autem fœmina,aut virgo fanitatis causa, non teneatur pati fe à viris tangi,in partibus inhoneftis,nonnulli affirmant: quorum tamen sententiam nollem in praxi fequendam proponere, faltem in periculo vitæ,aut grauis incommodi.

Iœmina aduertens fe impudicè tangi,debet fe retrahere: quòd fi extrinfecùs honeftè tangitur,ex prauo tamen affectu,non debet fe retrahere, fi adfint alij qui inde poffint aliquid mali fufpicari:at fi eiufmodi tactus fiat fecreto,tenetur tangentem repellere, ne illius peccato cooperetur.

Afpicere fœminam ex curiofitate, quia pulchra eft,non eft peccarum, faltem mortale,etfi accedat delectatio,quæ præcisè ex vifione talis obiecti percipitur. Vix tamen poteft excufari à mortali, curiofitas viri qui partes inhoneftas mulieris intuetur, & vice verfa: nifi id fiat tam breui tempore, vt non fit periculum turpis commotionis,aut confenfus.

Vnde peccatum cft mortale, infpicere virum & fœminam fimul coëuntes: non tamen bruta inuicem coëuntia,nifi inde turpis dele&tatio exurgat. At confricate verenda animalium, eaque ad feminationem prouocare,puto à mortali excufari vix poffe, quicquid dicant aliqui.

Peccat mortaliter puella, quæ fine caufa vlla rationabili, se visendam exhibet viro, à quo nouit fe turpiter amari: fecus fi ex caufa legitima, vt ne Sacrum die fefto prætermittat, aut ne folita & honefta doM

mo

mo exeundi libertate,priuetur,id faciat.

Turpia verba proferre, cum prauo affectú ad res,de quibus agitur, eft peccatum mortale:fine tali affectu, & ex quadam delectatione ad ipfam narrationem, eft tantùm veniale per fe loquendo. Brit tamen mortale, fi adfit circunftantia fcandali, vt fi facerdos, aut Religiofus coram aliis, verba valde turpia profer

ret,aut caneret.

Turpes comoedias repræfentare, iifque intereffe, eft de fe peccatum mortale, à quo tamen excufari poffet laicus, qui tantùm ex quadam curiofitate adeffet, fine prauo affectu ad res ipfas repræfentatas. Dico, laicus, nam quomodo Clericus,aut Religiofus, qui turpibus ciufmodi repræfentationibus intereft non fit reus peccati lethalis haud fatis intelligo.

Turpes imagines pingere, eft de fe peccatum mortale : valde etiam periculofum eft, in iis acuratiùs intuendis aliquandiu immorari etiamfi id fiat folùm ex intentione indagandi artem pictoris.

Fœminæ quæ iuxta confuetudinem patriæ, pectus difcooperiunt.fine praua intentione, à peccato mortali excufantur. Quia tamen etfi incogitanter,præbent multis occafionem ruina debent fuperiores,concionatores,& confeffarij dare operam, vt ciufmodi confuetudo adco periculofa tollatur.

Fœminæ quæ, ex vana quadam complacentia, faciem fucant , aut pretiofis veftibus vtuntur, peccant,

venialiter; quæ

verò ex intentione prouocandi ad prauum amorem, mortaliter.

Choreæ ex fe non funt mala, plerumque tamen funt occafio peccandi, & ita vitari debent ab iis qui experiuntur, fe earum occafione, in peccatum mortale labi : nifi ex caufa graui iis intereffe teneantur.

Quæ hic defunt de peccatis internis contra caftitatem, commodiùs tractabuntur in fra vbi de nono decalogi præcepto, ad quod propriè fpectant. Quæ etiam hic addi pote rant, de legitimo vsu matrimonij, iam ante ad 4. præceptum tractata funt.

268

ccco༡༡Re9༡༩9༡.CU9༡:༩CO

CAPVT VII.

DE VII. DECALOGI

PRÆCEPTO.

Quo furtum, feu ablatio iniufta rei aliena inuito domino prohibetur.

N hoc capite quinque expendemus. Primò, in quibus cafibus furtum fit mortale. Secun

dò, quid fpeciatim fentiendum

fit de furtis filiorum, vxorum,& famulorum. Tertiò,quid de furtis venatorum, cædentium ligna, & fraudantium vectigalia. Quartò agemus de obligatione reftituendi bona aliena.

ARTICVLVS I.

In quibus cafibus furtum fit
mortale.

F

Vrtum rei alienæ eft ex genere fuo peccatum mortale, vt pote charitati proximi repugnans. Paruitas tamen materiæ ablatæ interdum facit, vt non fit nifi peccatum veniale.

Diftin

1

Diftinguitur fpecie à rapina,nam ad furtum fufficit accipere rem alienam, ignorante domino; ad rapinam autem requiritur violentia domino illata, quæ proinde in confeffione declaranda eft.

Quænam quantitas ad furtum mortale requiratur, certo determinati non poteft; fed hoc arbitrio viri prudentis relinquendum eft attentis circunftantiis locorum & perfonarum. Quia quod in vno loco, aut respectu vnius perfonæ parum videtur, cenfetur notabile refpectu alterius,

Dici poteft,effe communiter furtum mortale,duos vel tres aureos furari homiai mediocris fortunæ ; tertiam verò vel quartam aurei partem,homini pauperi, qui arte aliqua victū fibi comparare folet. Hæc tamen regula pro varietate circunftantiarum adhuc variari poteft,totumque relinquitur iudicio confeffarij.

Vnde erfi res quæ aufertur, fit in se valdè exigui valoris, peccat tamen mortaliter qui eam furatur, fi ex illius ablatione notabile danu inferatur domino:vt fi quis fartori acum, quam folam habebat, quáque vitam fuftentabar, dolosè furripiat; iciens eum aliam non habere, qua operari poffit, teneturque furri piens ad compenfationem damni illati.

Similiter peccar mortaliter, qui pauperi graniter indigenti, panem, aut exiguam pecuniam, ad victum ipfi neceffariam, furripit; quamuis hoc peccatum, ficut & præcedens, non fit mortale in fpecie furti, fed in fpecie damni iniuftè illati.