Page images
PDF
EPUB

Me sinite, atque auferte metus. Ego fœdera faxo
Firma manu: Turnum debent hæc jam mihi sacra.
Has inter voces, media inter talia verba,

:

Ecce! viro stridens alis allapsa sagitta est;
Incertum, quâ pulsa manu, quo turbine adacta;
Quis tantam Rutulis laudem, casusne, deusne,
Attulerit pressa est insignis gloria facti ;
Nec sese Æneæ jactavit vulnere quisquam.
Turnus, ut Ænean cedentem ex agmine vidit,
Turbatosque duces, subitâ spe fervidus, ardet:
Poscit equos atque arma simul, saltuque superbus
Emicat in currum, et manibus molitur habenas.
Multa virûm volitans dat fortia corpora leto:
Semineces volvit multos, aut agmina curru
Proterit, aut raptas fugientibus ingerit hastas.
Qualis apud gelidi cum flumina concitus Hebri
Sanguineus Mavors clypeo increpat, atque furentes,
Bella movens, immittit equos: illi æquore aperto

320

325

330

Ante Notos, Zephyrumque, volant: gemit ultima pulsu

Thraca pedum; circumque atræ Formidinis ora,

335

Iræque, Insidiæque, dei comitatus, aguntur.
Talis equos alacer media inter proelia Turnus,

[blocks in formation]

Hunc congressus et hunc; illum eminus: eminus ambo Imbrasidas, Glaucum atque Laden, quos Imbrasus ipse Nutrierat Lyciâ, paribusque ornaverat armis,

Vel conferre manum, vel equo prævertere ventos.
Parte aliâ, media Eumedes in proelia fertur,

345

Antiqui proles, bello præclara, Dolonis;

Nomine avum referens, animo manibusque parentem:

Qui quondam, castra ut Danaûm speculator adiret,
Ausus Pelidæ pretium sibi poscere currus:

350

Illum Tydides alio pro talibus ausis

Affecit pretio; nec equis aspirat Achillis.

Hunc procul ut campo Turnus prospexit aperto,
Ante levi jaculo longum per inane secutus,

Sistit equos bijuges, et curru desilit, atque
Semianimi, lapsoque, supervenit; et, pede collo
Impresso, dextræ mucronem extorquet, et alto
Fulgentem tinguit jugulo; atque hæc insuper addit:
En! agros, et, quam bello, Trojane, petîsti,
Hesperiam metire jacens : hæc præmia, qui me
Ferro ausi tentare, ferunt; sic moenia condunt.

355

360

Huic comitem Asbuten, conjectâ cuspide, mittit;

Chloreaque, Sybarimque, Daretaque, Thersilochumque ;
Et, sternacis equi lapsum cervice, Thymœten.
Ac, velut Edoni Boreæ cum spiritus alto

365

Insonat Ægæo, sequiturque ad litora fluctus ;
Qua venti incubuere, fugam dant nubila cœlo:
Sic Turno, quacumque viam secat, agmina cedunt,
Conversæque ruunt acies; fert impetus ipsum,
Et cristam adverso curru quatit aura volantem.
Non tulit instantem Phegeus, animisque frementem :
Objecit sese ad currum, et spumantia frenis
Ora citatorum dextrâ detorsit equorum.

370

Dum trahitur, pendetque jugis, hunc lata retectum
Lancea consequitur, rumpitque infixa bilicem
Loricam, et summum degustat vulnere corpus.
Ille tamen, clypeo objecto, conversus in hostem

375

Ibat, et auxilium ducto mucrone petebat;

Quum rota præcipitem, et procursu concitus axis,
Impulit, effunditque solo: Turnusque secutus,

380

Imam inter galeam, summi thoracis et oras,

Abstulit ense caput, truncumque reliquit arenæ.

Atque, ea dum campis victor dat funera Turnus,

Interea Ænean Mnestheus et fidus Achates

Ascaniusque comes castris statuere cruentum,
Alternos longâ nitentem cuspide gressus.

385

Sævit, et infractâ luctatur arundine telum
Eripere, auxilioque viam, quæ proxima, poscit;
Ense secent lato vulnus, telique latebram
Rescindant penitus, seseque in bella remittant.
Jamque aderat, Phoebo ante alios dilectus, Iapis
Iasides; acri quondam cui captus amore

390

Ipse suas artes, sua munera, lætus Apollo

Augurium, citharamque, dabat, celeresque sagittas.
Ille, ut depositi proferret fata parentis,

395

Scire potestates herbarum, usumque medendi,

Maluit, et mutas agitare inglorius artes.

Stabat, acerba fremens, ingentem nixus in hastam,

Eneas, magno juvenum et morentis Iuli

400

Concursu lacrimisque immobilis. Ille retorto
Pæonium in morem senior succinctus amictu,
Multa manu medicâ, Phoebique potentibus herbis,
Nequidquam trepidat; nequidquam spicula dextrâ
Sollicitat, prensatque tenaci forcipe ferrum.
Nulla viam Fortuna regit; nihil auctor Apollo
Subvenit; et sævus campis magis, ac magis, horror
Crebrescit, propiusque malum est. Jam pulvere cœlum
Stare vident; subeunt equites, et spicula castris
Densa cadunt mediis. It tristis ad æthera clamor
Bellantum juvenum, et duro sub Marte cadentum.
Hic Venus, indigno nati concussa dolore,
Dictamnum genetrix Cretæâ carpit ab Idâ,
Puberibus caulem foliis et flore comantem
Purpureo non illa feris incognita capris
Gramina, cum tergo volucres hæsere sagittæ.
Hoc Venus, obscuro faciem circumdata nimbo,
Detulit; hoc fusum labris splendentibus amnem
Inficit, occulte medicans; spargitque salubris
Ambrosiæ succos, et odoriferam panaceam.

405

410

415

Fovit eâ vulnus lymphâ longævus Iapis,

420

Ignorans subitoque omnis de corpore fugit

Quippe dolor; omnis stetit imo vulnere sanguis.

Jamque, secuta manum, nullo cogente, sagitta
Excidit; atque novæ rediere in pristina vires.
Arma citi properate viro! Quid statis? Iapis
Conclamat, primusque animos accendit in hostem.
Non hæc humanis opibus, non arte magistrâ,
Proveniunt, neque te, Ænea, mea dextera servat :
Major agit deus, atque opera ad majora remittit.
Ille, avidus pugnæ, suras incluserat auro
Hinc atque hinc, oditque moras, hastamque coruscat.
Postquam habilis lateri clypeus, loricaque tergo, est,
Ascanium fusis circum complectitur armis,
Summaque per galeam delibans oscula fatur:
Disce, puer, virtutem ex me, verumque laborem ;
Fortunam ex aliis. Nunc te mea dextera bello
Defensum dabit, et magna inter præmia ducet.
Tu facito, mox cum matura adoleverit ætas,

425

430

435

Sis memor; et te, animo repetentem exempla tuorum,
Et pater Æneas, et avunculus excitet Hector.

440

Hæc ubi dicta dedit, portis sese extulit ingens,
Telum immane manu quatiens: simul agmine denso
Antheusque Mnestheusque ruunt; omnisque relictis
Turba fluit castris: tum cæco pulvere campus
Miscetur, pulsuque pedum tremit excita tellus.
Vidit ab adverso venientes aggere Turnus,
Videre Ausonii; gelidusque per ima cucurrit

445

Ossa tremor. Prima ante omnes Juturna Latinos

Audiit, agnovitque sonum, et tremefacta refugit.

450

Ille volat, campoque atrum rapit agmen aperto.
Qualis, ubi ad terras, abrupto sidere, nimbus
It mare per medium: miseris, heu! præscia longe
Horrescunt corda agricolis: dabit ille ruinas
Arboribus, stragemque satis; ruet omnia late :
Antevolant, sonitumque ferunt ad litora venti.
Talis in adversos ductor Rhoteïus hostes
Agmen agit; densi cuneis, se quisque, coactis
Agglomerant. Ferit ense gravem Thymbræus Osirim,

455

Archetium Mnestheus, Epulonem obtruncat Achates,
Ufentemque Gyas: cadit ipse Tolumnius augur,
Primus in adversos telum qui torserat hostes.
Tollitur in cœlum clamor, versique vicissim
Pulverulenta fugå Rutuli dant terga per agros.
Ipse neque aversos dignatur sternere morti ;
Nec pede congressos æquo, nec tela ferentes,
Insequitur: solum densâ in caligine Turnum.
Vestigat lustrans, solum in certamina poscit.

Hoc concussa metu mentem, Juturna virago
Aurigam Turni media inter lora Metiscum
Excutit; et, longe lapsum temone, relinquit:
Ipsa subit, manibusque undantes flectit habenas,
Cuncta gerens, vocemque, et corpus, et arma, Metisci.
Nigra velut magnas domini cum divitis ædes
Pervolat, et pennis alta atria lustrat, hirundo,
Pabula parva legens, nidisque loquacibus escas;
Et nunc porticibus vacuis, nunc humida circum
Stagna, sonat: similis medios Juturna per hostes
Fertur equis, rapidoque volans obit omnia curru:
Jamque hic germanum, jamque hic, ostentat ovantem :
Nec conferre manum patitur: volat avia longe.
Haud minus Æneas tortos legit obvius orbes,
Vestigatque virum, et, disjecta per agmina, magnâ
Voce vocat. Quoties oculos conjecit in hostem,
Alipedumque fugam cursu tentavit equorum ;
Aversos toties currus Juturna retorsit.

460

465

470

475

480

485

Heu! quid agat? vario nequidquam fluctuat æstu :

Diversæque vocant animum in contraria curæ.

Huic Messapus, uti lævâ duo forte gerebat

Lenta, levis cursu, præfixa hastilia ferro,
Horum unum certo contorquens dirigit ictu.
Substitit Æneas, et se collegit in arma,

490

Poplite subsidens: apicem tamen incita summum
Hasta tulit, summasque excussit vertice cristas.
Tum vero assurgunt iræ, insidiisque subactus,

« PreviousContinue »