Trojae nomen it, diversa per aequora vectos Forte sua Libycis tempestas appulit oris. Sum pius AEneas, raptos qui ex hoste Penates Classe veho mecum, fama super aethera notus. Italiam quaero patriam, genus ab Jove summo: 380 Bis denis Phrygium conscendi navibus aequor, Matre dea monstrante viam, data fata secutus; Vix septem convulsae undis Euroque supersunt. Ipse ignotus, egens, Libyae deserta peragro, Europa atque Asia pulsus... Nec plura querentem Passa Venus, medio sic interfata dolore est:
Quisquis es, haud, credo, invisus caelestibus auras Vitales carpis, Tyriam qui adveneris urbem. Perge modo, atque hinc te reginae ad limina perfer. Namque tibi reduces socios classemque relatam 390 Nuntio, et in tutum versis Aquilonibus actam; Ni frustra augurium vani docuere parentes. Adspice bis senos laetantes agmnine cycnos, AEtheria quos lapsa plaga Jovis ales aperto Turbabat caelo: nunc terras ordine longo Aut capere, aut captas jam despectare videntur. Ut reduces illi ludunt stridentibus alis,
Et cœtu cinxere polum, cantusque dedere; Haud aliter puppesque tuae, pubesque tuorum, Aut portum tenet, aut pleno subit ostia velo. 400 Perge modo, et quà te ducit via dirige gressum. Dixit, et avertens rosea cervice refulsit, Ambrosiaeque comae divinum vertice odorem
Miseri Troj, per lungo mar già stanchi,
Fier turbo avvolse, e a suo voler quà spinse. Son quel pio, quell' Enea, che i Dei trasporto Salvi da Graj, ch'ergo mia fama all'etra. Cerco Italia qual patria, ho l'avo in Giove: Di Frigia uscii con dieci navi e dieci, Duce la madre dea, nè avversi i fati; Sette appena restàr conquise e monche. E io lasso, ignoto, Afri deserti or scorro, Fuor d'Europa e fuor d'Asia... In lai la Madre Nol soffre ir oltre, e a mezzo duol l'avviva: Chi chi tu sii, te non cred' io cotanto In odio al ciel, se a tal città ti scorse.. Va fausto, e il passo a' regii tetti affranca. Ch'io raccolti t'annunzio e socj e legni Col favor d'altri venti, e in salvo addotti; Se i padri invan non m'insegnar gli augurj. Mira sei cigni e sei, festevol stormo, Cui d'alto scesa aquila ria per l'aure Spargea confusi: in lunga lista or stanno O a sceglier terra, o a già guatarla intesi. Com'essi or gaj plauso si fan coll'ale,
E ampie mosser le ruote, e lieto il canto; Così tua flotta, e ogni tuo stuol disperso,
O al porto è in grembo, o a piene vele il prende. Siegui, e va pur dove la via ti guida.
Tacque, e al partir roseo rifulse il collo, E odor divo spiràr le ambrosie chiome;
Spiravere; pedes vestis defluxit ad imos; Et vera incessu patuit dea. Ille, ubi matrem Agnovit, tali fugientem est voce secutus: Quid natum toties, crudelis tu quoque, falsis Ludis imaginibus? cur dextrae jungere dextram Non datur, ac veras audire et reddere voces? Talibus incusat, gressumque ad monia tendit. 410 At Venus obscuro gradientes aëre saepsit, Et multo nebulae circum dea fudit amictu, Cernere ne quis eos, neu quis contingere posset, Molirive moram, aut veniendi poscere caussas. Ipsa Paphum sublimis abit, sedesque revisit Laeta suas, ubi templum illi, centumque Sabaeo Ture calent arae, sertisque recentibus halant.
Corripuere viam interea, quà semita monstrat. Jamque ascendebant collem, qui plurimus urbi Imminet, adversasque adspectat desuper arces. 420 Miratur molem AEneas, magalia quondam; Miratur portas, strepitumque, et strata viarum. Instant ardentes Tyrü: pars ducere muros, Molirique arcem, et manibus subvolvere saxa; Pars optare locum tecto, et concludere sulco. [Jura, magistratusque tegunt, sanctumque senatum.] Hic portus alii effodiunt; hic alta theatris Fundamenta locant alii; immanesque columnas Rupibus excidunt, scenis decora alta futuris. Qualis apes aestate nova per florea rura Exercet sub sole labor, quum gentis adultos
N'andò la veste all'imo piè; l'incesso La mostrò vera dea. Quand' ei la madre Scoprio, co' lagni il suo fuggir ne insegue: E a che tu pur con tante larve il figlio, Crudel, deludi? e l'unir destra a destra, E a voci vere il ragionar gli togli? Così l'accusa, e alla cittade affretta. Ma d'un vel Citeréa tra via li cinse, Aerio vel di folta nebbia oscura,
Per sottrargli d'altr'uom sì al tocco e al guardo, Che a vani indugi, e a inauspicate inchieste. Ella in Pafo sen vola, e il suo rivede
Bel seggio, e il tempio, ov' ha cent'are, e in tutte D'Arabi incensi e freschi fior fragranza.
Duce il sentier, mossero intanto, e il colle Già insiem salían, ch'ombra vicin col fianco Birsa, e il gran corpo offre giù steso in mostra. Tal mole Enea, da già capanne uscita, Le vie, le porte, il rovinío, n'ammira. Insta il Tirio in calor: chi a stender mura, Chi a rocche alzar, rivoltolar macigni; Chi i suoi lari a locar, tirarne i solchi. [Dan seggio a Temi, e a' maestrati, e a'padri.] Altri il porto qui scava; altri quì pianta Fondamenti a teatri; e taglia in roccia Smisurate colonne a ornar le scene. Tal dell'api è il lavor, se al sol d'aprile Suggan fiori pe' prati; o all'aure adulta
Educunt fetus; aut quum liquentia mella Stipant, et dulci distendunt nectare cellas; Aut onera accipiunt venientum; aut, agmine facto, Ignavum fucos pecus a praesepibus arcent. Fervet opus, redolentque thymo fragrantia mella. O fortunati, quorum jam moenia surgunt! AEneas ait; et fastigia suspicit urbis. Infert se saeptus nebula, mirabile dictu,
Per medios, miscetque viris; neque cernitur ulli. 440 Lucus in urbe fuit media, laetissimus umbrae, Quo primùm jactati undis et turbine Pœni Effodere loco signum, quod regia Juno
Monstrárat, caput acris equi; sic nam fore bello Egregiam et facilem victu per saecula gentem. Hic templum Junoni ingens Sidonia Dido Condebat, donis opulentum et numine divae; AErea cui gradibus surgebant limina, nexaeque AEre trabes, foribus cardo stridebat ahenis. Hoc primùm in luco nova res oblata timorem 450 Leniit: hic primum AEneas sperare salutem Ausus, et afflictis melius confidere rebus.
Namque, sub ingenti lustrat dum singula templo, Reginam opperiens; dum, quae fortuna sit urbi, Artificumque manus inter se, operumque laborem, Miratur: videt Iliacas ex ordine pugnas, Bellaque jam fama totum vulgata per orbem; Atridas Priamumque, et saevum ambobus Achillem. Constitit; et lacrymans, Quis jam locus, inquit, Achate,
« PreviousContinue » |