Page images
PDF
EPUB

Hortamur; quae deinde agitet fortuna, fateri. 609 Ipse pater dextram Anchises, haud multa moratus, Dat juveni; atque animum praesenti pignore firmat. Ille haec, deposita tandem formidine, fatur:

620

Sum patria ex Ithaca, comes infelicis Ulyxei,
Nomen Achemenides, Trojam genitore Adamasto
Paupere (mansissetque utinam fortuna!) profectus.
Hic me, dum trepidi crudelia limina linquunt,
Immemores socü vasto Cyclopis in antro
Deseruere. Domus sanie dapibusque cruentis
Intus opaca, ingens: ipse arduus, altaque pulsat
Sidera: (di, talem terris avertite pestem!)
Nec visu facilis, nec dictu affabilis ulli,
Visceribus miserorum et sanguine vescitur atro.
Vidi egomet, duo de numero quum corpora nostro,
Prensa manu magna, medio resupinus in antro,
Frangeret ad saxum, sanieque expersa natarent
Limina; vidi, atro quum membra fluentia tabo
Manderet, et tepidi tremerent sub dentibus artus.
Haud impune quidem; nec talia passus Ulyxes,
Oblitusve sui est Ithacus discrimine tanto.

Nam simul expletus dapibus, vinoque sepultus, 630
Cervicem inflexam posuit, jacuitque per antrum
Immensus, saniem eructans ac frusta cruento
Per somnum commixta mero; nos, magna precati
Numina, sortitique vices, unà undique circum
Fundimur, et telo lumen terebramus acuto
Ingens, quod torva solum sub fronte latebat,

Chi sia, qual nacque, indi qual caso il prema.
Anchise anch'ei, senza tardar, la destra
Gli porge in pegno; e a non temer l'affida.
Quei sorge alfin, pon giù la tema, e parla:
Achemenide ho nome; Itaco nacqui
Dal povero Adamasto; (ah! mal fei sorte!)
M'ebbe a Troja fra'suoi l'errante Ulisse.
Qui un suo drappel, mentre fuggía tremante
Dal cavo orror del fier Ciclope, ahi! dentro
M'obblía, mi lascia. Ampia è la bolgia e ingombra
D'unto e rosume: alto ei torreggia, e gli astri
Giunge a toccar: (sterpin gli dei tal peste!)
Truce all'aspetto, afro al sermon, si pasce
D'egri che preda, e n'è bevanda il
sangue.
Due de' nostri il vid' io con sua man grande
Arroncigliar, frangerli a un masso, e l'antro
D'atri sgorghi rigar; supin nel mezzo
Sbranar le carni, orde di tabe, il vidi,
E tremargli fra' denti i tiepid' arti.
Ma l'empio il fio pagò; tai scempj Ulisse
Soffrir non sa, sè non obblia ne' rischi.
Com'ebbro e pinzo il torto capo a posa
Corcò, sdrajò le immense membra, e giacque
Nel suo dormir sanie eruttando e brani,

Fra il sangue e il vin; chiesti i gran numi, e tratti
Gl'incarchi a sorte, insiem raccolti intorno,

Con rio schidon quel trapaniam, che in grotta

1

Fra naso e fronte unico avea, grand'occhio,

VIRGIL. Eneid. Tom. I.

X

Argolici clypei aut Phoebeae lampadis instar:
Et tandem laeti sociorum ulciscimur umbras.
Sed fugite, o miseri, fugite, atque ab littore funem
Rumpite.
640

Nam, qualis quantusque cavo Polyphemus in antro
Lanigeras claudit pecudes, atque ubera pressat;
Centum alii curva haec habitant ad littora vulgò
Infandi Cyclopes, et altis montibus errant.
Tertia jam lunae se cornua lumine complent,
Quum vitam in silvis, inter deserta ferarum
Lustra domosque, traho, vastosque ab rupe Cyclopas
Prospicio, sonitumque pedum vocemque tremisco.
Victum infelicem, baccas, lapidosaque corna,
Dant rami, et vulsis pascunt radicibus herbae. 650
Omnia collustrans, hanc primùm ad littora classem
Conspexi venientem: huic me, quaecumque fuisset,
Addixi: satis est gentem effugisse nefandam.
Vos animam hanc potius quocumque absumite leto.
Vix ea fatus erat, summo quum monte videmus
Ipsum inter pecudes vasta se mole moventem
Pastorem Polyphemum, et littora nota petentem;
Monstrum horrendum informe ingens, cui lumen ademtum.
Trunca manum pinus regit et vestigia firmat.
Lanigerae comitantur oves; ea sola voluptas, 660
Solamenque mali.

Postquam altos tetigit fluctus, et ad aequora venit,
Luminis effossi fluidum lavit inde cruorem,

Dentibus infrendens gemitu; graditurque per aequor.

Qual targa Argiva o Iperionia lampa:

Nè più lasciam l'ombre de' nostri inulte.
Ma fuggite, o sciaurati, ah! sì, fuggite,
Tronco il canape omai. Chè quale e quanto
Sta Polifemo in l'orrid' antro, e i molti
Lanuti armenti entro vi guarda e mugne;
Cent'altri a stuol baldi Ciclopi infami
Erran pe'monti, e in questi lidi han covo.
Già empiè di rai la terza luna il corno,
Da che ne' boschi, infra deserti e tane,
Vivo qual fiera, e i rei Giganti io guato
Dagli antri, e al grido e al calpestio ne tremo.
Rio vitto i rami, a dure cornie e bacche,
Danmi, e vil erba a svelte barbe ingozzo.
Fermo a spiar, coteste prue quà vidi

Prime venir: quai che si fosser, loro
M'offrii: m'è assai se l'empia razza io scampo.
-Da voi piuttosto ogni aspra morte imploro.
Non ben finì, ch'esso miriam sull'erta
Pastor fra i branchi ir Polifemo in vasta

Mole, e drizzarsi ai noti lidi; orrendo

Gran mostro informe, orbo dell' occhio. Un mozzo
Pin gli è guida alla man, gli folce il passo.
Fido il gregge lo siegue; il sol che resta
Diletto all' egro, e in tanta piaga il molce.
Giù sceso al mar, giunto a toccarne i flutti,
L'occhiaja immolla e il sanguinar ne terge,
Geme intanto e digrigna; e già per l'alto

Jam medium, necdum fluctus latera ardua tinxit.
Nos procul inde fugam trepidi celerare, recepto
Supplice sic merito; tacitique incidere funem:
Verrimus et proni certantibus aequora remis.
Sensit, et ad sonitum vocis vestigia torsit.
Verùm, ubi nulla datur dextra affectare potestas, 670
Nec potis Ionios fluctus aequare sequendo;
Clamorem immensum tollit, quo pontus et omnes
Intremuere undae; penitusque exterrita tellus
Italiae, curvisque immugiit AEtna cavernis.
At genus e silvis Cyclopum et montibus altis
Excitum ruit ad portus, et littora complent.
Cernimus adstantes nequidquam lumine torvo
AEtnacos fratres, caelo capita alta ferentes,
Concilium horrendum: quales quum vertice celso
Aëriae quercus, aut coniferae cyparissi
680
Constiterunt, silva alta Jovis, lucusve Dianae.
Praecipites metus acer agit quòcumque rudentes
Excutere, et ventis intendere vela secundis.
Contra jussa monent Heleni. [Scyllam atq; Charybdim
Inter, utramque viam leti, discrimine parvo,
Ne teneant cursus: certum est dare lintea retro.]
Ecce autem Boreas angusta ab sede Pelori
Missus adest: vivo praetervehor ostia saxo
Pantagiae, Megarosque sinus, Thapsumque jacentem.
Talia monstrabat relegens errata retrorsum
Littora Achemenides, comes infelicis Ulyxei.
Sicanio praetenta sinu jacet insula contra

690

« PreviousContinue »