ARTICVLVS IV.

De acquifitis per vfuras.

Sura duobus modis accipitur. 1.pro lucro vfurario. 2. pro actione qua tale luctu acquiritur. Qua pofteriori ratione defcribitar, Contractus quo immediatè exvi mutui,aliquid temporale,& pecuniâ æftimabile exigitur vitra fortem,tanquam ex iuftitia debitum.

Verùm duobus modis vfura in mutuo com mitti poteft 1. mentaliter tantùm, quod fit, quando fine vllo pacto externo, mutuans interiùs intendit vt fibi aliquid foluatur fupra fortem,tanquam debitum ex vi mutui s. realiter & extrinfecè, quod contingit quando initur pactum cum mutuatario › quo obligatur aliquid ex vi mutui foluere fupra fortem.

Rurfus quia mutuum vel explicitè, vel implicitè celebrari poteft : hinc adhuc duplex eft vfura,alia explicita & formalis,alia implici ra,feu virtualis, quæ etiam palliata dici folet. Prima committitur, quando initut verus contractus mutui,& per illum obligatur exprefsè mutuatarius ad foluendum aliquod lucrum fupra fortem principalem, quæ illi mutuo datur. Secunda verò contingit,quando non celebratur formaliter contractus mutui, fed alius æquiualenter cum eo incidens, vt lucrum fupra fortem acceptum, aliquo honefto titulo pallietur.

Ex

Ex his collige triplicem effe vfuram, nimirum 1.internam, feu mentalem 2. externam explicitiam, & formalem 3. externam implicitam,feu palliatam. De quibus hîc pauca pro praxi inquirenda erunt.

Dubium eft 1.an vfura mentalis fit illicita,& obliget ad reftitutionem. Refpondeo 1. ciufmodi vfuram illicitam effe. Sicut enim malum eft, accipere lucrum fupra fortem, ratione mutui,tanquam ex iuftitia debitum : ita & malum est,mutuare ex intentione eiufmodi lucrum recipiendi Quia hoc aliud nihil eft quàm,velle accipere ahenum.

Aliqui tamen hic diftinguunt inter fpem, & intentionem,& dicunt non effe malum fperare, lucrum ex mutuo, etfi peccatum fit tale lucrum intendere. Verùm hæc diftinctio reiicicitur : quia non modo illicitum eft eo animo mutuare, vt lucrum ex mutuo tanquam tibi debiram referas,fed etiam id fperare. Cùm à parte rei tale lucrum tibi debitum non fit, adeóque optes vt quod alterius eft, fit tuum quo fanè eft inordinatio.

in

Nora hæc procedere de vera vfura mentali , quæ dicit voluntatem accipiendi la crum, tanquam debitum ratione mutui. Nam fi agatur de intentione, aut fpe habendi lucrum in mutuo, non proximè, & immediatè ratione mutui fed mediance maruatarij gratitudine, vel amicitia, talis intentio non est vfuraria, nec illicira. Quia ficut mutuans poteft fine labe vfuEx, accipere lucrum datum à mutuatario

ob

ob gratitudinem, vel amicitiam ; ita & poteft licitè tale lucrum eo titulo intendere.

Quod ita intellige,vt fine vfura poffis (perare lucrum ex amicitia mutuatarij,non modo fi minùs principaliter tale lucrum intendas, fed etiam fi intentio tua principaliter in illud feratur: Vt fi Principi mutues notabilem pecuniæ fummam, ea præfertim intentione, vt poftea ex amicitia tibi aliquod officium conferat. Quamvis enim primariò in lucrum feraris cùm tamen non intendas illud confequi immediatè ex mutuo, tanquam pretium illius, intentio tua non eft vfuraria, etfi fortè labem aliquam auaritiæ contrahat.

Refpondeo 2.vfuram mentalem obligare ad reftitutionem, quando mutuatarius dat lucrum tanquam debitum ratione mutui,ex indole mutuantis coniiciens, eum eo titulo lucrum ex mutuo intendere. Cùm enim lucrum non debeatur ratione mutui, mutuatarius eo tantùm titulo illud foluens, nihil cenfetur voluntariè dare, adeóque accipiens tenetur ad reftitutionem.

Vnde collige, mutuantem teneri ad reftitutionem etfi lucrum fic datum bona fide acceperit, putans fibi liberaliter dari. Cùm enim illud auctarium in ipfum traflatum non fit quoad dominium nulla eft ratio cur poffit illud retinere, postquam nouit modum quo fibi conceffum fuit. Quare tenetur ipfum reftituere fi extat vel fi bona fide confumptum fuit, id in quo factus eft ditior. Si verò neque

extar

extat in fe,neque ex illius confump:iore ali quid emolumenti fupereft, ad nihil teretur: modò bona fide vt fuum acceperit, & confumpferit.

Cæterùm etfi lucrum acceptum extet post poffeffionem triennalem bonæ fidei, accipiens non tenetur illud reftituere;quia per ligitimam præfcriptionem fecit fuum. Et hoc confiderandum, ne mutuantem, qui per triennium au&tarium illud bona fide poffedit, obligent ad reftitutionem; etfi poftea deprehendat, parum libenter à mutuatario fibi fuiffe conceffum.

Quod fi mutuatarius dat lucrum ex gratitudine, mutuator credens fibi dari tanquam debitum, non tenetur à parte rei illud reftituere. Cùm illius dominium vere in ipsum, gratuita alterius donatione traffatum fit. Tenetur tamen ratione confcientiæ erroneæ, nifi ex caufa rationabili eam deponat. Quia quandiu non putat id lucrum fibi gratis effe con ceffum,ex errore iudicat fe accipere alicnum; ficque tenetur reftituere, ne contra propriam confcientiam agat.

Poterit autem talem errorem deponere, fi ipfe à mutuatario nec exprefsè, nec virtualiter, aut per indicium aliquid petiit fupra fortem & nihilominus ipfe mutuatarius libenter offert auctarium, etfi minimè requifitus. Hinc enim poteft certò moraliter, nedum probabiliter coniicere id fibi dari gratis, & non tanquam pretium mutui. Maximè & aliunde nouit

murua

tasiuna

arium hominem effe liberalem, vel folere ex gratitudine aliquid forti fuperaddere, dum cam mutuantibus restituit.

Dubitans quo animo detur auctarium, non poteft illud accipere, fiue dubium fit negatiuum, ita vt nihil habeat vnde mentem mutuatarij coniiciat: fiue fit pofitiuum, ita vt fit ratio dubitandi ex vtraque parte. Siquidem non poteft quis licitè in dubio, rei alicuius poffeffionem inchoare, ne fe periculo vfurpandi alienú exponat.Quare vt licitè aliquid fupra fortem oblatum accipiat, debet in praxi dubium deponere, & probabiliter iudicare id fibi gratis conferri.

Dubium eft 2. quid obferuandum fit circa vfuram realem, feu externam, eamque explicitam. Refpondeo, hanc regulam obferuandam effe, ex communi fententia vt talis vfura reperiatur, vbi duo concurrunt; nempe verum mutuum, & pactum explicitum aliquid recipiendi fupra fortem, ratione

mutui.

tem

Ex quo duo collige, 1. lucrum fupra for

ex pacto acceptum, non effe vfurarium, fi non adfit matuum. Vt fi commodes pecunias Titio ad vanam oftentationem, cum pacto vt eafdem tibi poftea reddat, cum auAtario. Vel fi des illi pecunias aureas, pro argenteis ; aut argenteas,pro æreis, & lucrum inde accipias. Cum enim hic non fit verum mutuum,fed potiùs locatio, aut venditio pecuniæ; poteft inde fine vfura aliquid accipit fupra fortem principalem.

Colli