At, Phœbi nondum patiens, immanis in antro Bacchatur vates, magnum si pectore possit Excussisse deum. Tantò magis ille fatigat Os rabidum, fera corda domans, fingitque premendo. Ostia jamque domûs patuere ingentia centum Sponte sua, vatisque ferunt responsa per auras: O tandem magnis pelagi defuncte periclis! Sed terra graviora manent. In regna Lavini Dardanidae venient, mitte hanc de pectore curam; Sed non et venisse volent: bella, horrida bella, Et Thybrim multo spumantem sanguine cerno. Non Simoïs tibi nec Xanthus, nec Dorica castra, Defuerint: alius Latio jam partus Achilles, Natus et ipse dea; nec Teucris addita Juno Usquam aberit. Quum tu supplex, in rebus egenis, Quas gentes Italûm, aut quas non oraveris urbes! Caussa mali tanti conjux iterum, hospita Teucris, Externique iterum thalami.
Tu, ne cede malis; sed contra audentior ito, Quà tua te fortuna sinet. Via prima salutis, Quod minimè reris, Graia pandetur ab urbe. Talibus ex adyto dictis Cumaea Sibylla Horrendas canit ambages, antroque remugit, Obscuris vera involvens: ea frena furenti Concutit, et stimulos sub pectore vertit, Apollo. Ut primùm cessit furor, et rabida ora quiérunt, Incipit AEneas heros: Non ulla laborum, O virgo, nova mi facies inopinave surgit:
Ma quella a Febo anco restía, per l'antro Smania, è in furor; vomer n'agogna il nume. Quei vieppiù la travaglia, e il fier ne doma Cuor, l'acre bocca, e in suo martir la informa. Per sè poi tutte ecco le cento aprirsi. Gran porte, e uscir l'alme risposte all'aure: O alfin del mar salvo da' rischi! in terra Gli avrai peggior. Sì, di Lavino al regno (Pon giù tal cura) i Troi verran; ma giunti N'esecreranno il dì: rie guerre orrende Scorgo, e spumante a largo sangue il Tebbro. Non ti manca nel Lazio o il Simoi o il Xanto, Nè il campo Achéo: là un altro Achille emerge, Figlio anch'ei d'una dea; là siegue i Frigi Giuno a infestar. Quai là, supplice, oppresso, Genti e città non pregherai d'aíta!
Ospita a' Teucri un'altra donna, un altro Letto stranier sì feral morbo adduce. Tu al mal sta saldo; usa un ardir de' tristi Colpi maggior. Via di salvezza, e prima, Da un Greco asíl t'ammirerai dischiusa.
Dal cavo ostel tal la Sibilla orrende Canta le ambagi, e alto rimugge, in nebbie Ravvolto il ver: sì all'ebbra bocca i freni Dibatte, e al cuor torce gli sproni, Apollo. Scemo appena il furor, quetato il labbro, Mosse l'Eroe: Nullo d'affanni aspetto, Vergin, mi sorge o non temuto o strano:
Omnia praecepi, atque animo mecum ante peregi. Unum oro: quando hic inferni janua regis Dicitur, et tenebrosa palus Acheronte refuso, Ire ad conspectum cari genitoris et ora Contingat. Doceas iter, et sacra ostia pandas. Illum ego per flammas et mille sequentia tela Eripui his humeris, medioque ex hoste recepi. Ille, meum comitatus iter, maria omnia mecum, Atque omnes pelagique minas caelique ferebat Invalidus, vires ultra sortemque senectae.
Quin, ut te supplex peterem, et tua limina adirem, Idem orans mandata dabat. Natique patrisque, Alma, precor, miserere: potes namque omnia; nec te Nequidquam lucis Hecate praefecit Avernis. Si potuit Manes arcessere conjugis Orpheus, Threicia fretus cithara fidibusque canoris; Si fratrem Pollux alterna morte redemit, Itque reditque viam toties... Quid Thesea, magnum Quid memorem Alciden? et mi genus ab Jove summo. Talibus orabat dictis, arasque tenebat;
Quum sic orsa loqui vates: Sate sanguine divúm, Tros Anchisiada, facilis descensus Averno est; Noctes atque dies patet atri janua Ditis: Sed revocare gradum, superasque evadere ad auras, Hoc opus, hic labor est. Pauci, quos aequus amavit Juppiter, aut ardens evexit ad aethera virtus, 130 Dis geniti, potuere. Tenent media omnia silvae, Cocytusque sinu labens circumvenit atro.
Tutto antividi, e già il librai, già il vinsi.
Sol chieggo umil (giacchè quì Dite ha un varco, Quì l'atro Acherontéo stagno ringorga), Chieggo d'ir vivo al caro padre innante. M'apri gli aditi sacri, e il piè mi guida. Io lui, tra fiamme e mille teli, in dorso Mel tolsi, e fuor d'oste vittrice il trassi. Di lido in lido ei vagò meco, e tutte Del mar del ciel l'ire soffrì, già curvo, Posta in sforzo l'età. Ch'io poi qui fossi Supplice a udirti in tuo sacrario, ei stesso M'esortò, me l'impose. E il figlio e il padre Deh! ti faccian pietà: tu il puoi; nè indarno Dietti i boschi Avernali Ecate in cura. Se Orfeo là scese a richiamar sua donna, Baldo al Tracio arpeggiar; se là Polluce, Sciolto il german d'alterna morte al prezzo, Va si spesso e rivien ... Che Téseo dirne? Che Alcide? ho anch'io dal sommo Giove il sangue. Tal quei chiedea, ferma la man sull'are; Tal colei ripigliò: Trojan d'Anchise, Germe d'Iddii, d'Orco la scesa è prona; Stan notte e di schiuse a que'buj le porte: Ma il piè ritrar, l'aure riber, quì l'opra, Lo stento è quì. Pochi, di dei
Che Giove amò, che al ciel levò gran merto, Pochi il poter'. Tutto è foresta il mezzo, E a piceo sen scorre il Cocito intorno.
Quod si tantus amor menti, si tanta cupido est Bis Stygios innare lacus, bis nigra videre Tartara, et insano juvat indulgere labori; Accipe quae peragenda priùs. Latet arbore opaca Aureus et foliis et lento vimine ramus, Junoni infernae dictus sacer: hunc tegit omnis Lucus, et obscuris claudunt convallibus umbrae. Sed non ante datur telluris operta subire, Auricomos quàm quis decerpserit arbore fetus. Hoc sibi pulchra suum ferri Proserpina munus Instituit. Primo avulso, non deficit alter Aureus; et simili frondescit virga metallo. Ergo alle vestigia oculis, et rite repertum Carpe manu: namque ipse volens facilisque sequetur, Si te fata vocant; aliter, non viribus ullis Vincere, nec duro poteris convellere ferro. Praeterea jacet exanimum tibi corpus amici, Heu nescis! totamque incestat funere classem, 150 Dum consulta petis, nostroque in limine pendes: Sedibus hunc refer ante suis, et conde sepulcro. Duc nigras pecudes; ea prima piacula sunto. Sic demum lucos Stygios, regna invia vivis, Adspicies. Dixit, pressoque obmutuit ore. AEneas maesto defixus lumina vultu Ingreditur, linquens antrum, caecosque volutat Eventus animo secum: cui fidus Achates It comes, et paribus curis vestigia figit. Multa inter sese vario sermone/serebant:
« PreviousContinue » |