Infusum populum, et campos jubet esse patentes. Incedunt pueri, pariterque ante ora parentûm Frænatis lucent in equis: quos omnis euntes Trinacriæ mirata fremit Trojæque juventus. Omnibus in morem tonsâ coma pressa coronâ ; Cornea bina ferunt præfixo hastilia ferro; Pars leves humero pharetras; it pectore summo Flexilis obtorti per collum circulus auri. Tres equitum numero turmæ, ternique vagantur Ductores; pueri bis seni quemque secuti Agmine partito fulgent, paribusque magistris. Una acies juvenum, ducit quam parvus ovantem Nomen avi referens Priamus, tua clara, Polite, Progenies, auctura Italos; quem Thracius albis Portat equus bicolor maculis, vestigia primi Alba pedis frontemque ostentans arduus albam. Alter Atys, genus unde Atii duxêre Latini ; Parvus Atys, pueroque puer dilectus Iulo. Extremus, formâque ante omnes pulcher, Iulus Sidonio est invectus equo, quem candida Dido Esse sui dederat monumentum et pignus amoris. Cætera Trinacriis pubes senioris Acestæ
Excipiunt plausu pavidos, gaudentque tuentes Dardanidæ, veterumque agnoscunt ora parentûm.
Postquam omnem læti consessum oculosque suorum
Lustravêre in equis, signum clamore paratis Epytides longè dedit, insonuitque flagello. Olli discurrêre pares, atque agmina terni Diductis solvêre choris; rursusque vocati Convertêre vias, infestaque tela tulêre. Inde alios ineunt cursus aliosque recursus Adversis spatiis; alternisque orbibus orbes Impediunt, pugnæque cient simulacra sub armis. Et nunc terga fugâ nudant; nunc spicula vertunt Infensi; factâ pariter nunc pace feruntur. Ut quondam Cretâ fertur Labyrinthus in altâ Parietibus textum cæcis iter, ancipitemque Mille viis habuisse dolum, quâ signa sequendi Falleret indeprensus et irremeabilis error.
Haud alio Teucrûm nati vestigia cursu
Impediunt, texuntque fugas et prælia ludo ; Delphinum similes, qui per maria humida nando
Carpathium Libycumque secant, luduntque per undas. 595 Hunc morem, hos cursus, atque hæc certamina primus
Ascanius, Longam muris quum cingeret Albam, Retulit, et priscos docuit celebrare Latinos, Quo puer ipse modo, secum quo Troïa pubes. Albani docuêre suos; hinc maxima porrò Accepit Roma, et patrium servavit honorem ; Trojaque nunc, pueri Trojanum dicitur agmen. Hâc celebrata tenus sancto certamina patri. Hîc primùm Fortuna fidem mutata novavit. Dum variis tumulo referunt solemnia ludis, Irim de cœlo misit Saturnia Juno
Iliacam ad classem, ventosque adspirat eunti,
Multa movens, necdum antiquum saturata dolorem. Illa, viam celerans per mille coloribus arcum, Nulli visa, cito decurrit tramite virgo. Conspicit ingentem concursum, et littora lustrat, Desertosque videt portus classemque relictam.
At procul in solâ secretæ Troades actâ
Amissum Anchisen flebant, cunctæ que profundum
Pontum adspectabant flentes: Heu! tot vada fessis 615 Et tantum superesse maris! vox omnibus una. Urbem orant; tædet pelagi perferre laborem. Ergo inter medias sese, haud ignara nocendi, Conjicit, et faciemque deæ vestemque reponit. Fit Beroë, Tmarii conjux longæva Dorycli, Cui genus, et quondam nomen, natique fuissent; Ac sic Dardanidûm mediam se matribus infert : O miseræ, quas non manus, inquit, Achaïca bello Traxerit ad letum patriæ sub moenibus! o gens Infelix, cui te exitio Fortuna reservat ! Septima post Trojæ excidium jam vertitur æstas, Quum freta, quum terras omnes, tot inhospita saxa, Sideraque emensæ ferimur; dum per mare magnum Italiam sequimur fugientem, et volvimur undis. Hîc Erycis fines fraterni, atque hospes Acestes: Quid prohibet muros jacere, et dare civibus urbem ?
O patria, et rapti nequidquam ex hoste Penates! Nullane jam Trojæ dicentur monia? nusquam Hectoreos amnes, Xanthum et Simoënta, videbo ? Quin agite, et mecum infaustas exurite puppes. Nam mihi Cassandræ per somnum vatis imago Ardentes dare visa faces: Hîc quærite Trojam, Hîc domus est, inquit, vobis. Jam tempus agi res; Nec tantis mora prodigiis. En quatuor aræ Neptuno; deus ipse faces animumque ministrat.
Hæc memorans, prima infensum vi corripit ignem ; Sublatâque procul dextrâ connixa coruscat, Et jacit. Arrectæ mentes stupefactaque corda Iliadum. Hîc una e multis, quæ maxima natu, Pyrgo, tot Priami natorum regia nutrix: Non Beroë vobis, non hæc Rhæteïa, matres, Est Dorycli conjux divini signa decoris Ardentesque notate oculos; qui spiritus illi, Qui vultus, vocis ve sonus, vel gressus eunti. Ipsa egomet dudum Beroën digressa reliqui Ægram, indignantem, tali quòd sola careret Munere, nec meritos Anchise inferret honores. Hæc effata.
At matres, primò ancipites, oculisque malignis Ambiguæ, spectare rates, miserum inter amorem Præsentis terræ, fatisque vocantia regna: Quum dea se paribus per cœlum sustulit alis, Ingentemque fugâ secuit sub nubibus arcum. Tum verò attonitæ monstris, actæque furore, Conclamant, rapiunt que focis penetralibus ignem : Pars spoliant aras, frondem ac virgulta facesque Conjiciunt furit immissis Vulcanus habenis Transtra per et remos, et pictas abiete puppes. Nuntius Anchisæ ad tumulum cuneosque theatri
Incensas perfert naves Eumelus; et ipsi
Respiciunt atram in nimbo volitare favillam.
Ducebat, sic acer equo turbata petivit
Primus et Ascanius, cursus ut lætus equestres
Castra; nec exanimes possunt retinere magistri.
Quis furor iste novus? quò nunc, quò tenditis, inquit, 670 Heu! miseræ cives? non hostem, inimicaque castra
Argivûm, vestras spes uritis. En ego vester Ascanius. Galeam ante pedes projecit inanem, Quâ ludo indutus belli simulacra ciebat. Accelerat simul Æneas, simul agmina Teucrûm. Ast illæ diversa metu per littora passim Diffugiunt; silvasque, et sicubi concava furtim Saxa, petunt. Piget incepti, lucisque; suosque Mutatæ agnoscunt, excussaque pectore Juno est. Sed non idcirco flammæ atque incendia vires Indomitas posuêre: udo sub robore vivit
Stuppa, vomens tardum fumum ; lentusque carinas Est vapor, et toto descendit corpore pestis ; Nec vires heroum infusaque flumina prosunt. Tum pius Æneas humeris abscindere vestem, Auxilioque vocare deos, et tendere palmas: Jupiter omnipotens, si nondum exosus ad unum Trojanos, si quid pietas antiqua labores Respicit humanos; da flammam evadere classi Nunc, Pater, et tenues Teucrûm res eripe leto. Vel tu, quod superest, infesto fulmine morti, Si mereor, demitte, tuâque hîc obrue dextrâ. Vix hæc ediderat, quum effusis imbribus atra Tempestas sine more furit, tonitruque tremiscunt Ardua terrarum et campi; ruit æthere toto Turbidus imber aquâ, densisque nigerrimus Austris ; Implenturque supèr puppes; semiusta madescunt Robora; restinctus donec vapor omnis, et omnes, Quatuor amissis, servatæ a peste carinæ.
At pater Æneas, casu concussus acerbo, Nunc huc ingentes nunc illuc pectore curas Mutabat, versans, Siculisne resideret arvis, Oblitus fatorum, Italasne capesseret oras. Tum senior Nautes, unum Tritonia Pallas Quem docuit, multâque insignem reddidit arte, Hæc responsa dabat, vel quæ portenderct ira Magna deûm, vel quæ fatorum posceret ordo. Isque his Ænean solatus vocibus infit :
Nate deâ, quò fata trahunt retrahuntque, sequamur : Quidquid erit, superanda omnis fortuna ferendo est. Est tibi Dardanius divinæ stirpis Acestes :
Hunc cape consiliis socium, et conjunge volentem. Huic trade amissis superant qui navibus, et quos Pertæsum magni incepti rerumque tuarum est; Longævosque senes, ac fessas æquore matres,
Et quidquid tecum invalidum metuensque pericli est, Delige; et his habeant terris, sine, moenia fessi. Urbem appellabunt permisso nomine Acestam. Talibus incensus dictis senioris amici: Tum verò in curas animum diducitur omnes. Et nox atra polum bigis subvecta tenebat : Visa dehinc cælo facies delapsa parentis Anchisæ subitò tales effundere voces: Nate, mihi vitâ quondam, dum vita manebat, Care magis, nate, Iliacis exercite fatis, Imperio Jovis huc venio, qui classibus ignem Depulit, et cœlo tandem miseratus ab alto est. Consiliis pare, quæ nunc pulcherrima Nautes Dat senior lectos juvenes, fortissima corda, Defer in Italiam. Gens dura atque aspera cultu Debellanda tibi Latio est. Ditis tamen antè Infernas accede domos, et Averna per alta Congressus pete, nate, meos. Non me impia namque Tartara habent, tristes umbræ ; sed amœna piorum Concilia Elysiumque colo. Huc casta Sibylla Nigrarum multo pecudum te sanguine ducet.
Tum genus omne tuum, et quæ dentur monia, disces. Jamque vale torquet medios nox humida cursus ; Et me sævus equis Oriens afflavit anhelis. Dixerat, et tenues fugit, ceu fumus, in auras. Eneas, Quò deinde ruis? quò proripis? inquit ; Quem fugis? aut quis te nostris complexibus arcet? Hæc memorans, cinerem et sopitos suscitat ignes ; Pergameumque Larem, et canæ penetralia Vestæ, Farre pio et plenâ supplex veneratur acerrâ.
Extemplo socios primùmque arcessit Acesten; Et Jovis imperium et cari præcepta parentis Edocet, et quæ nunc animo sententia constet. Haud mora consiliis, nec jussa recusat Acestes. Transcribunt urbi matres, populumque volentem Deponunt, animos nil magnæ laudis egentes.
« PreviousContinue » |