ardua terrarum et campi; ruit aethere toto turbidus imber aqua densisque nigerrimus austris ; implenturque super puppes; semiusta madescunt robora; restinctus donec vapor omnis, et omnes, quattuor amissis, servatae a peste carinae.

At pater Aeneas, casu concussus acerbo, nunc huc ingentes, nunc illuc pectore curas mutabat versans, Siculisne resideret arvis, oblitus fatorum, Italasne capesseret oras. Tum senior Nautes, unum Tritonia Pallas quem docuit, multaque insignem reddidit arte, haec responsa dabat, vel quae portenderet ira magna deum, vel quae fatorum posceret ordo; isque his Aenean solatus vocibus infit:

695

700

705

The Division of the Colony.

Nate dea, quo fata trahunt retrahuntque, sequamur; quidquid erit, superanda omnis fortuna ferendo est. Est tibi Dardanius divinae stirpis Acestes:

710

hunc cape consiliis socium et coniunge volentem ; huic trade, amissis superant qui navibus, et quos pertaesum magni incepti rerumque tuarum est; longaevosque senes ac fessas aequore matres,

715

et quidquid tecum invalidum metuensque pericli est, delige, et his habeant terris sine moenia fessi: urbem appellabunt permisso nomine Acestam.' Talibus incensus dictis senioris amici,

tum vero in curas animo diducitur omnes.
Et nox atra polum bigis subvecta tenebat :
visa dehinc caelo facies delapsa parentis
Anchisae subito tales effundere voces:
'Nate, mihi vita quondam, dum vita manebat,
care magis, nate, Iliacis exercite fatis,
imperio Iovis huc venio, qui classibus ignem

720

725

depulit, et caelo tandem miseratus ab alto est.
Consiliis pare, quae nunc pulcherrima Nautes
dat senior; lectos iuvenes, fortissima corda,
defer in Italiam; gens dura atque aspera cultu
debellanda tibi Latio est. Ditis tamen ante
infernas accede domos, et Averna per alta
congressus pete, nate, meos. Non me impia namque
Tartara habent, tristes umbrae, sed amoena piorum
concilia Elysiumque colo. Huc casta Sibylla
nigrarum multo pecudum te sanguine ducet:

730

735

tum genus omne tuum, et quae dentur moenia, disces.

Iamque vale torquet medios Nox humida cursus,
et me saevus equis Oriens adflavit anhelis.'
Dixerat, et tenuis fugit, ceu fumus, in auras.
Aeneas, Quo deinde ruis, quo proripis?' inquit,
'Quem fugis, aut quis te nostris complexibus arcet?'
Haec memorans cinerem et sopitos suscitat ignes,
Pergameumque Larem et canae penetralia Vestae
farre pio et plena supplex veneratur acerra.

740

745

The Feeble Left Behind.

Extemplo socios primumque arcessit Acesten, et Iovis imperium et cari praecepta parentis edocet, et quae nunc animo sententia constet. Haud mora consiliis, nec iussa recusat Acestes. Transcribunt urbi matres, populumque volentem deponunt, animos nil magnae laudis egentes. Ipsi transtra novant, flammisque ambesa reponunt robora navigiis, aptant remosque rudentesque, exigui numero, sed bello vivida virtus. Interea Aeneas urbem designat aratro

750

755

sortiturque domos; hoc Ilium et haec loca Troiam esse iubet. Gaudet regno Troianus Acestes, indicitque forum et patribus dat iura vocatis.

Tum vicina astris, Erycino in vertice sedes fundatur Veneri Idaliae, tumuloque sacerdos ac lucus late sacer additur Anchiseo.

Iamque dies epulata novem gens omnis, et aris factus honos placidi straverunt aequora venti, creber et adspirans rursus vocat Auster in altum. Exoritur procurva ingens per litora fletus; complexi inter se noctemque diemque morantur. Ipsae iam matres, ipsi, quibus aspera quondam visa maris facies et non tolerabile nomen, irẻ volunt, omnemque fugae perferre laborem. Quos bonus Aeneas dictis solatur amicis,

760

765

770

et consanguineo lacrimans commendat Acestae. Tris Eryci vitulos et Tempestatibus agnam caedere deinde iubet, solvique ex ordine funem. Ipse, caput tonsae foliis evinctus olivae,

stans procul in prora pateram tenet, extaque salsos porricit in fluctus ac vina liquentia fundit.

775

Prosequitur surgens a puppi ventus euntes.

Certatim socii feriunt mare et aequora verrunt.

Appeal of Venus to Neptune.

At Venus interea Neptunum exercita curis adloquitur, talesque effundit pectore questus: * Iunonis gravis ira nec exsaturabile pectus

780

cogunt me, Neptune, preces descendere in omnes; quam nec longa dies, pietas nec mitigat ulla,

nec Iovis imperio fatisque infracta quiescit.

Non media de gente Phrygum exédisse nefandis

785

urbem odiis satis est, nec poenam traxe per omnem :

reliquias Troiae, cineres atque ossa peremptae insequitur causas tanti sciat illa furoris.

Ipse mihi nuper Libycis tu testis in undis

quam molem subito excierit: maria omnia caelo

790