Page images
PDF
EPUB

Incedunt pueri, pariterque ante ora parentum
Frenatis lucent in equis: quos omnis euntes
Trinacriae mirata fremit Trojaeque juventus.
Omnibus in morem tonsa coma pressa corona:
Cornea bina ferunt praefixo hastilia ferro;
Pars leves humero pharetras; it pectore summo
Flexilis obtorti per collum circulus auri.

Tres equitum numero turmae, ternique vagantur 560
Ductores; pueri bis seni, quemque secuti,
Agmine partito fulgent, paribusque magistris.
Una acies juvenum, ducit quam parvus ovantem
Nomen avi referens Priamus; tua clara, Polite,
Progenies, auctura Italos; quem Thracius albis
Portat equus bicolor maculis, vestigia primi
Alba pedis frontemque ostentans arduus albam.
Alter Atys, genus unde Atii duxere Latini;
Parvus Atys, pueroque puer dilectus Iulo.
Extremus, formaque ante omnes pulcher, Iulus 570
Sidonio est invectus equo, quem candida Dido
Esse sui dederat monumentum et pignus amoris.
Cetera Trinacris pubes senioris Acestae
Fertur equis.

Excipiunt plausu pavidos, gaudentque tuentes
Dardanidae, veterumque agnoscunt ora parentum.
Postquam omnem laeti consessum oculosque suorum
Lustravere in equis, signum clamore paratis
Epytides longe dedit, insonuitque flagello.

Olli discurrere pares, atque agmina terni 580

Muovon que' putti, e insiem de' padri a vista
Brillan su gai destrier: lor mosse ammira
Quant'è lo stuol, Teucro e Trinacrio, e plaude
Par toso il crin, cinto d'elmetto e serto:
Due lievi han tutti aste ferrate; e parte
Lustre all'omer farétre; un cerchio d'oro
Fregia il collo a tre giri, e scende al petto.
Tre schiere in sella, ecco, e tre duci a pompa
Splender, marciar; dodici ognun seguaci
Ha in spartita squadriglia, ugual maestro.
Sta d'una a testa il picciol Priamo, erede
Del nome avito; uscì da te, Polite,
Ceppo d'Itali ei fia; balzàn lo porta
Tracio caval sparso d'albòr, n'ha un orlo
A primi piè, nell' ardua fronte un astro.
Siegue Ati, ond' han gli Azii Latin l'origo;
Caro al picciolo Ascanio, il picciol Ati.
Ultim Ascanio, e sovra tutti bello,
Va in Sidonio corsier, cui l'alma Dido
D'amor gli diè qual monumento e pegno.
Gli altri fanciulli hanno un caval Sicano,
Razza d'Aceste. Ogni Trojan gli accoglie
Pavidi a plauso, e al rimirargli esulta,
E avvisa in lor de' vecchi padri il volto.

Poichè giulivi al circo tutto e agli occhi
Passar' de' suoi, d'Epito il figlio in segno
Diè lungi un grido, e col flagel tre scoppi.
Mosser cónsoni a lizza, e andar'poi sciolti

Diductis solvere choris; rursusque vocati
Convertere vias, infestaque tela tulere.
Inde alios ineunt cursus, aliosque recursus,
Adversis spatiis; alternisque orbibus orbes
Impediunt, pugnaeque cient simulacra sub armis.
Et nunc terga fuga nudant; nunc spicula vertunt
Infensi; facta pariter nunc pace feruntur.
Ut quondam Creta fertur labyrinthus in alta
Parietibus textum caecis iter, ancipitemque
Mille viis habuisse dolum, qua signa sequendi 590
Falleret indeprensus et irremeabilis error:
Haud alio Teucrúm nati vestigia cursu
Impediunt, texuntque fugas et prælia ludo;
Delphinum similes, qui per maria humida nando
Carpathium Libycumque secant, luduntque per undas.
Hunc morem, hos cursus, atq; haec certamina, primus
Ascanius, longam muris quum cingeret Albam,
Retulit, et priscos docuit celebrare Latinos,
Quo puer ipse modo, secum quo Troïa pubes:
Albani docuere suos: hinc maxima porro
Accepit Roma, et patrium servavit honorem;
Trojaque nunc, pueri Trojanum dicitur agmen.
Hàc celebrata tenus sancto certamina patri.
Hic primùm fortuna fidem mutata novavit.
Dum variis tumulo referunt solemnia ludis,
Irim de caelo misit Saturnia Juno

Iliacam ad classem, ventosque adspirat eunti,

600

Multa movens, necdum antiquum saturata dolorem.

Ne'lor tre cori; e richiamati opposte
Pigliar' le vie, l'armi voltaro infeste.
Altre fan poi corse e ricorse, in spazj
Quai d'ostil campo; e alterni giri a giri
Trecciano armati, e di pugnar fan vista.
E or dansi ad agil fuga; or dardi contro
Lanciansi; or van, qual fatta pace, uniti.
Com'ebbe in Creta il laberinto inteste
Cieche mura al cammin, d'ambiguo inganno
Per vie ben mille, onde d'invito i segni
Tradía mal colto inestricabil gruppo:
Caracollan così de' Teucri i figli,

Destri a sfuggirsi e a battagliar per tresca;
Pari a delfin, che in mar guizzando a sbalzi
Solcan l'Afro o il Carpazio, e fan lor danze.
Questo a'tornei gajo certame in Alba,
Nel piantarne le mura, Ascanio il primo
Trasse, e l'intreccio à que' Latin n'apprese,
Ch'ei feo fanciul, che impubi Troj fer seco:
Alba a' suoi l'insegnò: l'augusta Roma

L'ha d'Alba, e il serba a onor degli avi; e Troja
Nomasi ancor, schiera i garzon Trojana.

Fin qui fur sacri al divo padre i ludi.

Qui ruppe fè, volto cangiò fortuna.
Mentre tai fan fúnebri onor solenni,
Iri di ciel manda all' Iliache navi

Giuno, e a favor venti le spira, ultrice
Del duolo antico, e a nuovi sfoghi anela.

Illa, viam celerans per mille coloribus arcum,
Nulli visa, cito decurrit tramite virgo.
Conspicit ingentem concursum, et littora lustrat,
Desertosque videt portus classemque relictam.

610

At procul in sola secretae Troades acta
Amissum Anchisen flebant, cunctaeque profundum
Pontum adspectabant flentes: Heu! tot vada fessis
Et tantum superesse maris! vox omnibus una.
Urbem orant; taedet pelagi perferre laborem.
Ergo inter medias sese, haud ignara nocendi,
Conjicit, et faciemque deae vestemque reponit;
Fit Beroë, Tmarii conjux longaeva Dorycli, 620
Cui genus, et quondam nomen, natique fuissent.
Ac sic Dardanidum mediam se matribus infert:
O miserae, quas non manus, inquit, Achaica bello
Traxerit ad letum, patriae sub manibus! o gens
Infelix, cui te exitio fortuna reservat!

Septima post Trojae excidium jam vertitur aestas,
Quum freta, quum terras omnes, tot inhospita saxa,
Sideraque, emensae ferimur; dum per mare magnum
Italiam sequimur fugientem, et volvimur undis.
Hic Erycis fines fraterni, atque hospes Acestes: 630
Quid prohibet muros jacere, et dare civibus urbem?
O patria! et rapti nequidquam ex hoste Penates!
Nullane jam Trojae dicentur mania? nusquam
Hectoreos amnes, Xanthum et Simoënta, videbo?
Quin agite, et mecum infaustas exurite puppes.
Nam mihi Cassandrae per somnum vatis imago

« PreviousContinue »