vixque rogis superest tellus, vix ignibus arbor,
Derat ager tumulis. iam noctis sidera nonae
Transierant decimusque dies patefecerat orbem,
Cum Danaum proceres in coetum clarus Achilles
Convocat et causas hortatur pestis iniquae
Edere Thestoriden. tunc Calchas numina divum
Consulit et causam pariter finemque malorum
Invenit; effarique verens ope tutus Achillis
Haec ait: Infesti placemus numina Phoebi
Reddamusque pio castam Chryseida patri,
Si volumus Danai portus intrare salutis”,
Dixerat; exarsit subito violentia regis:
Thestoriden dictis primum compellat amaris
Mendacemque vocat; tum magnum incusat Achillem
Inque vicem ducis invicti convicia suffert.
Confremuere omnes. tandem clamore represso
Cogitur invisos aeger dis mittere amores
Intactamque pio reddit Chryseida patri,

Multaque dona super; quam cunctis notus Ulixes
Impositam puppi patrias devexit ad arces

Atque iterum ad Danaum classes sua vela retorsit.
Protinus infesti placantur numina Phoebi.
Non tamen Atridae Chryseidis excidit ardor:
Maeret et amissos deceptus luget amores.
Mox rapta magnum Briseide privat Achillem
Solaturque suos alienis ignibus ignes.
At ferus Aeacides nudato protinus ense
Tendit in Atriden et, ni sibi reddat honestao
Munera militiae, letum crudele minatur;
Nec minus ille parat contra defendere sese.
Quod nisi casta manu Pallas tenuisset Achillem,
Turpem caecus amor famam liquisset in aevum
Gentibus Argolicis. contempta voce minisque

62-68: 304-12, 430-87.

69-72: 318-430. Agamemnone è per il buon Italico un innamorato, che luget!

73-80 (lacuna segnata dal B.): 188214. È di Italico o dei librarii questo trasponimento?

Invocat aequoreae Pelides numina matris,
Ne se Plistheniden contra patiatur inultum.
At Thetis audita nati prece deserit undas
Castraque Myrmidonum iuxta petit et monet, armis
Abstineat dextra, e congressuque inde per auras
Emicat aethereas et in aurea sidera fertur.
Tunc genibus regis sparsis affusa capillis
'Pro nato veni genetrix en ad tua supplex
Numina, summe parens! ulciscere meque meumque
Pignus ab Atrida. quodsi permittitur illi,
Ut flammas inpune mei violarit Achillis
Turpiter occiderit superata libidine virtus'.
Iuppiter huic contra Tristis depone querellas,
Magni diva maris, mecum labor iste manebit.
Tu solare tui maerentia pectora nati’.
Dixit; at illa levis caeli delapsa per auras
Litus adit patrium gratasque sororibus undas.
Offensa est Iuno Tantum que ait, optime coniunx,
Doride nata valet, tantum debetur Achilli,

Ut mihi, quae coniunx dicor tua quaeque sororis
Dulce fero nomen, dilectos fundere Achivos
Et Troum renovare velis in praelia vires?
Haec tu dona refers nobis? sic diligor a te?'
Talibus incusat dictis irata Tonantem
Inque vicem summi patitur convicia regis.
Tandem interposito lis Ignipotente resedit,
Et dapibus divi curant sua corpora largis.
Interea sol emenso decedit Olympo,
Conciliumque simul genitor dimittit ab aula;
Inde petunt thalamos iocundaque dona quietis.

II.

Nox erat et toto fulgebant sidera mundo
Humanumque genus requies divumque tenebat,

Cum pater omnipotens Somnum vocat atque ita fatur:
Vade age per tenues auras, lenissime_divum,
Argolicique ducis celeri pete castra volatu;
Dumque tuo premitur sopitus pondere dulci,
Haec illi mandata refer: cum crastina primum
Extulerit Titana dies noctemque fugarit,
Cogat in arma viros incautumque occupet hostem'.
Nec mora: somnus abit levibusque per aera pennis
Devolat in thalamos Agamemnonis: ille sopore
Corpus inundatum leni prostratus habebat.
Ad quem sic loquitur curarum operumque levator:
Rex Danaum Atride, vigila et mandata Tonantis,

81-110: 348-427: 493-611,

85

90

95

100

105

109

108

107

110

115

120

II-B Sogno, Boiotia (catal.) —111-160; 1-483.

Quae tibi missa simul delatus ab aethere porto,
Accipe: cum primum Titan emerserit undis,
Fortibus arma iube socios aptare lacertis
Et petere Iliacos instructo milite campos'.
Dixit et has repetit per quas modo venerat auras.
Interea lucem terris dedit ignea lampas.
Convocat adtonitus visis Pelopeius heros

In coetum proceres remque omnibus ordine pandit.
Cuncti promittunt socias in praelia vires
Hortanturque duces; quorum rex fortia dictis
Pectora conlaudat gratesque agit omnibus aequas.
Hic tum Thersites, quo non deformior alter
Venerat ad Troiam linguave protervior, ultra
Bella gerenda negat patriasque hortatur ad oras
Vertere iter; quem consiliis inlustris Ulixes
Correptum dictis sceptro percussit eburno.
Tum vero ardescit conceptis litibus ira:
Vix telis caruere manus, ad sidera clamor
Tollitur, et cunctos pugnandi corripit ardor.
Tandem sollertis prudentia Nestoris aevo
Compressam miti sedavit pondere turbam
Admonuitque duces dictis, responsa recordans
Temporis illius, quo visus in Aulide serpens
Consumpsit volucrum bis quattuor arbore fetus
Atque ipsam invalido pugnantem corpore contra
Addidit extremo natorum funere matrem.

125

130

135

140

145

150

Tum sic deinde: Senex remoror, remoramini, Achivi:
In decimo labor est, Calchas quem dixerat, anno
Quo cadet ec Danaum victricibus Ilion armis'.
Assensere omnes, laudatur Nestoris aetas,
Conciliumque simul dimittitur; arma parari
Dux omnis iubet atque aptari corpora pugnae.
Postera lux tacitas ut primum dispulit umbras
Et nitidum Titan radiis caput extulit undis,
Protinus armari socios iubet acer Atrides
Et petere Iliacos instructo milite campos.

155

160

Vos mihi nunc, Musae (quid enim non ordine nostis?),
Nomina clara ducum clarosque referte parentes

Et dulces patrias: nam sunt haec munera vestra.
Dicamus, quot quisque rates ad Pergama duxit,
Et coeptum peragamus opus, sitque auctor Apollo
Aspiretque libens operi per singula nostro.
Peneleus princeps et bello Leitus acer
Arcesilaus atrox Prothoenorque Clopiusque
Boeoti decies quinas egere carinas

Et tumidos valido pulsarunt remige fluctus.

161-251: 484-877. Notevole che Italico fa approdare i Greci in questo tempo; e i Troiani andare loro contro gui

165

170

dati da Ettore che prende le armi iussu parentis. E osserva la conclusione Troiano-Romana.

Inde Mycenaeis Agamemnon moenibus ortus,
Quem sibi delegit bellatrix Graecia regem,
Centum egit plenas armato milite puppes,
Et bis tricenis Menelai navibus ardor
Insequitur totidemque ferox Agapenoris ira.
Quos iuxta fidus sollerti pectore Nestor
Consilioque potens gemina cum prole suorum
It ter tricenis munitus in arma carinis.

At Schedius virtute potens et Epistrophus ingens
Gloria Myrmidonum, saevi duo robora belli,
Longa quaterdenis sulcarunt aequora proris.
Et bis vicenas Polypoetes atque Leonteus
Instruxere rates, ornatas milite forti.
Euryalus Sthenelusque duces et fortis in armis
Tydides valido pulsantes remige fluctus
Bis quadragenas onerarunt milite puppes.
Ascalaphusque potens et Ialmenus, acer uterque,
Ter denas valido complerunt remige naves.
Et bis vicenas Locrum fortissimus Aiax.
Instruxit puppes totidemque Euhaemone natus.
Quos iuxta Graium murus comitatur Achilles,
Cum quinquaginta materna per aequora vectus.
Thessalici iuvenes Phidippus et Antiphus ibant
Altaque ter denis sulcarunt aequora proris.
Et tribus assumptis ratibus secat aequora Nireus,
Tlepolemusque novem Rhodius, quos viribus acer
Eumelus sequitur, minus una nave profectus
Quam duxit Telamone satus Salaminius Aiax.
At Prothous Magnes Tenthredone natus et una
Euboeae magnis Elephenor finibus ortus
Dulichiusque Meges, animisque insignis et armis,
Aetola de gente Thoas Andraemone natus,
Hi quadragenas omnes duxere carinas.
Et bis sex Ithaci naves sollertia duxit;

Quem sequitur totidem ratibus Telamonius Aiax.
Egregia virtute potens; simul horrida Guneus
Ire bis undenis tendebat in arma carinis.
Idomeneus et Meriones, Cretaeus uterque,
Bis quadragenis muniti navibus ibant.
Et totidem puppes clara de gente Menestheus
Duxit Athenaeus, quot viribus addit Achilles.
Amphimachusque ferox et Talpius, Elide nati,
Et clara virtute Polyxenus atque Diores,
Hi bis vicenas onerarunt milite naves.
Protesilaus agit totidem fortisque Podarces
Instructas puppes, quot duxit Oileos Aiax.
Et septem Poeante satus dat in arma carinas.
Quem sequitur iuxta Podalirius atque Machaon,
Altaque ter denis sulcarunt aequora proris.
His ducibus Graiae Troiana ad litora puppes

175

180

185

190

195

200

205

210

215

220

Bis septem venere minus quam mille ducentae.
Iamque citam appulerant classem camposque tenebant,
Cum pater ad Priamum mittit Saturnius Irim,
Quae doceat fortes venisse ad bella Pelasgos.
Nec mora: continuo iussu capit arma parentis
Priamides Hector totamque in praelia pubem
Festinare iubet portisque agit agmen apertis.
Cui fulgens auro cassis iuvenile tegebat
Omni parte caput, munibat pectora thorax,
Et clipeus laevam, dextram decoraverat hasta
Ornabatque latus mucro; simul alta nitentes
Crura, tegunt ocreae, quales decet Hectoris esse.
Huno sequitur forma melior nec fortis in armis
Belli causa Paris, patriae funesta ruina;
Deiphobusque Helenusque simul fortisque Polites,
Et sacer Aeneas, Veneris certissima proles,
Archilochusque Acamasque ferox Antenore creti.
Nec non et proles generosa Lycaonis ibat
Pandarus et magnae Glaucus virtutis in armis;
Amphiusque et Adrastus et Asius atque Pylaeus,
Ibat et Amphimachus Nastesque, insignis uterque,
Magnanimique duces Hodiusque et Epistrophus ingens
Euphemusque ferox clarusque aetate Pyraechmes.
Cum quibus et Mesthles atque Antiphus et bonus armis
Hippothousque Acamasque ivere et Pirous una,
Alcimooque sati Chromiusque atque Ennomus, ambo
Florentes aetate viri, quos Phorcus et ingens
Ascanius sequitur, simul et Iovis inclita proles
Sarpedon claraque satus tellure Pylaemen.
His se defendit ducibus Neptunia Troia,
Vicissetque dolos Danaum, ni fata fuissent.

225

230

235

240

245

250

III.

Iamque duae stabant acies fulgentibus armis,
Cum Paris, exitium Troiae funestaque flamma,
Armatum adverso Menelaum ex agmine cernit
Seque velut viso perterritus angue recepit

Ad socios amens; quem postquam turpiter Hector
Confusum terrore videt, O dedecus' inquit

Aeternum patriae generisque infamia nostri,
Terga refers? et non dubitabas hospitis olim
Expugnare toros, cuius nunc defugis arma
Vimque times! ubi sunt artes, ubi cognita nobis
Ludorum quondam vario in certamine mens est?
Hic animos ostende tuos: nihil adiuvat arma

III.-I'Giuramenti. Dalle mura. Duello Nulla della Teichoscopia (146-244). di Alexandro e Menelao.-252-77:1-115.

255

260

278-80; 245-323. 281-343: 324-461).