Collige 2. lucrum omne fupra fortem ex pacto,vi mutui acceptum, effe vfurarium:non autem fi nullum intercedat pactum, quo mu tuatarius ciuiliter, aut moraliter obligetur ad daodum auctarium; quia tunc cenfetur dari gratuitò, & ex mera libertate mutuatarij, vt patet ex dictis. Vnde fequitur,non modò effe vfurarium,& obligare ad reftitutionem, contractum quo mutuo das pecunias Titio,cum pacto vt quinque fupra fortem in fingula centum reftituat, fed etiam illum quo eam obligas ratione mu tui,vt conducat domum tuatn, vt teneatur tibi præftare munus à lingua, vel à manu, vel ab obfequio; vt cum tali fœmina matrimonium ineat,vt tibi remittat,iniuriam,pro qua iuftam vindictam, vel fatisfactionem exigere poteft; vt tibi conferat aliquod officium, aut benefi cium; vt te onere aliquo, ad quod teneris eximat. Ifta enim & fimilia funt pretio æfti mabilia, quare non poteft mutuatarius ex vi mutui,ad ea obligari,fine labe vfuræ externa, & realis, lege pofitiua diuina, & Ecclefiaftica prohibitæ. Imò certè & naturali nam qui mutuo dat centum nummos, ex vi mutui non potelt meritò exigere, nifi tantum, quan tum dat; cùm in hoc confiftat æqualitas iuftitiæ. Quemadmoduin ille qui vendit domum aut equum, non poteft nifi pretium valori domus aut equi adæquatum ex vi contractus venditionis exigere exigere. Quare fi mutuo dans centum, ex vi mutui,accipit quinque,aut fex fupra centum vel æquiualens,committit vfuram iuri naturali repugnantem. Confirmatur,nam vel accipis illud auctarium pro forte principali, vel pro vfu ilius: at prius iniuftum eft,vt iam oftendi,quia centum non valent nifi centum. Vnde cum centum recipias, iniquè reliquum pro forte poftulas. Pofterius etiam iniuftitiâ non vacat. In co enim diftinguitur mutuum à comodato, quò per commodatum non transfertur dominium rei, vfus tantùm illius tribuitur, at per mutuum tran fertur dominium pecuniæ, vel alterius rei mutuatæ; vt vel ex eo patet, quia mutuatarius non tenetur eandem reftituere, fed tantùm fimilem ; cuius oppofitum contingit in commodaro. Nec dicas fieri non poffe, vt eandem reftituat ; cùm per vfum illius, neceffariò eam abfumat: Etfi enim contingat mutuatarium pecunia mutuo accepta non vti,adhuc non tenebitur eandem numero reftituere. Cùm ergo res mutuo data non fit tua, fed mutuatarij, qui poteft de ea difponere vt libuerit, certè il lius vfus non ad te, fed ad illum pertinet : quemadmodum vfus rei venditæ non ampliùs ad emptorem, fed ad venditorem fpectat. An non iniquum eft,& rationi naturali planè repugnans, exigere pretium pro vfu rei non fue Sic planè fentio cum omnibus Catholicis. Ex qua doctrina varij cafus refolui pol funt funt. Primo enim quæri poteft, an fit vfura mutuo dare pecuniam, cum pacto vt mutuatarius teneatur reddere triticum vel oleum. Refpondeo affirmatiue, quia fic imponitur mutuatario obligatio ad quam ex vi mutui non tenetur : cùm teneatur tantùm ex vi'illius,reddere rem fimilem, & eiufdem fpeciei. Si tamen æquè commodum effet mutuatario, in hac, aut illa fpecie reftituere; obligatio non cenferetur moraliter distincta ab ea, quæ per mutuum imponitur, neque magis cum grauarettadeóque fine labe vfuræ,poffet ni fallor ei imponi, modò mutuans non reciperet fupra valorem rei mutuatæ. Secundò quæritur, an fit vfura, dare pecunias agricolæ foluendas in tritico tempore meffis,pretio.comuni. Refpondeo cum diftin&tione.Nam fi dans pecunias co modo, inten dat folutione anticipata, emere triticum aliàs reddendum,ibi non eft mutuum,fed emptio ; adeóque vfura in eo contractu locum non ha bet. Si verò intendat pecunias mutuo dare, contractus eft vfurarias; cùm mutuatario imponatur onus pecunia æítirnabile. Excipe nifi hoc onere mutuatarius magis non grauetur, quàm onere foluendi pecunias ipfas, illudque æquè libenter fubeat." Eodem modo fi intendis anticipatè conducere operas coloni, vt agrum tuum colat; non committis vfuram, etfi eum ex contractu obliges ad agrum tuum colendum. Quia hic non intercedit mutuum, quod vnica fedes vfuræ eft, fed contractus conductionis conductionis qui licitus eft;modo tantundem tribuas, quanti labor æftimatur, nec ob anticipationem aliquid detrahas. Si verò contractum mutui cum colono celebras,& ex vi illius eum ftringis ad agrum tuum colendum, hoc pacto exigis aliquid pretio æftimabile,ad quod ipfe non tenetur,ex vi mutui. Et confe quenter vfuræ labem incurris, nifi fpectato ftatu Coloni; non illi grauius,fit agrum tuum colere,quam pecuniam à te acceptam reftituere, illeque ad id fponte fe obliget. Porro tunc non cenfetur colonus eo onere grauari, quando ipfe quidem paratus eft agros colere pro iufto ftipendio,fed probabiliter alium re. pérturus non elt, qui maiori mercede illius operas conducere velit. Secus fi aliquem eiufmodi conductorem facilè nãscisci poffit.Quo cafu tenetur mutuator relaxare prædicta obligationé, vel indemnitati coloni cófulere,teftituendo exceffum,quo ratione mutui,priuatur. Tertiò quæritur,an fit vfura fa mutues pecunias alicui ea lege, vt in officina tua emat iufto pretio, Refpondco affirmatiuè,quia cùm illum priues libertate adeundi aliorum apothecas, graue onus, precioque æftimabile ei imponis etfi alioqui merces ei non vendas nifi iufto precio. Vade non modò teneris tale grauamen; relaxare; fed etiam pro eo aliquid rettituere ; & co magis, quo diutiùs durauit, arbitrio boni viri, Quod verum eft, etiamf mutuatarius æquali pretio merces alibi fuiffet empturus. Et à fortiori, fi viliùs empturus empturus erat; tunc enim etiam exceffum pretij ab eo accepti teneris reftituere, etfi alioqui intra latitudinem iufti pretij merces illi vendideris. Quia cùm per iniuriam antecedentem fis illi caufa talis damni, æquitas poftulat vt illud refarcias. Vnde fi alibi libros 20. tantùm aureis empturus erat, & tu 22. vendideris teneris duos illi nummos præcisè ex eo capite reftituere. Quòd fi minori pretio merces ei vendidifti, quàm alibi empturus effet,hinc poterit proportione feruata, compenfari onus quod ei iniecifti,ad of. ficinam tuam ventitandi. Si verò frequens mutuatarij acceffus ad tuam officinam, magnam tui æftimationem peperit, eaque occasione multi emptores ad. te accefferunt, cum non exiguo rerum tuarum commodo, tenerifne lucrum inde ассерtum reftituere? Aliqui affirmant, & quia incerti funt domini, aiunt te teneri tantum pauperibus reftituere, quanti æftimatur lu crum prædictum. Verùm hoc omnino difplicet ; nam etfi iniuftè mutuatarium ad tuam officinam traxeris, non tamen facis iniuriam aliis, qui illius exemplo ad tuam officinam emendi caufa ventitant.Quare dummodo fupra iuftum pretium merces iis non vendas, ad nullam ex eo capite teneris reftitutionem; efto ex corum confluxu non exiguum lucrum reportes. Quartò quæritur, an liceat mutuo dare v. c. pecunias, cum pacto vt mutuatarius teneatur statim, vel futuro tempore triticum, |