Me sinite, atque auferte metus. Ego fœdera faxo Firma manu: Turnum debent hæc jam mihi sacra. Has inter voces, media inter talia verba,
Ecce! viro stridens alis allapsa sagitta est; Incertum, quâ pulsa manu, quo turbine adacta; Quis tantam Rutulis laudem, casusne, deusne, Attulerit pressa est insignis gloria facti ; Nec sese Æneæ jactavit vulnere quisquam. Turnus, ut Ænean cedentem ex agmine vidit, Turbatosque duces, subitâ spe fervidus, ardet: Poscit equos atque arma simul, saltuque superbus Emicat in currum, et manibus molitur habenas. Multa virûm volitans dat fortia corpora leto: Semineces volvit multos, aut agmina curru Proterit, aut raptas fugientibus ingerit hastas. Qualis apud gelidi cum flumina concitus Hebri Sanguineus Mavors clypeo increpat, atque furentes, Bella movens, immittit equos: illi æquore aperto
Ante Notos, Zephyrumque, volant: gemit ultima pulsu
Thraca pedum; circumque atræ Formidinis ora,
Iræque, Insidiæque, dei comitatus, aguntur. Talis equos alacer media inter proelia Turnus,
Hunc congressus et hunc; illum eminus: eminus ambo Imbrasidas, Glaucum atque Laden, quos Imbrasus ipse Nutrierat Lyciâ, paribusque ornaverat armis,
Vel conferre manum, vel equo prævertere ventos. Parte aliâ, media Eumedes in proelia fertur,
Antiqui proles, bello præclara, Dolonis;
Nomine avum referens, animo manibusque parentem:
Qui quondam, castra ut Danaûm speculator adiret, Ausus Pelidæ pretium sibi poscere currus:
Illum Tydides alio pro talibus ausis
Affecit pretio; nec equis aspirat Achillis.
Hunc procul ut campo Turnus prospexit aperto, Ante levi jaculo longum per inane secutus,
Sistit equos bijuges, et curru desilit, atque Semianimi, lapsoque, supervenit; et, pede collo Impresso, dextræ mucronem extorquet, et alto Fulgentem tinguit jugulo; atque hæc insuper addit: En! agros, et, quam bello, Trojane, petîsti, Hesperiam metire jacens : hæc præmia, qui me Ferro ausi tentare, ferunt; sic moenia condunt.
Huic comitem Asbuten, conjectâ cuspide, mittit;
Chloreaque, Sybarimque, Daretaque, Thersilochumque ; Et, sternacis equi lapsum cervice, Thymœten. Ac, velut Edoni Boreæ cum spiritus alto
Insonat Ægæo, sequiturque ad litora fluctus ; Qua venti incubuere, fugam dant nubila cœlo: Sic Turno, quacumque viam secat, agmina cedunt, Conversæque ruunt acies; fert impetus ipsum, Et cristam adverso curru quatit aura volantem. Non tulit instantem Phegeus, animisque frementem : Objecit sese ad currum, et spumantia frenis Ora citatorum dextrâ detorsit equorum.
Dum trahitur, pendetque jugis, hunc lata retectum Lancea consequitur, rumpitque infixa bilicem Loricam, et summum degustat vulnere corpus. Ille tamen, clypeo objecto, conversus in hostem
Ibat, et auxilium ducto mucrone petebat;
Quum rota præcipitem, et procursu concitus axis, Impulit, effunditque solo: Turnusque secutus,
Imam inter galeam, summi thoracis et oras,
Abstulit ense caput, truncumque reliquit arenæ.
Atque, ea dum campis victor dat funera Turnus,
Interea Ænean Mnestheus et fidus Achates
Ascaniusque comes castris statuere cruentum, Alternos longâ nitentem cuspide gressus.
Sævit, et infractâ luctatur arundine telum Eripere, auxilioque viam, quæ proxima, poscit; Ense secent lato vulnus, telique latebram Rescindant penitus, seseque in bella remittant. Jamque aderat, Phoebo ante alios dilectus, Iapis Iasides; acri quondam cui captus amore
Ipse suas artes, sua munera, lætus Apollo
Augurium, citharamque, dabat, celeresque sagittas. Ille, ut depositi proferret fata parentis,
Scire potestates herbarum, usumque medendi,
Maluit, et mutas agitare inglorius artes.
Stabat, acerba fremens, ingentem nixus in hastam,
Eneas, magno juvenum et morentis Iuli
Concursu lacrimisque immobilis. Ille retorto Pæonium in morem senior succinctus amictu, Multa manu medicâ, Phoebique potentibus herbis, Nequidquam trepidat; nequidquam spicula dextrâ Sollicitat, prensatque tenaci forcipe ferrum. Nulla viam Fortuna regit; nihil auctor Apollo Subvenit; et sævus campis magis, ac magis, horror Crebrescit, propiusque malum est. Jam pulvere cœlum Stare vident; subeunt equites, et spicula castris Densa cadunt mediis. It tristis ad æthera clamor Bellantum juvenum, et duro sub Marte cadentum. Hic Venus, indigno nati concussa dolore, Dictamnum genetrix Cretæâ carpit ab Idâ, Puberibus caulem foliis et flore comantem Purpureo non illa feris incognita capris Gramina, cum tergo volucres hæsere sagittæ. Hoc Venus, obscuro faciem circumdata nimbo, Detulit; hoc fusum labris splendentibus amnem Inficit, occulte medicans; spargitque salubris Ambrosiæ succos, et odoriferam panaceam.
Fovit eâ vulnus lymphâ longævus Iapis,
Ignorans subitoque omnis de corpore fugit
Quippe dolor; omnis stetit imo vulnere sanguis.
Jamque, secuta manum, nullo cogente, sagitta Excidit; atque novæ rediere in pristina vires. Arma citi properate viro! Quid statis? Iapis Conclamat, primusque animos accendit in hostem. Non hæc humanis opibus, non arte magistrâ, Proveniunt, neque te, Ænea, mea dextera servat : Major agit deus, atque opera ad majora remittit. Ille, avidus pugnæ, suras incluserat auro Hinc atque hinc, oditque moras, hastamque coruscat. Postquam habilis lateri clypeus, loricaque tergo, est, Ascanium fusis circum complectitur armis, Summaque per galeam delibans oscula fatur: Disce, puer, virtutem ex me, verumque laborem ; Fortunam ex aliis. Nunc te mea dextera bello Defensum dabit, et magna inter præmia ducet. Tu facito, mox cum matura adoleverit ætas,
Sis memor; et te, animo repetentem exempla tuorum, Et pater Æneas, et avunculus excitet Hector.
Hæc ubi dicta dedit, portis sese extulit ingens, Telum immane manu quatiens: simul agmine denso Antheusque Mnestheusque ruunt; omnisque relictis Turba fluit castris: tum cæco pulvere campus Miscetur, pulsuque pedum tremit excita tellus. Vidit ab adverso venientes aggere Turnus, Videre Ausonii; gelidusque per ima cucurrit
Ossa tremor. Prima ante omnes Juturna Latinos
Audiit, agnovitque sonum, et tremefacta refugit.
Ille volat, campoque atrum rapit agmen aperto. Qualis, ubi ad terras, abrupto sidere, nimbus It mare per medium: miseris, heu! præscia longe Horrescunt corda agricolis: dabit ille ruinas Arboribus, stragemque satis; ruet omnia late : Antevolant, sonitumque ferunt ad litora venti. Talis in adversos ductor Rhoteïus hostes Agmen agit; densi cuneis, se quisque, coactis Agglomerant. Ferit ense gravem Thymbræus Osirim,
Archetium Mnestheus, Epulonem obtruncat Achates, Ufentemque Gyas: cadit ipse Tolumnius augur, Primus in adversos telum qui torserat hostes. Tollitur in cœlum clamor, versique vicissim Pulverulenta fugå Rutuli dant terga per agros. Ipse neque aversos dignatur sternere morti ; Nec pede congressos æquo, nec tela ferentes, Insequitur: solum densâ in caligine Turnum. Vestigat lustrans, solum in certamina poscit.
Hoc concussa metu mentem, Juturna virago Aurigam Turni media inter lora Metiscum Excutit; et, longe lapsum temone, relinquit: Ipsa subit, manibusque undantes flectit habenas, Cuncta gerens, vocemque, et corpus, et arma, Metisci. Nigra velut magnas domini cum divitis ædes Pervolat, et pennis alta atria lustrat, hirundo, Pabula parva legens, nidisque loquacibus escas; Et nunc porticibus vacuis, nunc humida circum Stagna, sonat: similis medios Juturna per hostes Fertur equis, rapidoque volans obit omnia curru: Jamque hic germanum, jamque hic, ostentat ovantem : Nec conferre manum patitur: volat avia longe. Haud minus Æneas tortos legit obvius orbes, Vestigatque virum, et, disjecta per agmina, magnâ Voce vocat. Quoties oculos conjecit in hostem, Alipedumque fugam cursu tentavit equorum ; Aversos toties currus Juturna retorsit.
Heu! quid agat? vario nequidquam fluctuat æstu :
Diversæque vocant animum in contraria curæ.
Huic Messapus, uti lævâ duo forte gerebat
Lenta, levis cursu, præfixa hastilia ferro, Horum unum certo contorquens dirigit ictu. Substitit Æneas, et se collegit in arma,
Poplite subsidens: apicem tamen incita summum Hasta tulit, summasque excussit vertice cristas. Tum vero assurgunt iræ, insidiisque subactus,
« PreviousContinue » |