Incipit: insequitur commixta grandine nimbus. Et Tyrü comites passim et Trojana juventus, Dardaniusque nepos Veneris, diversa per agros Tecta metu petiere: ruunt de montibus amnes. Speluncam Dido dux et Trojanus eamdem Deveniunt: prima et Tellus et pronuba Juno Dant signum; fulsere ignes, et conscius aether Connubiis; summoque ululárunt vertice nimphae. Ille dies primus leti primusque malorum
Caussa fuit: neque enim specie famave movetur, 170 Nec jam furtivum Dido meditatur amorem: Conjugium vocat; hoc praetexit nomine culpam. Extemplo Libyae magnas it Fama per urbes; Fama, malum qua non aliud velocius ullum: Mobilitate viget; viresque acquirit eundo. Parva metu primò, mox sese attollit in auras; Ingrediturque solo, et caput inter nubila condit. Illam Terra parens, ira irritata deorum, Extremam, ut perhibent, Coo Enceladoque sororem Progenuit, pedibus celerem et pernicibus alis: 180 Monstrum horrendum ingens; cui,quot sunt corpore plumae, Tot vigiles oculi subter, mirabile dictu,
Tot linguae, totidem ora sonant, tot subrigit aures. Nocte volat caeli medio terraeque, per umbram Stridens, nec dulci declinat lumina somno. Luce sedet custos, aut summi culmine tecti, Turribus aut altis; et magnas territat urbes; Tam ficti pravique tenax quàm nuntia veri.
Nembo scoscende a immensa piova e grandine. Già i Frigi e i Peni, e il tuo nipote, o Venere, Fuggon quà e là: tutti gli sparge a' rustici Tetti il timor: fiumi dall' erte strosciano. Dido ed Enea soli a un stess' antro ingrottansi: Pria la Terra in tremor, poi Giuno a' folgori, Dier' quai pronube il segno; e conscio l'etere Arse al connubio; e n'ulular' le Oreadi. Primo quel di morte e i guaj tutti a Dido Figliò: rispetto indi non cura o fama, Nè arcani amor volge nutrir: gli appella Fè marital; nome onde vela il fallo.
L'Afre già n'empie alte città la Fama; Fama, ch'è un mal d'ogn'altro mal più ratto: Nacque a vagar; forza le cresce il corso. Pria va timida umìl, poi sorge all'aure; Spazia pel suol, pon fra le nubi il capo. Lei dal gran sen, l'ire a punir de' numi, Suora, qual vuolsi, a'rii Titani estrema, Diè fuor la Terra, e al piè si presta e a'vanni; Mostro d'orror; che, quante piume ha in pelle, Tant'occhi ha sotto, alto prodigio!; e tante Scioglie lingue, apre bocche, orecchie tende. Fra terra e ciel vola per l'ombre a notte, Stride, nè al sonno un di tanť'occhi inchina. De' templi al giorno, o d'alte rocche in vetta, Siede a esplorar; l'ampie città spauricchia; Tal bocia il ver, che al mal s'attacca e al finto.
Haec tum multiplici populos sermone replebat Gaudens, et pariter facta atque infecta canebat: 190 Venisse AEnean, Trojano a sanguine cretum, Cui se pulchra viro dignetur jungere Dido; Nunc hiemem inter se luxu, quàm longa, fovere, Regnorum immemores, turpique cupidine captos. Haec passim dea fœda virúm diffundit in ora.
Protinus ad regem cursus detorquet larban, Incenditque animum dictis, atque aggerat iras. Hic Hammone satus, rapta Garamantide nympha, Templa Jovi centum latis immania regnis, 199 Centum aras posuit; vigilemque sacraverat ignem, Excubias divúm aeternas; pecudumque cruore Pingue solum, et variis florentia limina sertis. Isque amens animi, et rumore accensus amaro, Dicitur ante aras, media inter numina divúm, Multa Jovem manibus supplex orasse supinis: Juppiter omnipotens, cui nunc Maurusia pictis Gens epulata toris Lenaeum libat honorem, Adspicis haec? an te, genitor, quum fulmina torques, Nequidquam horremus? caecique in nubibus ignes Terrificant animos, et inania murmura miscent? 210 Femina, quae, nostris errans in finibus, urbem Exiguam pretio posuit, cui littus arandum, Cuique loci leges dedimus, connubia nostra Reppulit, ac dominum AEnean in regna recepit. Et nunc ille Paris, cum semiviro comitatu, Maeonia mentum mitra crinemque madentem
Più voci allor gaja costei pe' lidi
Qnà e là spargea, fole trombando e fatti: Che giunse Enea, duce Trojan, cui Dido Vuol degnar d'imeneo; che il verno intanto Nel sen traean d'ozio e piacer; che il turpe Pascean disío, posti in non cale i regni. Cotai romor la sozza dea diffonde.
Quindi al re Iarba il corso torce, e l'alma Col dir n'incende, e instiga l'ire. Ei nato D'oppressa ninfa al Garamanzio Ammone, Cent' are a lui ne'vasti regni, e cento Gran templi alzò; fuochi gli offría perenni, Sacra guardia ognor viva, e a sangue d'agne Fea pingue il suol, cinte di fior le soglie. Questi agli aspri susurri acceso e folle, Fra i molti numi, anzi gli altar prostrato, Carcò di voti a man supine il padre: Giove, che tutto puoi, cui scelti or sacra Vini e gran mense in pinti letti il Mauro, Curi tu il nostro mondo? o invan te, padre, Temiam tonante? e cieca fiamma in nube Sgomenta i stolti, e a vana romba introna? Donna, che errante entro a mie terre, e a prezzo, Fondò vil borgo, essa che a trarne il vitto Campo e leggi ha da me, la man ch' io l'offro Sprezza, e un Enea chiama al suo toro e al regno. E or fra i molli suoi menni il nuovo Pari
Con Lidia mitra all'unte chiome e al mento
Subnixus, rapto potitur: nos munera templis Quippe tuis ferimus, famamque fovemus inanem. Talibus orantem dictis, arasque tenentem, Audiit omnipotens, oculosque ad monia torsit 220 Regia, et oblitos famae melioris amantes.
Tum sic Mercurium alloquitur, ac talia mandat: Vade age, nate, voca Zephyros, et labere pennis; Dardaniumque ducem, Tyria Carthagine qui nunc Exspectat, fatisque datas non respicit urbes, Alloquere, et celeres defer mea dicta per auras. Non illum nobis genetrix pulcherrima talem Promisit, Graiúmque ideo bis vindicat armis; Sed fore qui gravidam imperiis belloque frementem Italiam regeret, genus alto a sanguine Teucri 230 Proderet, ac totum sub leges mitteret orbem. Si nulla accendit tantarum gloria rerum, Nec super ipse sua molitur laude laborem; 1; Ascanione pater Romanas invidet arces?
Quid struit? aut qua spe inimica in gente moratur? Nec prolem Ausoniam et Lavinia respicit arva? Naviget; haec summa est: hic nostri nuntius esto. Dixerat. Ille patris magni parere parabat Imperio: et primùm pedibus talaria nectit Aurea, quae sublimem alis, sive aequora supra, 240 Seu terram, rapido pariter cum flamine portant. Tum virgam capit: hac animas ille evocat Orco Pallentes, alias sub Tartara tristia mittit;
Dat somnos adimitque, et lumina morte resignat:
« PreviousContinue » |