Tandem his AEnean compellat vocibus ultro: Dissimulare ctiam sperasti, perfide, tantum Posse nefas, tacitusque mea decedere terra? Nec te noster amor, nec te data dextera quondam, Nec moritura tenet crudeli funere Dido? Quin etiam hiberno moliris sidere classem, Et mediis properas Aquilonibus ire per altum, Crudelis? Quid? si non arva aliena domosque Ignotas peteres; et Troja antiqua maneret; Troja per undosum peteretur classibus aequor? 310 Mene fugis? Per ego has lacrymas dextramq; tuam, te, (Quando aliud mihi jam miserae nihil ipsa reliqui) Per connubia nostra, per inceptos hymenaeos, Si bene quid de te merui, fuit aut tibi quidquam Dulce meum, miserere domus labentis, et istam, Oro, si quis adhuc precibus locus, exue mentem. Te propter Libycae gentes Nomadumque tyranni Odere; infensi Tyrü: te propter eumdem Extinctus pudor, et, qua sola sidera adibam, Fama prior. Cui me moribundam deseris, hospes? Hoc solum nomen quoniam de conjuge restat. 321 Quid moror? an mea Pygmalion dum monia frater Destruat, aut captam ducat Gaetulus Iarbas? Saltem si qua mihi de te suscepta fuisset Ante fugam soboles; si quis mihi parvulus aula Luderet AEneas, qui te tantùm ore referret: Non equidem omnino capta ac deserta viderer. Dixerat. Ille Jovis monitis immota tenebat
Così alfin contro Enea balda prorompe:
Perfido, e trama anche velar sì trista Sperasti? e uscir da'regni miei furtivo? Nè accolto amor, nè data fè, nè tienti Dido, che andría per cruda piaga a morte? Ch'anzi appresti il naviglio a torbid'astro, E in alto a gir fra gli Aquilon ťaffretti? Barbaro e che? se a stranie terre, a' regni Non gissi altrui; Troja in suo fior pur stesse; Vorresti a Troja in ria stagion far vela? Me fuggi? me? pel mio plorar ten priego, Per la tua man (ch'altro più mio non serbo), Per gli orditi imenéi, pe' mutui amplessi, Se util ti fu nulla del mio, se dolce, Di labil reggia ah! miserere, e loco Se i prieghi han più, voglia si rea disperdi. Per te m'odia la Libia, e i re Numidi; E anche il Tirio m'è ostil; per te fei getto Del pudor, dell'onor, qual solo agli astri M'ergea. Deh! a chi, sacra a perir, mi lasci, Ospite mio, ch'io già dicea consorte?
Che attendo omai? che il rio german le mura Struggami, o Iarba in schiavitù mi tragga? M'avessi almen, pria di fuggir, d'un parto Fatta già lieta, e mi scherzasse in corte Pargolo Enea, tua sol di volto imago: Deserta appien non mi terrei, nè illusa.
Fin. Pien quei del divin cenno, immoti
Lumina, et obnixus curam sub corde premebat. Tandem pauca refert: Ego te, quae plurima fando Enumerare vales, numquam, regina, negabo 331 Promeritam; nec me meminisse pigebit Elissae,
Dum memor ipse mei, dum spiritus hos regit artus. Pro re pauca loquar. Neque ego hanc abscondere furto Speravi, ne finge, fugam; nec conjugis umquam Praetendi taedas, aut haec in fœdera veni. Me si fata meis paterentur ducere vitam Auspiciis, et sponte mea componere curas; Urbem Trojanam primùm dulcesque meorum Reliquias colerem; Priami tecta alta manerent; 340 Et recidiva manu posuissem Pergama victis. Sed nunc Italiam magnam Gryneus Apollo, Italiam Lyciae jussere capessere sortes.
Hic amor, haec patria est. Si te Carthaginis arces Phoenissam, Libycaeque adspectus detinet urbis; Quae tandem Ausonia Teucros considere terra Invidia est? Et nos fas extera quaerere regna. Me patris Anchisae, quoties humentibus umbris Nox operit terras, quoties astra ignea surgunt, Admonet in somnis, et turbida terret imago. 350 Me puer Ascanius, capitisque injuria cari, Quem regno Hesperiae fraudo et fatalibus arvis. Nunc etiam interpres divúm, Jove missus ab ipso, (Testor utrumque caput) celeres mandata per auras Detulit: ipse deum manifesto in lumine vidi Intrantem muros, vocemque his auribus hausi.
Tien gli occhi, e in cuor preme a gran forza il duolo. Corto alfin replicò: Non io, regina,
Più che sai dir, mai negherò doverti;
Nè mai, finch'io me non oblíi, finch'aura Spiri vital, mi scorderò d'Elisa.
Brieve or m'entro a scolpar. Nè ordi, qual fingi, Tacit' ombre al fuggir; nè mai di sposo
Prestai le tede, o al sacro patto io venni. Se a' proprj auspicj ir mi lasciasse il fato, E a senno mio regger mie cure; in Troja, Là in Troja io fora, e avvivere le dolci De' miei reliquie, e già riposto a'vinti Pergamo avrei, già il Priaméo gran tetto. Ma Italia, Italia il Delio vate Apollo, Tutte Italia intimar' le Licie sorti.
Quì ho la patria, ho l'amor. Se a te Fenissa Piace nuova città, Libico impero ;
Perchè tu alfin l'Itala sede invidj
Al Troe? Può anch'ei d'estero soglio ir donno. Me sgrida in sogno, o l'umid'ombre sparga Notte dal manto, o l'ultim' astro emerga, Sgrida e minaccia in torba larva Anchise. Me Ascanio accusa, almo fanciul, gran germe, Che al suol d'Italia, e al fatal regno il furi. E or Giove anch'esso il suo Cillenio a volo (Su d'ambo il giuro) e il suo voler mi spinse: Farsi a gran luce entro a mie stanze il nume Vidi, e il suo dir con quest'orecchie io bebbi.
Desine meque tuis incendere teque querelis: Italiam non sponte sequor.
Talia dicentem jam dudum aversa tuetur, Huc illuc volvens oculos, totumque pererrat Luminibus tacitis; et sic accensa profatur: Nec tibi diva parens, generis nec Dardanus auctor, Perfide; sed duris genuit te cautibus horrens Caucasus, Hyrcanaeque admórunt ubera tigres. Nam quid dissimulo? aut quae me ad majora reservo? Num fletu ingemuit nostro? num lumina flexit? Num lacrymas victus dedit? aut miseratus amantem est? Quae quibus anteferam? Jam jam nec maxima Juno, Nec Saturnius haec oculis pater adspicit aequis. Nusquam tuta fides. Ejectum littore, egentem, 370 Excepi; et regni demens in parte locavi; Amissam classem, socios, a morte reduxi... Heu! furiis incensa feror..! Nunc augur Apollo, Nunc Lyciae sortes, nunc et Jove missus ab ipso Interpres divúm fert horrida jussa per auras. Scilicet is superis labor est; ea cura quietos Sollicitat.... Neque te teneo, neque dicta refello. I, sequere Italiam ventis; pete regna per undas. Spero equidem mediis, si quid pia numina possunt, Supplicia hausurum scopulis, et nomine Dido Saepe vocaturum. Sequar atris ignibus absens: Et, quum frigida mors anima seduxerit artus, Omnibus umbra locis adero. Dabis, improbe, pœnas; Audiam; et haec Manes veniet mihi fama sub imos.
« PreviousContinue » |