Hortamur; quae deinde agitet fortuna, fateri. 609 Ipse pater dextram Anchises, haud multa moratus, Dat juveni; atque animum praesenti pignore firmat. Ille haec, deposita tandem formidine, fatur:
Sum patria ex Ithaca, comes infelicis Ulyxei, Nomen Achemenides, Trojam genitore Adamasto Paupere (mansissetque utinam fortuna!) profectus. Hic me, dum trepidi crudelia limina linquunt, Immemores socü vasto Cyclopis in antro Deseruere. Domus sanie dapibusque cruentis Intus opaca, ingens: ipse arduus, altaque pulsat Sidera: (di, talem terris avertite pestem!) Nec visu facilis, nec dictu affabilis ulli, Visceribus miserorum et sanguine vescitur atro. Vidi egomet, duo de numero quum corpora nostro, Prensa manu magna, medio resupinus in antro, Frangeret ad saxum, sanieque expersa natarent Limina; vidi, atro quum membra fluentia tabo Manderet, et tepidi tremerent sub dentibus artus. Haud impune quidem; nec talia passus Ulyxes, Oblitusve sui est Ithacus discrimine tanto.
Nam simul expletus dapibus, vinoque sepultus, 630 Cervicem inflexam posuit, jacuitque per antrum Immensus, saniem eructans ac frusta cruento Per somnum commixta mero; nos, magna precati Numina, sortitique vices, unà undique circum Fundimur, et telo lumen terebramus acuto Ingens, quod torva solum sub fronte latebat,
Chi sia, qual nacque, indi qual caso il prema. Anchise anch'ei, senza tardar, la destra Gli porge in pegno; e a non temer l'affida. Quei sorge alfin, pon giù la tema, e parla: Achemenide ho nome; Itaco nacqui Dal povero Adamasto; (ah! mal fei sorte!) M'ebbe a Troja fra'suoi l'errante Ulisse. Qui un suo drappel, mentre fuggía tremante Dal cavo orror del fier Ciclope, ahi! dentro M'obblía, mi lascia. Ampia è la bolgia e ingombra D'unto e rosume: alto ei torreggia, e gli astri Giunge a toccar: (sterpin gli dei tal peste!) Truce all'aspetto, afro al sermon, si pasce D'egri che preda, e n'è bevanda il sangue. Due de' nostri il vid' io con sua man grande Arroncigliar, frangerli a un masso, e l'antro D'atri sgorghi rigar; supin nel mezzo Sbranar le carni, orde di tabe, il vidi, E tremargli fra' denti i tiepid' arti. Ma l'empio il fio pagò; tai scempj Ulisse Soffrir non sa, sè non obblia ne' rischi. Com'ebbro e pinzo il torto capo a posa Corcò, sdrajò le immense membra, e giacque Nel suo dormir sanie eruttando e brani,
Fra il sangue e il vin; chiesti i gran numi, e tratti Gl'incarchi a sorte, insiem raccolti intorno,
Con rio schidon quel trapaniam, che in grotta
Fra naso e fronte unico avea, grand'occhio,
Argolici clypei aut Phoebeae lampadis instar: Et tandem laeti sociorum ulciscimur umbras. Sed fugite, o miseri, fugite, atque ab littore funem Rumpite. 640
Nam, qualis quantusque cavo Polyphemus in antro Lanigeras claudit pecudes, atque ubera pressat; Centum alii curva haec habitant ad littora vulgò Infandi Cyclopes, et altis montibus errant. Tertia jam lunae se cornua lumine complent, Quum vitam in silvis, inter deserta ferarum Lustra domosque, traho, vastosque ab rupe Cyclopas Prospicio, sonitumque pedum vocemque tremisco. Victum infelicem, baccas, lapidosaque corna, Dant rami, et vulsis pascunt radicibus herbae. 650 Omnia collustrans, hanc primùm ad littora classem Conspexi venientem: huic me, quaecumque fuisset, Addixi: satis est gentem effugisse nefandam. Vos animam hanc potius quocumque absumite leto. Vix ea fatus erat, summo quum monte videmus Ipsum inter pecudes vasta se mole moventem Pastorem Polyphemum, et littora nota petentem; Monstrum horrendum informe ingens, cui lumen ademtum. Trunca manum pinus regit et vestigia firmat. Lanigerae comitantur oves; ea sola voluptas, 660 Solamenque mali.
Postquam altos tetigit fluctus, et ad aequora venit, Luminis effossi fluidum lavit inde cruorem,
Dentibus infrendens gemitu; graditurque per aequor.
Qual targa Argiva o Iperionia lampa:
Nè più lasciam l'ombre de' nostri inulte. Ma fuggite, o sciaurati, ah! sì, fuggite, Tronco il canape omai. Chè quale e quanto Sta Polifemo in l'orrid' antro, e i molti Lanuti armenti entro vi guarda e mugne; Cent'altri a stuol baldi Ciclopi infami Erran pe'monti, e in questi lidi han covo. Già empiè di rai la terza luna il corno, Da che ne' boschi, infra deserti e tane, Vivo qual fiera, e i rei Giganti io guato Dagli antri, e al grido e al calpestio ne tremo. Rio vitto i rami, a dure cornie e bacche, Danmi, e vil erba a svelte barbe ingozzo. Fermo a spiar, coteste prue quà vidi
Prime venir: quai che si fosser, loro M'offrii: m'è assai se l'empia razza io scampo. -Da voi piuttosto ogni aspra morte imploro. Non ben finì, ch'esso miriam sull'erta Pastor fra i branchi ir Polifemo in vasta
Mole, e drizzarsi ai noti lidi; orrendo
Gran mostro informe, orbo dell' occhio. Un mozzo Pin gli è guida alla man, gli folce il passo. Fido il gregge lo siegue; il sol che resta Diletto all' egro, e in tanta piaga il molce. Giù sceso al mar, giunto a toccarne i flutti, L'occhiaja immolla e il sanguinar ne terge, Geme intanto e digrigna; e già per l'alto
Jam medium, necdum fluctus latera ardua tinxit. Nos procul inde fugam trepidi celerare, recepto Supplice sic merito; tacitique incidere funem: Verrimus et proni certantibus aequora remis. Sensit, et ad sonitum vocis vestigia torsit. Verùm, ubi nulla datur dextra affectare potestas, 670 Nec potis Ionios fluctus aequare sequendo; Clamorem immensum tollit, quo pontus et omnes Intremuere undae; penitusque exterrita tellus Italiae, curvisque immugiit AEtna cavernis. At genus e silvis Cyclopum et montibus altis Excitum ruit ad portus, et littora complent. Cernimus adstantes nequidquam lumine torvo AEtnacos fratres, caelo capita alta ferentes, Concilium horrendum: quales quum vertice celso Aëriae quercus, aut coniferae cyparissi 680 Constiterunt, silva alta Jovis, lucusve Dianae. Praecipites metus acer agit quòcumque rudentes Excutere, et ventis intendere vela secundis. Contra jussa monent Heleni. [Scyllam atq; Charybdim Inter, utramque viam leti, discrimine parvo, Ne teneant cursus: certum est dare lintea retro.] Ecce autem Boreas angusta ab sede Pelori Missus adest: vivo praetervehor ostia saxo Pantagiae, Megarosque sinus, Thapsumque jacentem. Talia monstrabat relegens errata retrorsum Littora Achemenides, comes infelicis Ulyxei. Sicanio praetenta sinu jacet insula contra
« PreviousContinue » |