Qui mare, qui terras omnes ditione tenerent, Pollicitus: quae te, genitor, sententia vertit? Hoc equidem occasum Trojae tristesque ruinas Solabar, fatis contraria fata rependens. Nunc eadem fortuna viros tot casibus actos Insequitur: quem das finem, rex magne, laborum? Antenor potuit, mediis elapsus Achivis, Illyricos penetrare sinus atque intima tutus Regna Liburnorum, et fontem superare Timavi, Unde per ora novem vasto cum murmure montis It mare proruptum, et pelago premit arva sonanti. Hic tamen ille urbem Patavi sedesque locavit Teucrorum, et genti nomen dedit, armaque fixit Troïa; nunc placida compostus pace quiescit. Nos, tua progenies, caeli quibus annuis arcem, 250 Navibus (infandum) amissis, unius ob iram Prodimur, atque Italis longe disjungimur oris. Hic pietatis honos? sic nos in sceptra reponis? Olli subridens hominum satar atque deorum, Vultu quo caelum tempestatesque serenat, Oscula libavit natae; dehinc talia fatur: Parce metu, Cytherea: manent immota tuorum Fata tibi; cernes urbem et promissa Lavinî Monia, sublimemque feres ad sidera caeli Magnanimum AEnean; neque me sententia vertit. 160 Hic (tibi fabor enim, quando haec te cura remordet, Longius et volvens fatorum arcana movebo) Bellum ingens geret Italia, populosque feroces
Che alle terre, che ai mari arbitro imperi, Tua fe' mi desti: or che ti svolse, o padre? D' Ilio così l'atre ruine e il rogo
Valsi a soffrir, fati opponendo a fati.
Ma i Frigi intanto ahi! già sì fiacchi insegue Ria sorte ugual: quando, o gran re, fia doma? Potè Antennòr, profugo Achéo ramingo, Franco entrar nell' Illiria, a al sen più chiuso Gir de' Liburni, e del Timavo al fonte, Dov'alto mugge il natío speco, e un mare Per nove bocche urta sonante i campi. Pur la sua Padoa ei quì fondò, quì a Teucri Dié seggio e nome, e ne alberò le insegne; D'alma pace or si bea. Ma Enea, tuo sangue, Cui fai loco nel ciel, di flotta manco,
Per l'ira oimè sol di colei tradito
Langue, e l'Italia or più fuggirgli ei mira. Questo è de'pii l'onor? lo scettro è questo? Dolce ver lei l'alto fattor sorrise
Con quel sembiante, onde serena i nembi; Dielle baci paterni, e ah! disse, o Bella, Cessa il temer; stan per te fermi i fati De'tuoi: vedrai sorger Lavinio, e il lustro Vantar promesso, e alto trarrai sull'etra L'invitto Enea; nulla mi svolse, o figlia. Questi (che a te dal rio pensier trafitta Vo'il corso aprir de' più remoti arcani) Far gran guerre in Italia, e genti fiere
Contundet, moresque viris et moenia ponet, Tertia dum Latio regnantem viderit aestas, Ternaque transierint Rutulis hiberna subactis. At puer Ascanius, cui nunc cognomen Iülo Additur (Ilus erat, dum res stetit Ilia regno), Triginta magnos volvendis mensibus orbes Imperio explebit, regnumque ab sede Laviní Transferet, et longam multa vi muniet Albam. Hic jam tercentum totos regnabitur annos Gente sub Hectorea, donec regina sacerdos Marte gravis geminam partu dabit Ilia prolem. Inde lupae fulvo nutricis tegmine laetus Romulus excipiet gentem, et Mavortia condet Monia, Romanosque suo de nomine dicet. His ego nec metas rerum nec tempora pono: Imperium sine fide dedi. Quin aspera Juno, Quae mare nunc terrasq; metu caelumque fatigat, 280 Consilia in melius referet, mecumque fovebit Romanos rerum dominos gentemque togatam. Sic placitum. Veniet lustris labentibus aetas, Quum domus Assaraci Phthiam clarasque Mycenas Servitio premet, ac victis dominabitur Argis. Nascetur pulchra Trojanus origine Caesar, Imperium oceano, famam qui terminet astris, Julius, a magno demissum nomen Iülo. Hunc tu olim caelo, spoliis Orientis onustum, Accipies secura: vocabitur hic quoque Aspera tum positis mitescent saecula bellis:
Saprà fiaccar, cui darà leggi e mura, Scorsi che fian (dacchè sul Lazio ei regni, Tratti i Rutuli al giogo) appien tre verni. Ma il figlio Ascanio, almo fanciul, tua speme, Ilo finch' Ilio stette, or meglio Giulo, Trent' annui giri ei compirà d'impero; Cangerà sede al patrio soglio, e in Alba, Alba la lunga, adunerà gran forze. Qui tre secoli intier l'Ettorea gente Donna sedrà; finchè Vestal regina Gemelli a Marte Ilia darà due figli. Nel manto poi della nutrice lupa Vedrai Romolo uscir, por Marzie mura, E i suoi chiamar dal nome suo Romani. Io non tempi a costor, non mete impongo: Diedi immenso il regnar. Fin l'aspra Giuno, Ch'or le terre scompiglia e il mare e il cielo, Dovrà il cuore addolcir, protegger meco Il togato Roman, signor del mondo. Così fermai. Tempo verrà, che l'alta Dardania prole a cader serve astringa Micene e Ftia, regni vittrice in Argo. Cesar verrà, Frigio rampol, che adegui L'impero all'ocean, la fama agli astri, Giulio, al gran Giulo anche nel nome erede. Lui tu nel ciel, d'Indiche spoglie onusto, Fia che abbracci secura: e anch'ei s'invochi. Fia che pace allor tempri il secol crudo:
Cana fides, et Vesta, Remo cum fratre Quirinus, Jura dabunt: dirae ferro et compagibus arctis Claudentur belli portae: Furor impius intus, Saeva sedens super arma, et centum vinctus ahenis Post tergum nodis, fremet horridus ore cruento.
Haec ait; et Maia genitum demittit ab alto, Ut terrae, utque novae pateant Carthaginis arces Hospitio Teucris; ne fati nescia Dido Finibus arceret. Volat ille per aëra magnum Remigio alarum, ac Libyae citus adstitit oris. Et jam jussa facit: ponuntque ferocia Poni Corda, volente deo: in primis Regina quietum Accipit in Teucros animum, mentemque benignam. At pius AEneas, per noctem plurima volvens, Ut primum lux alma data est, exire, locosque Explorare novos, quas vento accesserit oras Qui teneant (nam inculta videt), hominesne feraene, Quaerere constituit, sociisque exacta referre. Classem in convexo nemorum sub rupe cavata, 310 Arboribus clausam circum atque horrentibus umbris, Occulit: ipse uno graditur comitatus Achate, Bina manu lato crispans hastilia ferro. Cui mater media sese tulit obvia silva,
Virginis os habitumque gerens, et virginis arma Spartanae; vel qualis equos Threïssa fatigat Harpalyce, volucremque fuga praevertitur Eurum. Namque humeris de more habilem suspenderat arcum Venatrix, dederatque comam diffundere ventis;
« PreviousContinue » |