Exuviasque hausit, furiis accensus et ira
Terribilis Tune hinc spoliis indute meorum
Eripiare mihi? Pallas te hoc vulnere, Pallas
Immolat et poenam scelerato ex sanguine sumit'.
Hoc dicens ferrum adverso sub pectore condit
Fervidus, ast illi solvuntur frigore membra
Vitaque cum gemitu fugit indignata sub umbras.

950

PANEGYRICUS MESSALLAE.

150

155

160

Te manet invictus Romano Marte Britannus
Teque interiecto mundi pars altera sole.
Nam circumfuso considit in aere tellus
Et quinque in partes toto disponitur orbe.
Atque duae gelido vastantur frigore semper:
Illic et densa tellus absconditur umbra,
Et nulla incerto perlabitur unda liquor,
Sed durata riget densam in glaciemque nivemque,
Quippe ubi non umquam Titan super egerit ortus.
At mediast Phoebi semper subiecta calori.
Seu propior terris aestivum fertur in orbem
Seu celer hibernas properat decurrere luces:
Non igitur presso tellus exurgit aratro,
Nec frugem segetes praebent nec pabula terrae:
Non inic colit arva deus, Bacchusve Ceresve,
Nulla nec exustas habitant animalia partes.
Fertilis hanc inter positast interque rigentes
Nostraque et buic adversa solo pars altera nostro,
Quas similes utrimque tenens vicinia caeli
Temperat, alter et alterius vires necat aer:
Hinc placidus nobis per tempora vertitur annus,
Hic et colla iugo didicit submittere taurus
Et lenta excelsos vitis conscendere ramos,
Tondeturque seges maturos annua partus,
Et ferro tellus, pontus confinditur aere,
Quin etiam structis exurgunt oppida muris.

Albinovanus Pedo

Iam pridem post terga diem solemque relictum
Iamque vident noti se extorres finibus orbis
Per non concessas audaces ire tenebras

tura', o meglio, ricordo a Enea d'un grande dolore. Balteus et... cingula: tutt'una, - oculis... hausit: vide. -Immolat: ai Mani. – Fervidus : qua l'ardor della vita, là il freddo della morte.

(Albio Tibullo !) L'INNO DI LODE A MESSALLA, LE CINQUE ZONE. - Confronta Verg.

5

10

Hesperii metas extremaque litora mundi:
Nunc illum, pigris immania monstra sub undis
Qui ferat, oceanum, qui saevas undique pistris
Aequoreasque canes, ratibus consurgere prensis !
Accumulat fragor ipse metus: iam sidere limo
Navigia et rapido desertam flumine classem
Seque feris credunt per inertia fata marinis
Quam non felici laniandos sorte relinqui.
Atque aliquis prora caecum sublimis ab alta
Aera pugnaci luctatus rumpere visu,
Ut nihil erepto valuit dinoscere mundo
Obscurum, talis effundit pectore voces:
Quo ferimur? fugit ipse dies orbemque relictum
Ultima perpetuis claudit natura tenebris.
Anne alio positas ultra sub cardine gentes
Atque alium libris intactum quaerimus orbem ?
Di revocant rerumque vetant cognoscere finem
Mortales oculos! aliena quid aequora remis
Et sacras violamus aquas divumque quietas
Turbamus sedes ? * **

15

20

Cornelius Severus

RERUM ROMANARUM.

1.

pelagum pontumque moveri.
11. Ardua virtuti longeque per aspera nixa

Eluctanda via est. labor obiacet omnis honori.
III. Huc ades Aonio crinem circumdata serta.
IV. Stabat apud sacras antistita numinis aras.
V. Ignea iam caelo ducebat sidera Phoebe

Fraternis successor equis.
VI. Et sua concordes dant sibila clara dracones,
VII.

flavo protexerat ora galero.

18.

Albinorano Pedono. L'OCBANO. Seneca Suas. I 14: latini declamatores in descriptione oceani non nimis viguerunt... nemo illorum potuit tanto spiritu dicere, quanto Pedo qui navigante Germanico dicit 'Iam 899.'. Confronta Tacito Ann. II xxiii.

19 libris o liberis hanno i codd. senza songo. Forse la lezione è superis. 17. Cornelio Severo:

MEMORIE ROMANE. 1. Val, Prob. in Gramm. Lat. IV 208

K. Cornelius Severus rerum romanarum lib. I dixit.

II. - Schol, bern. ad Lucanum IX 402 : Hesiodi sententiam (O. et d. 289) ... Sererus ita scripsit.

III. - Char. 107 K. serta... feminine... et Corn. Severus.

IV. - Char. 100 K. et antistes habet antistitam, wt... Corn. Severus.

Char. 85 K. successor... Corn. Sen verus etiam feminine.

VI. Char. 81 K. sibilus... neutro genere... Corn. Severus.

VII. - Char. 80 K.galerus ma sculine. Corn, Severus.

V.

10

VIII.

purpureis gemmata est pampinus uvis. IX. Pomosa lentos servabat in arbore ramos.

x. Pinoa frondosi coma murmurat Apennini. XI.

stratique per herbam

* Hic meus est' dixere ' dies'. XII. Luxuriantur opes, exordia longa gravantur. XIII. Oraque magnanimum spirantia paene virorum

In rostris iacuere suis; sed enim abstulit.omnis,
Tamquam sola foret, rapti Ciceronis imago.
Tunc redeunt animis ingentia consulis acta
Iurataeque manus deprensaque foedera noxao
Patriciumque nefas exectum: poena Cethegi
Deiectusque redit votis Catilina nefandis.
Quid favor aut coetus, pleni quid honoribus anni
Profuerant, sauris et vota quid artibus aetas?
Abstulit uns dies aevi decus, ictaque luctu
Conticuit Latiae tristis facundia linguae.
Unica sollicitis quondam tutela salusque,
Egregium semper patriae caput, ille senatus
Vindex, ille fori, legum iurisque togaeque
Publica vox, saevis aeternum obmutuit armis!
Informes vultus sparsamque cruore nefando
Canitiem sacrasque manus operumque ministras
Tantorum pedibus civis proiecta superbis
Proculcavit ovans nec lubrica fata deosque
Respexit! nullo luet hoc Antonius aevo.
Hoc nec in Emathio tristis victoria Perse
Nec tibi, dire Syphax, non fecit, false Philippe;
Inque triumphato ludibria iuncta Iugurtha
Afuerunt, nostraeque cadens ferus Hannibat irae

Membra tamen Stygias tulit inviolata sub umbras.
XIV.

tragica syrma. XV. Musae Aonides

15

20

25

VIII. Gramm.Lat. V 588, 2 K. pam. pinus generis feminini, ut Cornelius. Baehrens aggiunse est.

IX. Gr. Lat. VII 588, 26 K. ramus generis masculini, ut Cornelius.

X. ad Schol. Persii I 95: spondeiazontas... ut apud c. 8.

XI. - Senec, rhet. 18 K. sensus... a Severo Cornelio dictus... edicta in posterum diem pugna epulantes milites inducit et ait... parum Romani animi servata est magnitudo etc. Ma è, presso a poco, il motto di Leonida!

XII. -- Diom. 378 K. luxurior in cri. mine est, ut c, s, ait, exordia è del B.

I codd. etque o atque ordia.

XIII. LA MORTE DI CICERONE. Sen, Suas. VI 26: nemo tamen ex tot diser. tissimis tiris melius Ciceronis mortem deploravit quam Severus Cornelius, In vero è compianto degno.

6 exectum B. extinctum detectum altri.

21-3 tristis B. mittis i codd. tibi B. te i codd. - Pulse Philippe B. i codd. hoste Philippo. – iuncta B. i codd. cuncta.

XIV. Gramm. Lat. V 590 K. syrma... feminini ut Cornelius.

Gramm. Lat. IV 424 K. Senza nome di autore. Dato & Severo da I Bekker.

XV.

Sextilins Ena

Defilendus Cicero Latiaeque silentia linguae.

Iulius Montanus

I. Incipit ardentes Phoebus producere flammas,

Spargier et rubicunda dies: iam tristis hirundo
Argutis reditura cibos immittere nidis

Incipit et molli partitos ore ministrat.
II. Iam sua pastores stabulis armenta locarunt,

Iam dare sopitis nox pigra silentia terris
Incipit.

Arbronius Silo

Ite agite, o Danai, magnum Paeana canentes,
Ite triumphantes: belli mora concidit Hector.

Rabirius

I. Extulit Idaeos summa cum margine colles.
II. 'Hoc habeo, quodcumque dedi!
III. Ac veluti Numidis elephans circumdatur aliis.
IV. In tenue est diducta serum pars optima lactis.
v. Portarumque fuit custos Erucius.

18.

Sestilio Ena.

20.

Arbronio Sllone.

Son. Suas. VI 27: Sextilius Ena... hanc ipsam proscriptionem (Ciceronis) recitaturus in domo Messallae Corvini...in principio hunc versum non sine assensu recitavit. Vedi il verso 11 del fr. xiii di Severo, e nota che è sempre il luogo comune attribuito a torto alla superbia Campana di Naevio.

Sen. Suas. II 19: memini A. S... reci. tare carmen... Vedi X 331-4; Aen. xi 14-6. 21.

Rabirio. 1. Char. 65 K. margo feminino genere... Rabirius.

II. – Sen. Benef. VI iii I: M. Antonius apud Rabirium poetain, cum... videat... sibi nil relictum praeter ius morlis... exclamare.

III. Gramm, Lat. V 578 K. Rabirius, aliis dei codd. si emenda in altus, alis, altis. Vedi, per quel che può valere, a pag. 249 nota al 503,

iv. Gr. Lat. V 590 K. serum lactis, generis neutri, w Rabirius,

V. - Gr. Lat. V 590 K. Rabirius. Erucius B. nei codd. è ericius preso como sinonimo raro e strano di erinaceus.

1. LA MATTINA. - Sen, op. cxxii 11: recitabat M. I. carmen... Era poeta di albe e tramonti, panni secondo Orazio AP.16. Vedi Aen. xii 473-7.

2 Spargier et B. spargere i codd. spargere se vulgo. II.

LA SERA. Id. ib. deinde cum subinde recitasset,

Homerus Latinus

I.

5

10

15

fram pande mihi Pelidae, Diva, superbi
Tristia quae miseris iniecit funera Grais
Atque animas fortes heroum tradidit orco,
Latrantumque dedit rostris volucrumque trahendos
Ilorum exangues inhumatis ossibus artus.
Confiebat enim summi sententia regis,
Ut primum tulerant discordi pectore pugnas
Sceptriger Atrides et bello clarus Achilles.
Quis deus hos ira tristi contendere iussit?
Latonae et magni proles Iovis. ille Pelasgum
Infestus regi pestem in praetoria misit
Inplicuitque gravi Danaorum corpora morbo.
Nam quondam Chryses, solemni tempora vitta
Inplicitus, raptae fevit solatia natae
Invisosque dies invisaque tempora noctis
Egit et assiduis implevit questibus auras.
Postquam nulla dies animum maerore levabat
Nullaque lenibant patrios solatia fletus,
Castra petit Danaum genibusque affusus Atridae
Per superos regnique decus miserabilis orat,
Ut sibi causa suae reddatur nata salutis.
Dona simul praefert. vincuntur fletibus eius
Myrmidones reddique patri Chryseida censent.
Sed negat Atrides Chrysenque excedere castris
Despecta pietate iubet; ferus ossibus imis
Haeret amor, spernitque preces damnosa libido.
Contemptus repetit Phoebeia templa sacerdos
Squalida que infestis maerens secat unguibus ora
Dilaceratque comas annosaque pectora plangit.
Mox ubi depositi gemitus lacrimaeque quierunt,
Fatidici sacras compellat vocibus aras:

Quid coluisse mihi tua numina, Delphice, prodest
Aut castam multos vitam duxisse per annos ?
Quidve iuvat sacros posuisse altaribus ignes,

20

25

30

25.

Italico. L'ILIADE COMPENDIATA. 1. - A. Peste. Ira. - 1-8: 1-7. Si notino le iniziali degli otto versi, cho formano il nome Italicus. Il settimo però è nei codd. Ex quo (°F ou) pertulerant, o Pertulerant ex quo,

9.61: 7-303. Il povero compendiatore ha di suo la descrizione del dolore di Cryse: il some d'una paroletta (8áxova) che sfronza in un cespuglio di frasi (14-18; 28-30). Così è travestita la sublime preghiera del sacerdoto (32-43). Così è amplificato il funebre verso 52 (47 e 48).