Ut gemmâ bibat, et Sarrano indormiat ostro: Condit opes alius; defossoque incubat auro : Hic stupet attonitus Rostris: hunc plausus hiantem Per cuneos geminatus enim plebisque patrumque Corripuit gaudent perfusi sanguine fratrum, Exsilioque domos et dulcia limina mutant, Atque alio patriam quærunt sub sole jacentem. Agricola incurvo terram dimovit aratro : Hinc anni labor; hinc patriam parvosque nepotes Sustinet; hinc armenta boum, meritosque juvencos. Nec requies, quin aut pomis exuberet annus, Aut fœtu pecorum, aut Cerealis mergite culmi, Proventuque oneret sulcos, atque horrea vincat. Venit hiems; teritur Sicyonia bacca trapetis ; Glande sues læti redeunt; dant arbuta silvæ; Et varios ponit foetus autumnus, et altè Mitis in apricis coquitur vindemia saxis. Interea dulces pendent circum oscula nati; Casta pudicitiam servat domus ; ubera vaccæ Lactea demittunt; pinguesque in gramine læto Inter se adversis luctantur cornibus hædi.
Ipse dies agitat festos; fususque per herbam, Ignis ubi in medio, et socii cratera coronant, Te libans, Lenæe, vocat; pecorisque magistris Velocis jaculi certamina ponit in ulmo ; Corporaque agresti nudant prædura palæstrâ.
Hanc olim veteres vitam coluêre Sabini, Hanc Remus et frater; sic fortis Etruria crevit Scilicet, et rerum facta est pulcherrima Roma, Septemque una sibi muro circumdedit arces. Ante etiam sceptrum Dictæi regis, et antè Impia quàm cæsis gens est epulata juvencis, Aureus hanc vitam in terris Saturnus agebat. Necdum etiam audierant inflari classica, necdum Impositos duris crepitare incudibus enses.
Sed nos immensum spatiis confecimus æquor; Et jam tempus equûm fumantia solvere colla.
Te quoque, magna Pales, et te, memorande, canemus, Pastor ab Amphryso; vos, silvæ, amnesque Lycæi. Cætera, quæ vacuas tenuissent carmine mentes, Omnia jam vulgata: quis aut Eurysthea durum, Aut illaudati nescit Busiridis aras?
Cui non dictus Hylas puer, et Latonia Delos,
Hippodameque, humeroque Pelops insignis eburno,
Acer equis? Tentanda via est, quâ me quoque possim Tollere humo, victorque virûm volitare per ora,
Primus ego in patriam mecum, modò vita supersit, Aonio rediens deducam vertice Musas:
Primus Idumæas referam tibi, Mantua, palmas ; Et viridi in campo templum de marmore ponam Propter aquam, tardis ingens ubi flexibus errat Mincius, et tenerâ prætexit arundine ripas. In medio mihi Cæsar erit, templumque tenebit. Illi victor ego, et Tyrio conspectus in ostro, Centum quadrijugos agitabo ad flumina currus.
Cuncta mihi, Alpheum linquens lucosque Molorchi, Cursibus et crudo decernet Græcia cæstu.
Ipse, caput tonsæ foliis ornatus olivæ,
Dona feram. Jam nunc solemnes ducere pompas
Ad delubra juvat, cæsosque videre juvencos : Vel scena ut versis discedat frontibus, utque Purpurea intexti tollant aulæa Britanni.
In foribus pugnam ex auro solidoque elephanto Gangaridum faciam, victorisque arma Quirini; Atque hîc undantem bello magnùmque fluentem Nilum, ac navali surgentes ære columnas. Addam urbes Asiæ domitas, pulsumque Niphaten, Fidentemque fugâ Parthum versisque sagittis,
Et duo rapta manu diverso ex hoste tropæa, Bisque triumphatas utroque ab littore gentes. Stabunt et Parii lapides, spirantia signa, Assaraci proles, demissæque ab Jove gentis Nomina, Trosque parens, et Troja Cynthius auctor. Invidia infelix Furias amnemque severum Cocyti metuet, tortosque Ixionis angues Immanemque rotam, et non exsuperabile saxum. Interea Dryadum silvas saltusque sequamur Intactos, tua, Mæcenas, haud mollia jussa. Te sine nil altum mens inchoat. En, age, segnes Rumpe moras; vocat ingenti clamore Citharon, Taygetique canes, domitrixque Epidaurus equorum ; Et vox assensu nemorum ingeminata remugit. Mox tamen ardentes accingar dicere pugnas Cæsaris, et nomen famâ tot ferre per annos Tithoni primâ quot abest ab origine Cæsar.
Seu quis, Olympiacæ miratus præmia palmæ, Pascit equos, seu quis fortes ad aratra juvencos, Corpora præcipuè matrum legat. Optima torvæ Forma bovis, cui turpe caput, cui plurima cervix, Et crurum tenus a mento palearia pendent; Tum longo nullus lateri modus ; omnia magna, Pes etiam; et camuris hirtæ sub cornibus aures. Nec mihi displiceat maculis insignis et albo, Aut juga detrectans; interdumque aspera cornu, Et faciem tauro propior; quæque ardua tota, Et gradiens imâ verrit vestigia caudâ.
tas Lucinam justosque pati hymenæos Desinit ante decem, post quatuor incipit annos : Cætera nec fœturæ habilis, nec fortis aratris. Interea, superat gregibus dum læta juventas, Solve mares; mitte in Venerem pecuaria primus, Atque aliam ex aliâ generando suffice prolem. Optima quæque dies miseris mortalibus ævi Prima fugit subeunt morbi, tristisque senectus, Et labor, et duræ rapit inclementia mortis. Semper erunt, quarum mutari corpora malis ; Semper enim refice: ac, ne pòst amissa requiras, Anteveni, et sobolem armento sortire quotannis.
Nec non et pecori est idem delectus equino. Tu modò, quos in spem statues submittere gentis, Præcipuum jam inde a teneris impende laborem. Continuò pecoris generosi pullus in arvis Altiùs ingreditur, et mollia crura reponit : Primus et ire viam, et fluvios tentare minaces Audet, et ignoto sese committere ponti :
Nec vanos horret strepitus. Illi ardua cervix, Argutumque caput, brevis alvus, obesaque terga ; Luxuriatque toris animosum pectus. Honesti Spadices, glaucique; color deterrimus albis, Et gilvo. Tum, si qua sonum procul arma dedêre, Stare loco nescit, micat auribus, et tremit artus, Collectumque premens volvit sub naribus ignem. Densa juba, et dextro jactata recumbit in armo. At duplex agitur per lumbos spina cavatque Tellurem, et solido graviter sonat ungula cornu. Talis Amyclæi domitus Pollucis habenis Cyllarus, et, quorum Graii meminêre poëtæ, Martis equi bijuges, et magni currus Achilli. Talis et ipse jubam cervice effudit equinâ Conjugis adventu pernix Saturnus, et altum Pelion hinnitu fugiens implevit acuto.
Hunc quoque, ubi aut morbo gravis, aut jam segnior annis Deficit, abde domo ; nec turpi ignosce senectæ. Frigidus in Venerem senior, frustraque laborem Ingratum trahit; et, si quando ad prælia ventum est, Ut quondam in stipulis magnus sine viribus ignis, Incassum furit. Ergo animos ævumque notabis Præcipuè; hinc alias artes, prolemque parentum, Et quis cuique dolor victo, quæ gloria palmæ. Nonne vides, quum præcipiti certamine campum Corripuêre, ruuntque effusi carcere currus; Quum spes arrectæ juvenum, exsultantiaque haurit Corda pavor pulsans? illi instant verbere torto, Et proni dant lora; volat vi fervidus axis ; Jamque humiles, jamque elati sublimè videntur Aëra per vacuum ferri, atque assurgere in auras. Nec mora, nec requies; at fulvæ nimbus arenæ
Tollitur; humescunt spumis flatuque sequentûm : Tantus amor laudum, tantæ est victoria curæ !
Primus Erichthonius currus et quatuor ausus Jungere equos, rapidusque rotis insistere victor. Fræna Pelethronii Lapithæ gyrosque dedêre, Impositi dorso; atque equitem docuêre sub armis Insultare solo, et gressus glomerare superbos. Equus uterque labor; æquè juvenemque magistri Exquirunt, calidumque animis et cursibus acrem ; Quamvis sæpè fugâ versos ille egerit hostes, Et patriam Epirum referat, fortesque Mycenas, Neptunique ipsâ deducat origine gentem.
His animadversis, instant sub tempus, et omnes Impendunt curas denso distendere pingui Quem legêre ducem, et pecori dixêre maritum; Pubentesque secant herbas, fluviosque ministrant, Farraque; ne blando nequeat superesse labori, Invalidique patrum referant jejunia nati. Ipsa autem macie tenuant armenta volentes; Atque, ubi concubitus primos jam nota voluptas Sollicitat, frondesque negant, et fontibus arcent. Sæpè etiam cursu quatiunt, et sole fatigant, Quum graviter tunsis gemit area frugibus, et quum Surgentem ad Zephyrum paleæ jactantur inanes. Hoc faciunt, nimio ne luxu obtusior usus
Sit genitali arvo, et sulcos oblimet inertes ;
Sed rapiat sitiens Venerem, interiusque recondat. Rursus cura patrum cadere, et succedere matrum Incipit. Exactis gravida quum mensibus errant, Non illas gravibus quisquam juga ducere plaustris, Non saltu superare viam sit passus, et acri Carpere prata fugâ, fluviosque innare rapaces. Saltibus in vacuis pascant, et plena secundum Flumina, muscus ubi, et viridissima gramine ripa, Speluncæque tegant, et saxea procubet umbra.
Est lucos Silari circa ilicibusque virentem Plurimus Alburnum volitans, cui nomen asilo Romanum est, cstrum Graii vertêre vocantes ; Asper, acerba sonans ; quo tota exterrita silvis Diffugiunt armenta; furit mugitibus æther
« PreviousContinue » |