Prospexi Italiam, summa sublimis ab unda. Paullatim adnabam terrae; jam tuta tenebam; Ni gens crudelis, madida cum veste gravatum, Prensantemque uncis manibus capita aspera montis, Ferro invasisset, praedamque ignara putasset. 361 Nunc me fluctus habet, versantque in littore venti. Quod te per caeli jucundum lumen, et auras, Per genitorem, oro, per spes surgentis Iuli, Eripe me his, invicte, malis: aut tu mihi terram Injice, namque potes, portusque require Velinos: Aut tu, si qua via est, si quam tibi diva creatrix Ostendit (neque enim, credo, sine numine divúm Flumina tanta paras Stygiamque innare paludem), Da dextram misero, et tecum me tolle per undas, Sedibus ut saltem placidis in morte quiescam. 371 Talia fatus erat, cœpit quum talia vates: Unde haec, o Palinure, tibi tam dira cupido? Tu Stygias inhumatus aquas amnemque severum Eumenidum adspicies, ripamve injussus adibis? Desine fata deûm flecti sperare precando. Sed cape dicta memor, duri solatia casús: Nam tua finitimi, longe lateque per urbes Prodigiis acti caelestibus, ossa piabunt; Et statuent tumulum, et tumulo solemnia mittent; AEternumque locus Palinuri nomen habebit. His dictis curae emotae, pulsusque parumper Corde dolor tristi; gaudet cognomine terra. Ergo iter inceptum peragunt, fluvioque propinquant.
Ah! scerno Italia, alto d'un'onda in dorso. Via via navigo a terra; e alfin l'afferro; Ma orda crudel, d'umide vesti onusto, Mentre ai ciglion coll'unche man m'aggrappo, M'assal, m'ancide, ampia credea trar preda. Tra flutti or sto, gioco de' venti, al lido. Del ciel pel fiato e dolce lume, o prode, Pel padre, e Giulo almo rampol, ten priego, Toglimi a quest' orror: di Velia i porti Cerca, e qual puoi terra mi getta: o scampo, Se v' ha, se alcun la madre dea ten mostra, (Che tu, cred' io, fiumi cotanti e Stige Guadar non vuoi senz'alto nume) all' egro Porgi la man, teco mi toi per l'onde, Chè in morte almen placida sede io goda. Quand'ei finì, sì cominciò la vate: E ond' hai brama sì ria? d'avel tu privo Lo Stigio stagno e il furïal severo Fiume solcar, girne interdetto a ripa? Prece i destin non sa piegar; mal speri. Ma un dolce al mal prendi conforto e il serba : Per le città, da eterei segni intorno
Scossi i vicin fia che t'espiin la salma;
Tomba ti dian, dian meste pompe; e il loco Eterno avrà di Palinuro il nome.
Snebbia il volto a tai detti, e il duol per ora Sgombra dal cuor; suol d'egual nome il molce. Riede in via l'alma coppia, e al fiume appressa.
Navita quos jam inde ut Stygia prospexit ab unda Per tacitum nemus ire, pedemque advertere ripae, Sic prior aggreditur dictis, atque increpat ultro: Quisquis es, armatus qui nostra ad flumina tendis, Fare age quid venias; jam istinc et comprime gressum: Umbrarum hic locus est, somni, noctisque soporae: Corpora viva nefas Stygia vectare carina. Nec verò Alciden me sum laetatus euntem Accepisse lacu, nec Thesea, Pirithoumque, Dís quamquam geniti atque invicti viribus essent. Tartareum ille manu custodem in vincla petivit Ipsius a solio regis, traxitque trementem: Hi dominam Ditis thalamo deducere adorti. Quae contra breviter fata est Amphrysia vates: Nullae hic insidiae tales; absiste moveri;
Nec vim tela ferunt: licet ingens janitor antro 400 AEternùm latrans exsangues terreat umbras; Casta licet patrui servet Proserpina limen. Troius AEneas, pietate insignis et armis, Ad genitorem imas Erebi descendit ad umbras. Si te nulla movet tantae pietatis imago,
At ramum hunc (aperit ramum qui veste latebat) Agnoscas. Tumida ex ira tum corda residunt. Nec plura his. Ille, admirans venerabile donum Fatalis virgae, longo post tempore visum, Caeruleam advertit puppim, ripaeque propinquat. 410 Inde alias animas, quae per juga longa sedebant, Deturbat, laxatque foros; simul accipit alveo
Com'ei venir pel muto bosco al margo Di mezzo all'acque il gondolier gli scorge, Così primo gli affronta, e baldo sgrida: Chi chi tu sia, che quà t'addrizzi armato, Parla; a che vieni? e il piè costinci or ferma:
Quì l'ombre han regno, e il ferreo sonno, e notte: Vivi corpi non vuol la Stigia barca.
Nè troppo in ver m'ebbi a pregiar d'Alcide, Di Pirítoo e Teséo, sul lago accolti,
Benchè nati da dii, per nerbo invitti.
Quei pose in lacci il fier molosso, e il trasse Tutto in tremor dal sacro piè del trono: Questi attentar' della Regina il ratto. Breve incontro parlò l'Anfrisia vate:
Cessa il piatir; nulla a tramar quà viensi; Nè il ferro è ostil: ch'ei latri pur per l'antro Quel bravo uscier, terror de' Mani eterno; Che ognor del zio fregi la Sposa il tetto. Enea, quel pio Trojan, quel pro nell'armi, Del padre in cerca all'ime Lacche or scende. Se à vil pur hai tanta pietà, ravvisa
Quest'oro almen. Quì il ramo d'or dal manto Fuor trasse in mostra. Oltre non vuol; s'ammansa Quel gonfio cuor. L'augusta verga ammira, Dono fatal, lunga stagion non visto,
L'atra poppa già volge, e al margo approccia. L'altr'alme poi, pe' lunghi scranni assise, Caccia, e fa campo; e in sen v'accoglie il saldo
Ingentem AEnean. Gemuit sub pondere cymba Sutilis, et multam accepit rimosa paludem. Tandem trans fluvium incolumes vatemque virumque Informi limo glaucaque exponit in ulva. 'Cerberus haec ingens latratu regna trifauci Personat, adverso recubans immanis in antro. Cui vates, horrere videns jam colla colubris, Melle soporatam et medicatis frugibus offam 420 Objicit: ille, fame rabida tria guttura pandens, Corripit objectam, atque immania terga resolvit Fusus humi, totoque ingens extenditur antro. Occupat AEneas aditum, custode sepulto, Evaditque celer ripam irremeabilis undae.
Continuò auditae voces, vagitus et ingens, Infantumque animae flentes in limine primo; Quos dulcis vitae exsortes et ab ubere raptos Abstulit atra dies, et funere mersit acerbo. Hos juxta falso damnati crimine mortis.
Nec verò hae sine sorte datae, sine judice, sedes. Quaesitor Minos urnam movet: ille silentum Conciliumque vocat, vitasque et crimina discit. Proxima deinde tenent maesti loca, qui sibi letum Insontes peperere manu, lucemque perosi Projecere animas. Quàm vellent aethere in alto Nunc et pauperiem et duros perferre labores! Fas obstat; tristique palus inamabilis unda Alligat, et novies Styx interfusa coërcet.
Nec procul hinc partem fusi monstrantur in omnem
« PreviousContinue » |