Page images
PDF
EPUB

Incipit: insequitur commixta grandine nimbus.
Et Tyrü comites passim et Trojana juventus,
Dardaniusque nepos Veneris, diversa per agros
Tecta metu petiere: ruunt de montibus amnes.
Speluncam Dido dux et Trojanus eamdem
Deveniunt: prima et Tellus et pronuba Juno
Dant signum; fulsere ignes, et conscius aether
Connubiis; summoque ululárunt vertice nimphae.
Ille dies primus leti primusque malorum

Caussa fuit: neque enim specie famave movetur, 170
Nec jam furtivum Dido meditatur amorem:
Conjugium vocat; hoc praetexit nomine culpam.
Extemplo Libyae magnas it Fama per urbes;
Fama, malum qua non aliud velocius ullum:
Mobilitate viget; viresque acquirit eundo.
Parva metu primò, mox sese attollit in auras;
Ingrediturque solo, et caput inter nubila condit.
Illam Terra parens, ira irritata deorum,
Extremam, ut perhibent, Coo Enceladoque sororem
Progenuit, pedibus celerem et pernicibus alis: 180
Monstrum horrendum ingens; cui,quot sunt corpore plumae,
Tot vigiles oculi subter, mirabile dictu,

Tot linguae, totidem ora sonant, tot subrigit aures.
Nocte volat caeli medio terraeque, per umbram
Stridens, nec dulci declinat lumina somno.
Luce sedet custos, aut summi culmine tecti,
Turribus aut altis; et magnas territat urbes;
Tam ficti pravique tenax quàm nuntia veri.

Nembo scoscende a immensa piova e grandine.
Già i Frigi e i Peni, e il tuo nipote, o Venere,
Fuggon quà e là: tutti gli sparge a' rustici
Tetti il timor: fiumi dall' erte strosciano.
Dido ed Enea soli a un stess' antro ingrottansi:
Pria la Terra in tremor, poi Giuno a' folgori,
Dier' quai pronube il segno; e conscio l'etere
Arse al connubio; e n'ulular' le Oreadi.
Primo quel di morte e i guaj tutti a Dido
Figliò: rispetto indi non cura o fama,
Nè arcani amor volge nutrir: gli appella
Fè marital; nome onde vela il fallo.

L'Afre già n'empie alte città la Fama;
Fama, ch'è un mal d'ogn'altro mal più ratto:
Nacque a vagar; forza le cresce il corso.
Pria va timida umìl, poi sorge all'aure;
Spazia pel suol, pon fra le nubi il capo.
Lei dal gran sen, l'ire a punir de' numi,
Suora, qual vuolsi, a'rii Titani estrema,
Diè fuor la Terra, e al piè si presta e a'vanni;
Mostro d'orror; che, quante piume ha in pelle,
Tant'occhi ha sotto, alto prodigio!; e tante
Scioglie lingue, apre bocche, orecchie tende.
Fra terra e ciel vola per l'ombre a notte,
Stride, nè al sonno un di tanť'occhi inchina.
De' templi al giorno, o d'alte rocche in vetta,
Siede a esplorar; l'ampie città spauricchia;
Tal bocia il ver, che al mal s'attacca e al finto.

Haec tum multiplici populos sermone replebat
Gaudens, et pariter facta atque infecta canebat: 190
Venisse AEnean, Trojano a sanguine cretum,
Cui se pulchra viro dignetur jungere Dido;
Nunc hiemem inter se luxu, quàm longa, fovere,
Regnorum immemores, turpique cupidine captos.
Haec passim dea fœda virúm diffundit in ora.

Protinus ad regem cursus detorquet larban,
Incenditque animum dictis, atque aggerat iras.
Hic Hammone satus, rapta Garamantide nympha,
Templa Jovi centum latis immania regnis, 199
Centum aras posuit; vigilemque sacraverat ignem,
Excubias divúm aeternas; pecudumque cruore
Pingue solum, et variis florentia limina sertis.
Isque amens animi, et rumore accensus amaro,
Dicitur ante aras, media inter numina divúm,
Multa Jovem manibus supplex orasse supinis:
Juppiter omnipotens, cui nunc Maurusia pictis
Gens epulata toris Lenaeum libat honorem,
Adspicis haec? an te, genitor, quum fulmina torques,
Nequidquam horremus? caecique in nubibus ignes
Terrificant animos, et inania murmura miscent? 210
Femina, quae, nostris errans in finibus, urbem
Exiguam pretio posuit, cui littus arandum,
Cuique loci leges dedimus, connubia nostra
Reppulit, ac dominum AEnean in regna recepit.
Et nunc ille Paris, cum semiviro comitatu,
Maeonia mentum mitra crinemque madentem

Più voci allor gaja costei pe' lidi

Qnà e là spargea, fole trombando e fatti:
Che giunse Enea, duce Trojan, cui Dido
Vuol degnar d'imeneo; che il verno intanto
Nel sen traean d'ozio e piacer; che il turpe
Pascean disío, posti in non cale i regni.
Cotai romor la sozza dea diffonde.

Quindi al re Iarba il corso torce, e l'alma Col dir n'incende, e instiga l'ire. Ei nato D'oppressa ninfa al Garamanzio Ammone, Cent' are a lui ne'vasti regni, e cento Gran templi alzò; fuochi gli offría perenni, Sacra guardia ognor viva, e a sangue d'agne Fea pingue il suol, cinte di fior le soglie. Questi agli aspri susurri acceso e folle, Fra i molti numi, anzi gli altar prostrato, Carcò di voti a man supine il padre: Giove, che tutto puoi, cui scelti or sacra Vini e gran mense in pinti letti il Mauro, Curi tu il nostro mondo? o invan te, padre, Temiam tonante? e cieca fiamma in nube Sgomenta i stolti, e a vana romba introna? Donna, che errante entro a mie terre, e a prezzo, Fondò vil borgo, essa che a trarne il vitto Campo e leggi ha da me, la man ch' io l'offro Sprezza, e un Enea chiama al suo toro e al regno. E or fra i molli suoi menni il nuovo Pari

Con Lidia mitra all'unte chiome e al mento

Subnixus, rapto potitur: nos munera templis
Quippe tuis ferimus, famamque fovemus inanem.
Talibus orantem dictis, arasque tenentem,
Audiit omnipotens, oculosque ad monia torsit 220
Regia, et oblitos famae melioris amantes.

Tum sic Mercurium alloquitur, ac talia mandat:
Vade age, nate, voca Zephyros, et labere pennis;
Dardaniumque ducem, Tyria Carthagine qui nunc
Exspectat, fatisque datas non respicit urbes,
Alloquere, et celeres defer mea dicta per auras.
Non illum nobis genetrix pulcherrima talem
Promisit, Graiúmque ideo bis vindicat armis;
Sed fore qui gravidam imperiis belloque frementem
Italiam regeret, genus alto a sanguine Teucri 230
Proderet, ac totum sub leges mitteret orbem.
Si nulla accendit tantarum gloria rerum,
Nec super ipse sua molitur laude laborem;
1;
Ascanione pater Romanas invidet arces?

Quid struit? aut qua spe inimica in gente moratur?
Nec prolem Ausoniam et Lavinia respicit arva?
Naviget; haec summa est: hic nostri nuntius esto.
Dixerat. Ille patris magni parere parabat
Imperio: et primùm pedibus talaria nectit
Aurea, quae sublimem alis, sive aequora supra, 240
Seu terram, rapido pariter cum flamine portant.
Tum virgam capit: hac animas ille evocat Orco
Pallentes, alias sub Tartara tristia mittit;

Dat somnos adimitque, et lumina morte resignat:

« PreviousContinue »