OPER A, cum integris commentariis SERVII, PHILARGYRII, PIERII. ACCEDUNT SCALIGERI ET LINDENBROGII Notae ad CULICEM, CIRIN, CATALECTA. LEOVAR DIAE, Excudit FRANCISCUS HALMA, D. D. Ordinum 2 A. Houbraken del. M.Pool Sculp P. VIRGILII MARONIS S AENEIDOS LIBER SEXTU S. Ic fatur lacrimans, claffique inmittit habenas, SERVII. Totus quidem Virgilius fcientia plenus eft, in qua | Vs. 1. hic liber poffidet principatum, cujus ex Homero pars major fumpta eft. Et dicuntur aliqua fimpliciter, multa de hiftoria, multa per altam fcientiam Philofophorum, Theologicorum Aegyptiorum; adeo ut plerique de his fingulis hujus libri integras fcripferint alias. Sane fciendum, licet primos duos verfus Probus & alii in quinti reliquerint fine, prudenter ad initium fexti effe tranflatos: nam & conjunctio poëmatis melior eft, & Homerus etiam, quem imitatur, fic inchoavit: ss Qub daxgoxiwr. Vs. I. CLASSIQUE IMMITTIT HABENAS. Navibus IC FATUR LACHRYMANS. Exigit hic locus: ut quum lachryma varie notetur, de fcriptionis in eo nomine ratione aliquid differamus. In Romano quidem codice, & aliquot aliis, lacrima, & lacrimans, paffim per 1 Latinum, abfque adfpiratione ulla fcribitur. Qui vero y in hoc vocabulo volunt, dángva opponunt, Graecam dictionem, a qua eodem fignificato lacrymae ad nos defluxerint. Qui Latinum I notant, a lacerando dictas contendunt. Latinam vero dictionem agnofcit Cicero, & adfpirationem ex confuetudine illi acceffiffe. Antiqui plerique codices, neque pauca veterum mo Et tandem Euboïcis Cumarum adlabitur oris. 5 Praetexunt puppes. Juvenum manus SERVII. Te VERTIT, ut non Aeneae, fed fociis vilia & nautica dentur officia; gubernandi vero ars foli concedatur Aeneae.. DENTE TENACI. Unde in primo: Unco non alligat ancora morfu. Anchora, ut fupra diximus, in Graeco afperationem non habet: nam dyve dicitur: unde & apud majores fine afperatione proferebatur. Contra thus & orchus veteres dicebant & lurcho, id eft, vorax: quibus fequens aetas detraxit aspirationem. 5. JUVENUM MANUS. Poft conditam in Sicilia civitatem, fenum aut nulla aut rara fit mentio. ARDENS. Feftinans, ut: Inftant ardentes Tyrii. fuis, aut fuae navi, quae claffis dicitur, vel quod fiat de fuftibus: Calas enim dicebant majores noftri fuftes, quos portabant fervi, fequentes dominos ad praelium: unde etiam calones dicebantur: nam confuetudo erat militis Romani, ut ipfe fibi arma portaret & vallum: vallum autem dicebant calam: fic Lucilius: Scinde puer calam, ut caleas: id eft, o puer, frange fuftes, & fac focum. Inde ergo claffem dictam dicunt. Alii claffem hinc magis dictam volunt; quod apud majores noftros ftipendium praeTio terreftri miles pedefter dabat; equites vero dabant in navali certamine: nam adhuc pauper fuerat populus. Exinde jam, quod ab equitibus dabatur ftipendium, tractum eft, ut diceretur claffis: proprie enim claffes equitum dicimus. Claffi ergo, aut fuae navi, quae, ut in primo diximus, dicta eft & xaλ, id eft, a lignis: unde Horatius: Me vel extremos Numidarum in agros claffe releget; cum de una loqueretur navi: aut omnium, quae ejus curfum fequuntur: Palinuri enim implevit officium, de quo fupra ait: Ad hunc alii curfum contendere juffi. ImMITTIT HABENAS. Aut funes per meraphoram dixit: aut Homerum fecutus eft, qui ait Elonumenta, LACRUMAE, & LACRUMARE abfque adἐρισμα τροποῖς ἐν δερματίνοισιν. Εt alibi: Ελκον σ' fpiratione per u vocalem ultimam fcriptitant, ut iliçín asuna iösgimbo Boos, id eft, loris tortis: his lud: HAEC RIDENDA MIHI EST, HIC LACRUMANenim utebantur antiqui. DUS ERIT. Et: QUAE TIBI CUMQUE MEI POTUERUNT PIGNORA AMORIS NATA DARI, POPULO SUNT LACRUMANTE DATA: neque non illud: AELIUS MACER ANTE SIGNATOR TRIB. LACRUMAS POS. In ali 6. LITTUS IN HESPERIUM. Hinc oftenditur, Hefperiam minorem effe omnem Italiam dictam, ut fupra diximus, vel a rege, vel a ftella. SEMINA FLAMMAE. Ewéguala wugs Homerus dicit, id eft, femen ignis. 7. ABSTRUSA IN VENIS SILICIS. Sic in Georg. Et filicis venis abftrufum excuderet ignem. Abftrudere enim, eft de induftria celare. FERARUM TECTA. Epexegefis fylvae. PIERII. 2. ET TANDEM. Ad Aeneae defiderium retulit, olim ad Italiam venire cupientis. Caeterum mora non congruit, de Capreis Cumas ufque, in tanta vicinitate, tam longam fuiffe navigationem; prac-quot per u quidem fcriptum eft, fed inter c & R fertim accedente favore Neptuni. An tandem ad confuetudinem navigantium, quibus nulla non longa navigatio videtur? an tandem, ad idem tempus refertur, ex quo Troja navigatum eft? EUBOICIS ORIS. A Colonia Cumas appellavit: nam Euboea, infula eft, in qua Chalcis civitas eft, de qua venerunt qui condiderunt civitatem in Campania, quam Cumas vocarunt: velure: vel a gravidae mulieris augurio, quae Graece y dicitur. ALLABITUR. Venit celeriter, ut : Labere nympha polo. 3. PELAGO. In pelagus, fic dictum eft, ut: It clamor coelo. Bene autem OBVERTUNT, non oв notata afpirationis eft ea forma, qua Graeci veteres utebantur, ut in Aedibus Marii Maffei Volaterrani Romae: HOSPES STA. ET LACHRUMA. Minime vero crediderim in hoc vocabulo u fcribi folitum, per mutationem Graecae litterae y in v, uti in aliis inclutus, Cumarum, quod adhuc in codicibus aliquot antiquis, y fervat; fed ex illius aetatis ufu, quae 1 mutare in u mirifice gavifa eft, ut ex decimo maritimo, decumus maritumus, & fimilia: quae tam in vetuftis M. Tullii Ciceronis exemplaribus, quam in Livianis & Plinianis & aliorum auctorum, per u notata deprehenduntur; fed noftra tempesta te Tecta rapit filvas, inventaque flumina monftrat. to Praefidet, horrendaeque procul fecreta Sibyllae, Jam fubeunt Triviae lucos, atque aurea tecta. SERVI I. 8. FLUMINA MONSTRAT. Quaecumque fluenta. Et fciendum, monftrari Aeneae, ad expiandum fe: nam funeftatus fuerat morte Palinuri: non quod eum viderat, fed quod funus agnoverat, id eft, doluerat. In eo enim eft pollutio, quod ait: Cafuque animum concuffus amici: nam ipfa impiant quae agnofcimus: unde in Livio habemus, Horatium Pulvillum, cum Capitolium dedicare vellet, audiffe ab inimico mortuum filium: & ne pollutus dedicare non poffet, refpondiffe, Cadaver fit. Hanc autem purgationem Aeneae polluto dat ubique Virgilius, ut paulo poft: Corpufque recenti Spargit aqua. Prae Triviaeque facerdos. Et bene fit lucorum Dianae commemoratio: quia petiturus eft Inferos. AUREA TECTA. Appollinis fcilicet. 14. DAEDALUS, UT FAMA EST, FUGIENS MINOIA REGNA. Ubique de incertis dubitat, ut: Fama eft Enceladi. Sane fabula de hoc talis eft: Indicato a Sole adulterio Martis & Veneris, Vulcanus minutiffimis catenis lectulum cinxit, quibus Mars & Venus ignorantes implicati funt, & cum ingenti turpitudine refoluti fub teftimonio cunctorum deorum. Quod factum Venus vehementer dolens, ftirpem omnem Solis perfequi infandis amoribus coepit. Igitur Pafiphaë, Solis filia, Minois regis Cretae uxor, Tauri amore flagravit: & arte Daedali inclufa intra vaccam ligneam, septam corio juvencae pulcherrimae, cum tauro concubuit: unde natus eft Minotaurus, qui, intra Labyrinthum inclufus, humanis carnibus vefcebatur. Sed Minos de Pafiphaë habuit liberos plures, Androgeum, Ariadnem, Phaedram. Sed Androgeus, cum effet athleta fortiffimus, & fuperaret in agonibus cunctos apud Athenas, ab Athenienfibus & vicinis Megarenfibus conjuratis occifus eft. Quod Minos dolens, collectis na 9. AT PIUS AENEAS. Oportune hoc loco, quippe ad templa feftinans. ARCES QUIBUS ALTUS APOLLO. Cum ubique arx Jovi detur, apud Cumas in arce Apollinis templum eft. Altus autem, vel magnus, ut, Facet altus Orontes. Et de ipfo Apolline: Sic pater ille deum faciat, fic altus Apollo: vel ad fimulacri magnitudinem retulit, quod fuiffe conftat altiffimum. Caelius enim de Cumano Apolline ait: Eft in fano fignum Apollinis ligneum, altum non minus pedes xv. Cujus meminiffe putatur Virgilius. TO. QUIBUS PRAESIDET. Quibus praeeft, quas defendit. HORRENDAE. Venerandae, ut: Horren-vibus bella commovit: & victis Athenienfibus poedum fylvis relligione parentum. PROCUL. Haud longe: procul enim, eft & quod prae oculis eft; & quod porro ab oculis: unde & duplicem habet fignificationem, & juxta, & longe. II. ANTRUM IMMANE PETIT. Epexegefis domus Sibyllae. MENTEM ANIMUMQUE. Periffologia eft: mens, & animus: quamvis pro fapientia mens accipiatur & intellectu; animus vero pro voluntate, ut Terentius: Mala mens, malus animus. 12. DELIUS INSPIRAT VATES. Apollo fatidicus: & fic ait Delius, ut: Nunc Lyciae fortes, id eft, Apollineac. Bene autem, Sibylla quid fit, expreffit: Magnam cui mentem animumque Delius infpirat vates: nam, ut diximus, Sibylla dicta eft, quafi e ßran, id eft, dei fententia. Aeolici enim is deos dicunt. 13. TRIVIAE LUCos. Congrue Apollini & Dianae juncta funt templa, ut & paulo poft; Phoebi, nam hanc ftatuit, ut fingulis quibufque annis feptem de filiis, & feptem de filiabus fuis, edendos Minotauro mitterent. Alii dicunt, a Minoë in vindicta filii occifi, ficut dictum eft, Phoebum rogatum : qui cum Athenienfibus peftilentiam immififfet, praeceptum oraculo eft de feptenis filiis annuis ad Minotauri paftum dirigendis. Sed tertio anno Aegei filius Thefeus miffus eft: potens tam virtute quam forma: qui cum ab Ariadne regis filia amatus fuiffet, ex Daedali confilio Labyrinthi iter filo rexit: & necato Minotauro cum rapta Ariadne victor aufugit. Quae cum omnia factione Daedali Minos deprehendiffet effecta, eum cum Icaro filio fervandum in Labyrinthum trufit. Sed Daedalus, corruptis cuftodibus, vel, ut quidam tradunt, ab amicis, fub faciendi muneris fpecie, quo fimulabat fe regem placare poffe, ceram & linum accepit, & pennas: |